بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده، شامل: جهت گیری گفتوشنود و همنوایی خانواده با جهتگیری مذهبی و نگرش به روابط قبل از ازدواج در دانشجویان بود. شرکت کنندگان پژوهش شامل 250 - دختر 135 و پسر - 115 دانشجو از دانشگاه پیام نور شیراز بودند. مدل فرضی با استفاده از رگرسیون به شیوه متوالی همزمان مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که جهت گیری گفت و شنود خانواده در مقایسه با جهت گیری همنوایی پیشبینیکننده مثبت نگرشهای مذهبی دانشجویان و پیشبینیکننده منفی نگرش مثبت به روابط قبل از ازدواج میباشد و نگرشهای مذهبی نقش واسطه ای بین جهتگیری گفتوشنود و نگرش مثبت به روابط قبل از ازدواج دارد.
مقدمه
جامعه ایرانی جامعه ای است با بنیانهای قوی مذهبی و سنتی که در آن دوستی دختر و پسر چه علنی و چه پنهانی از طریق جامعه منع میشود. این مسئله جوان ایرانی را دچار نوعی تعارض و خانواده و جامعه را دچار نگرانی کرده است. گسترش روزافزون اینگونه روابط میتواند زمینهساز بسیاری از مسائل و ناهنجاریهای فردی و اجتماعی شود - جوکار، 1383؛ رفاهی، گودرزی، و میرزاییچهارراهی، - 1391 بطوریکه افزایش تعداد مجردها، افزایش طلاق، بیمارهای جنسی و فرزندان نامشروع، که تا اندازهای پیآمد اینگونه روابط پیش از ازدواج است میتواند نهاد ازدواج و خانواده را با چالشهایی جدی روبهرو کند - فیرینگ و ویندل، . - 2000 بنابر این لزوم برنامههای مناسب با فرهنگ و مذهب برای پیشگیری از رفتارهای پر خطر جنسی در بین جوانان بیش از پیش احساس میشود.
لذا با شناخت عوامل پیشبینیکننده و پیشگیری کننده این رفتارها میتوان به طراحی مداخلات به منظور کاهش این آسیب ها کمک قابل ملاحظهای کرد. بر این اساس هدف از مطالعه حاضر بررسی رابطه الگوهای ارتباطی خانواده - ابعاد گفتوشنود و همنوایی - ، مذهب و نگرش به روابط قبل از ازدواج در بین دانشجویان بود. یافتههای متعدد نشان دهنده رابطه منفی جنبههای مختلف مذهبی بودن و روابط قبل از ازدواج بودهاند - بطورمثال: بارکین، 2006؛ ارگان، 2007؛ شیرازی و مروتی شریفآباد، . - 2009 همچنین نتایج پژوهش تجلی و جوکار - 1393a - نشان داد در پسران بعد مناسک و در دختران بعد اعتقادی قویترین پیشبینیکنندههای منفی نگرش مثبت به روابط قبل از ازدواج هستند.
خانواده به عنوان اساسی ترن واحد در انتقال باورها و رفتارهای مذهبی در طول نسلها شناخته شده است - اسپیلیکا، هود، هانسبرگ و گورسچ، 2003؛ شرکات، . - 2003 یافتههای آبار، کارتر و وینسلر - 2009 - نشان داد خانوادههایی که از روابط مثبت و گرم و روش مقتدرانه - محبت و کنترل - استفاده میکنند در انتقال مذهب به فرزندانشان موفقترند. همچنین فرزندان خانوادههای توافقکننده - جهتگیری گفتوشنود و همنوایی بالا - بطور معناداری میزان بالاتر و خانوادههای محدودکننده - گفتوشنودکم و همنوایی زیاد - میزان پایینتر نمرات مذهبی را نسبت به سایر گروهها دارا میباشند - تجلی و جوکار، b . - 1393 نتایج خلیلیفر، کاظمی و جاویدی - 1393 - نیز نشان داد سبکهای فرزندپروری منطقی با جهتگیری مذهبی همانندسازی شده رابطه مثبت دارد در حالی که سبک آسانگیر و استبدادی رابطه منفی را نشان داد.
برخی محققان معتقدند الگوهای ارتباط بین اعضای خانواده از اهمیت بیشتری در سازگاری فرزندان برخوردار است - فیتزپاتریک و ریچی، 1994؛ کوئرنر و فیتزپاتریک، . - 2002 بر این اساس فیتزپاتریک و ریچی - 1994 - با تجدید نظر برکاری که ابتدا توسط مک لئود و چفی - 1972 - انجام شده بود، دو بعد زیربنایی جهت گیری گفت و شنود3 و جهت گیری همنوایی4 را به عنوان باورهایی اساسی که تعیین می کنند چقدر اعضای خانواده افکار و احساسات خود را با یکدیگر در میان میگذارند، مفهوم سازی کرده اند.
