بخشی از مقاله
چکیده
اهداف: با وجودی که ناباروری به عنوان یک موقعیت پرفشار زندگی ادراک می شود، تاثیر آن بر سلامت و بهزیستی زوج های نابارور متفاوت است و برخی عوامل فردی و بین فردی در این رابطه نقش دارند. با توجه به این امر هدف مطالعه حاضر بررسی رابطه حمایت اجتماعی ادراک شده و سازگاری زناشویی با سلامت روان زنان نابارور در شهر اصفهان است. روش تحقیق: در قالب یک مطالعه توصیفی از نوع همبستگی، از بین زنان نابارور مراجعه کننده به مراکز نابارورری و درمانی شهر اصفهان، تعداد 60 نفر بصورت نمونه گیری در دسترس انتخاب و با استفاده از پرسشنامه حمایت اجتماعی، مقیاس تجدید نظر شده سازگاری زناشویی و پرسشنامه سلامت عمومی مورد ارزیابی قرار گرفتند. جهت محاسبات آماری از نرم افزار SPSS19 و به منظورتحلیل استنباطی داده ها از روش آماری همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون استفاده شد.
دستاوردها و یافته ها: نتایج به دست آمده نشان داد که بین ابعاد حمایت اجتماعی ادراک شده - حمایت خانواده و حمایت دوستان - و همچنین سازگاری زناشویی با سلامت روان زنان نابارور رابطه معنی داری وجود دارد. با استفاده از تحلیل رگرسیون همزمان نیز مدل معنی داری به دست آمد که نشان داد 69/1 درصد از واریانس سلامت روان زنان نابارور را مولفه های سازگاری زناشویی، حمایت خانواده و حمایت دوستان تببین می نماید. نتیجه گیری: بر اساس نتایج بدست آمده، حمایت اجتماعی و سازگاری زناشویی افراد نابارور با مشکلات سلامت روان ایشان رابطه دارد و لازم است در تدوین برنامه های مراقبتی، منابع حمایت اجتماعی و کیفیت رابطه زناشویی زنان نابارور را مورد توجه قرار داد.
کلمات کلیدی: حمایت اجتماعی، سازگاری زناشویی، سلامت روان، زنان نابارور.
مقدمه
باروری، تولید مثل و داشتن فرزند یکی از آرزوهای انسان واساس بقای نسل بشر است. پدیده ی باروری یک روند فیزیولوژیک در موجودات زنده است که در انسان علاوه بر جنبه های فیزیولوژیک دارای ابعاد اجتماعی و روانی نیز هست - گلی، احمدی و گلی، . - 1391 می توان گفت ناباروری یک بحران عمده در زندگی است که سال های متمادی طول می کشد - هیرکسیچ وهیرش، . - 1995 مطالعات نشان داده اند که ناباروری می تواند پیامده های روانشناختی بسیاری به همراه داشته باشد. این که فرد به طور طبیعی و مانند دیگر افراد عادی نمی تواند فرایند تولید مثل را دنبال کند و صاحب فرزند شود،
خود به عنوان یکی از تلخ ترین تجربیات زندگی است که زمینه و شرایط روانی و اجتماعی نیز می تواند به اهمیت آن افزوده و آن را برای فرد تبدیل به یک بحران روانی نماید - بهدانی و همکاران، . - 2004 این رویداد تنشی جدی در زندگی محسوب شده و ضربه ی روانی شدیدی را بر زوجین وارد می سازد - راجویر و همکاران ، . - 2000 این تنش بر رابط بین فردی، اجتماعی و زناشویی تاثیر گذاشته و می تواند منجر به عدم تعادل روانی زوجین، طلاق و قطع رابطه ی بین آن ها گردد - مک ناتوگتون، کاسیل و بوستویک، . - 2000 مطالعات متعدد نشان داده اند که زوجین نابارور، تنش ناشی از ناباروری را هم به صورت فردی و هم وابسته به یکدیگر تجربه می کنند. چنین تنش هایی می تواند منجر به مسایل روحی- روانی منفی از جمله افسردگی، تنهایی، شرمساری، بی کفایتی و در نهایت طلاق گردند - گرینفیلد، . - 1997
مادر شدن نقش مهمی در چرخه ی زندگی انسان ایفا می کند و در بسیاری جوامع می تواند باعث فشار بر زنان برای بچه دار شدن شود - چاچامویچ و همکاران، . - 2007 اگرچه هر دو زوج این بحران را تجربه می کنند ولی بررسی های نشان می دهد که زنان اثرات روان شناختی منفی بیشتری را در مقایسه با مردان نابارور تجربه می کنند. سازمان بهداشت جهانی بر لزوم توجه کارکنان مراکز بهداشتی به جنبه های روانشناختی اختلال ناباروری و افزایش کیفیت زندگی زوجین نابارور تاکید دارد - سازمان بهداشت جهانی، . - 2002 رابطه بین ناباروری و پریشانی هیجنای/ ارتباطی در چندین مطالعه بررسی شده و غالباً نشانگان روانپزشکی، اضطراب و افسردگی در زوج نابارور گزارش شده است - شاکیلفورد و همکاران، 2008؛
سازمان بهداشت جهانی، . - 2002 لیکن مطالعات و شواهد بالینی نشان داده اند که سطح پریشانی روانشناختی زنان نابارور برحسب برهم کنش بین عوامل روانشناختی، اجتمعی، رفتاری، و موقعیتی متفاوت است. بر طبق مدل زیستی- روانی- اجتماعی ناباروری، واکنش به ناباروری به وسیله تعامل بین عوامل خطربین فردی، روانشناختی، عوامل حمایتی، انتظارات فرهنگی و منابع مقابله ای فردی مشخص می گردد - سکستون و همکاران، . - 2009 دستورالعمل های مدون برای پزشکان و پرستاران جهت کمک به زوج نابارور و تسهیل در تصمیم گیری آن ها بسیار اندک است. بنابراین ارزیابی عوامل فشارزا و منابع مقابله ای زوج ها نقش مهمی در تعیین پیامدهای ناباروری دارد.