آن ها جهت گیری گفت و شنود را به میزانی که خانواده ها شرایطی را فراهم میآورند که در آن همهی اعضای خانواده تشویق به شرکت آزادانه و راحت در تعامل، بحث و تبادل نظر دربارهی گسترهی وسیعی از موضوعات بدون محدودیت زمانی شوند تعریف کرده اند و جهتگیری همنوایی را به میزانی که خانواده ها شرایط همسان بودن نگرشها، ارزشها و اجتناب از تعارض و وابستگی متقابل اعضای خانواده را مورد تأکید قرار میدهند در نظر گرفتهاند - به نقل از فیتزپاتریک، . - 2004 شواهد متعددی نیز در تأیید رابطهی عوامل مرتبط با خانواده و نگرش به روابط قبل از ازدواج است بطوریکه کنترل سخت گیرانه والدین و یا نگرش آزادانه والدین و احترام کم به نظرات والدین در دوران بلوغ، مهم ترین پیشبینی کنندههای دوستی با جنس مخالف میباشند در حالی که پیوستگی بین اعضاء خانواده و ارتباطات عمیق باعث کاهش این روابط خواهد شد.
دریک جمع بندی از مطالب بالا می توان گفت که گرچه تحقیقاتی در مورد ارتباط برخی متغیرهای خانوادگی با نگرش به روابط قبل از ازدواج و مذهب، و یا در زمینه ی رابطهی مذهب و روابط قبل از ازدواج انجام شده است اما تاکنون تحقیقی در مورد نقش واسطه ای مذهب در رابطه الگو های ارتباطی خانواده و نگرش به روابط قبل از ازدواج در بین دانشجویان انجام نشده است. با الهام از مبانی نظری و تحقیقاتی موجود، هدف پژوهش حاضر آن بود که " تاثیر ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده - جهت گیری گفت وشنود و همنوایی - در نگرش به روابط قبل از ازدواج با واسطهی مذهب" را بررسی نماید.
روش
جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مشغول به تحصیل در دوره کارشناسی دانشگاه پیام نور شیراز بودند. روش نمونهگیری به صورت خوشه ای مرحلهای صورت گرفت و درمجموع 135 - 250 دختر و 115پسر - دانشجو افراد تشکیل دهنده گروه نمونه بودند. حدود سنی شرکت کنندگان 18 تا 29 سال با میانگین سنی 22 سال و انحراف استاندارد 2/8 بود. ابزارها پرسشنامهی تعهدات مذهبی مسلمانان: به منظور اندازهگیری تعهدات مذهبی از " پرسشنامهی سنجش مذهبی مسلمانان " - سراج زاده، 1377، به نقل از شریفی، - 1381 که براساس مدل گلارک و استارک 1965 - ، به نقل از شریفی، - 1381 ساخته شده استفاده گردید.
این ابزار یک پرسشنامه خود گزارشی است با 26 سؤال در دامنه 5 درجه ای لایکرتی است که 4 زیر-مقیاس دینداری شامل: بعد اعتقادی، تجربی، پیامدی و مناسکی را میسنجد. روایی و اعتبار این ابزار در مطالعات بسیاری مورد تأیید قرار گرفته است - بطور مثال: شریفی، 1381؛ بشلیده، هاشمی، چرخ آبی و دمیری، . - 1390 میزان اعتبار مقیاس با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای کل مقیاس 0/90 محاسبه گردید همچنین نتایج تحلیل عاملی به روش مولفه های اصلی با چرخش واریماکس بیانگر چهار عامل بود. درتحقیق حاضر با نظر سازنده پرسشنامه از نمره کل مقیاس استفاده شده است.
پرسشنامه نگرش به روابط قبل از ازدواج: جهت اندازه گیری نگرش به روابط قبل از ازدواج از " پرسشنامهی نگرش و گرایش به روابط قبل از ازدواج " - کردلو، 1380، به نقل از آزمون یار پویا - استفاده شد. روایی این ابزار زیر نظر اساتید دانشگاه - شفیع آبادی و پاشا شریفی - کافی و اعتبار این ابزار0/93 - کردلو، 1380، به نقل از آزمون یار پویا - گزارش شده است. از سال 80 تا 87 هر ساله به منظور بررسی میزان تغییر در نگرشها این آزمون بر روی دانش آموزان مقطع دبیرستان تکرار شده و همواره اعتبار فوق مورد تأیید قرار گرفته است - به نقل از آزمون یار پویا - . درتحقیق حاضر نتایج اعتبار از روش آلفای کرونباخ 0/93 محاسبه گردید.
به منظور تعیین روایی مقیاس، از روش تحلیل عامل به روش مؤلفه های اصلی با چرخش واریماکس استفاده شد. نتایج بیانگر روایی مقیاس بود. سوال 9 به علت بار عاملی پایین حذف گردید. پرسشنامه تجدید نظر شده الگوهای ارتباطی خانواده: به منظور اندازه گیری جهت گیری گفتوشنود و جهت گیری همنوایی از "ابزار تجدید نظر شده الگوهای ارتباطی خانواده" - فیتزپاتریک و ریچی، 1997، به نقل از کوئرنر و فیتزپاتریک، - 2002 استفاده شد. این ابزار یک پرسشنامه خود گزارشی، با 26 سؤال در دامنه 5 درجهای لایکرتی است. روایی و اعتبار این ابزار در مطالعات بسیاری مورد تأیید قرار گرفته است.