برخی مطالعات نشان داده اند که زوج نابارور، نارضایتی بیشتری از خود و ازدواجشان دارند که به طور مستقیم و غیرمستقیم بر رابطه زناشویی آن ها تاثیر منفی می گذارد - رمضان زاده و همکارن، 2006؛ به نقل از تائو و همکاران ف . - 2012 مطالعات در زمینه ی حمایت اجتماعی نیز موید این مطلب است که برخورداری از حمایت اجتماعی خطر ابتلا به افسردگی و اختلالات اضطرابی در زنان نابارور را کاهش می دهد - فرهانی، . - 1380 آبی - 1992 - معتقد است که علاوه بر راهبردهای مقابله با استرس، زمینه ی اجتماعی که ناباروری در آن اتفاق می افتد، نیازمند توجه بیشتری است. تحقیقات نشان می دهد که حمایت اجتماعی گسترده و باکیفیت مناسب و در عین حال تعارضات اندک زناشویی در کاهش میزان استرس ناشی از ناباروری تاثیر مثبت دارد. مطالعه فراهانی - 1380 - نشان داد که کیفیت ارتباطات بین زوجین و دلبستگی آن ها به یکدیگر به عنوان یک منبع حمایت اجتماعی در میزان کاهش استرس ناشی از ناباروری نقش به سزایی دارد.
در بیشتر فرهنگ ها باروری اهمیت داشته و تمایل به داشتن فرزند از اساسی ترین انگیزه های انسانی است - ریان و همکاران، . - 1999 این مسئله به ویژه در فرهنگ ما که اغلب خانواده ها از نوع گسترده هستند، بعد عمیق تری به خود می گیرد. در جامعه ایرانی نیاز به داشتن فرزند برای شاد زیستن بیشتر از برخی جوامع غربی است. ایران از جمله کشورهایی است که از نظر اجتماعی - فرهنگی و مذهبی اهمیت خاصی به فرزند آوری می دهد و مساله ناباروری در جامعه ما با توجه به ساختار فرهنگی خاص، ابعاد عمیق تری به خود می گیرد. با این وجود مطالعات معدودی در داخل کشور به بررسی سلامت روانی و کیفیت زناشویی زوجین نابارور پرداخته اند. با توجه به ضرورت تحقیق در این زمینه، هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه سازگاری زناشویی و حمایت اجتماعی ادراک شده با سلامت روان زنان نابارور شهر اصفهان است.
روش
طرح پژوهش حاضر از جمله طرح های توصیفی - همبستگی بود. جامعه ی مورد پژوهش کلیه زنان نابارور شهر اصفهان بودند که در سال 1392 به مراکز ناباروری و همچنین به پزشکان متخصص زنان و زایمان مراجعه نموده اند که از بین آنها تعداد 60 نفر به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب و پس از اطمینان دادن به آنها مبنی بر اینکه اطلاعات حاصله در اختیار هیچ مرکز یا سازمانی قرار نخواهد گرفت و صرفاً استفاده پژوهشی خواهد داشت، ابزار پژوهش در اختیار ایشان قرار گرفت. در نهایت داده ها به دست آمده با استفاده از نرام افزار SPSS 19 و تحلیل همبستگی پیرسون و رگرسیون همزمان مورد بررسی قرار گرفت.
ابزار پژوهش
مقیاس حمایت اجتماعی: ساختار نظری این پرسشنامه بر اساس تعریف کوب 1976 - ، به نقل از علی پور، - 1385 از حمایت اجتماعی استوار است. این مقیاس دارای 23 سئوال است که 3 حیطه خانواده، دوستان و سایرین را در بر می گیرد. ابراهیمی قوام - 1370 - در پژوهشی بر روی یک گروه 100 نفری از دانشجویان و یک گروه 200 نفری از دانش آموزان، پایایی آزمون را در نمونه دانشجویی 0/90 و پایایی بازآزمایی را پس از شش هفته 0/81 گزارش نموده است.
مقیاس تجدید نظر شده سازگاری زناشویی: این پرسشنامه توسط باسبی و همکاران 1995 - ، به نقل از هولیست و میلر، - 2005 ساخته شده است. این پرسشنامه 14 سئوالی که از روی فرم اصلی 32 سئوالی که توسط اسپنیر - 1976 - ارائه شده بود، ساخته شده است که به صورت طیف لیکرت 0 تا 5نمره گذاری می شود - پاسخ کاملاً موافق نمره 5و پاسخ کاملاً مخالف نمره صفر - . این ابزار از سه خرده مقایس همفکری/توافق، رضایت و انسجام تشکیل شده است که در مجموع نمره کیفیت زناشویی را نشان می دهند و نمرات بالا نشان دهنده کیفیت زناشویی بالاتر است - هولیست و میلر، . - 2005 تحلیل عاملی تاییدی، ساختار سه عاملی پرسشنامه را در آمریکا تایید کرده است - باسبی و همکاران، . - 1995 پایایی پرسشنامه به شیوه ی
