بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور تبیین رابطه الگوهاي ارتباطی خانواده و خودپنداره با سبکهاي مقابله اي در دانشجویان موسسه آموزش عالی ارم سال تحصیلی 89-90 صورت پذیرفت. روش پژوهش حاضر از نوع همبستگی است و تعداد 229 نفر - 91 پسر و 119 دختر - به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. یافته ها با استفاده از سه پرسشنامه ابزار تجدید نظر شده الگوهاي ارتباطی خانواده - RFCP - کوئرنروفیتزپاتریک - 2002 - با پرسشنامه خود پنداره - CST - بک - 1990 - و پرسشنامه مقابله با موقعیت هاي استرس زا، - CISS - اندلروپارکر - 1990 - گردآوري شد.
داده ها با استفاده از ماتریس همبستگی، تحلیل رگرسیون چندگانه به شیوه گام به گام مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برطبق نتایج بهدست آمده، بین ابعاد الگوهاي ارتباطی خانواده و خودپنداره با مولفههاي سبکهاي مقابلهاي رابطه معنادار وجود دارد و جهت گیري گفت و شنود در الگوهاي ارتباطی خانواده قويترین و تنها متغیر براي پیش بینی سبک مقابله اي مساله مدار و اجتنابی می باشد و جهت گیري همنوایی هم تنها متغیر و قويترین پیش بین براي سبک مقابله اي هیجان مدار است.
در ارتباط با متغیر خودپنداره هم یافته ها نشان داد بعد روابط اجتماعی و توانایی ذهنی به ترتیب، پیشبین قويتري براي سبک مقابله اي مساله مدار و بعد مسائل اخلاقی و توانایی ذهنی به ترتیب پیش بین قوي تري براي سبک مقابله اي هیجان مدار و همچنین بعد مسائل اخلاقی و جذابیت فیزیکی به ترتیب، پیش بینی قوي تري براي سبک مقابله اي اجتنابی می باشد. با توجه به نتایج پژوهش حاضر مشخص شد که الگوهاي ارتباطی خانواده و خودپنداره در ایجاد سبک هاي مقابله اي اثر بخش است ، بنابراین شیوه هاي آموزش و ارتقاء متغیرهاي یاد شده در خانواده ها، خصوصاً جوانان ضروري و لازم می باشد.
مقدمه
یکی از مدلهاي مطرح در خانواده که به تعاملات در خانواده و نقش آن در سازگاري موثر با محیط پرداخته است، مدل الگوي ارتباطی خانواده است. اصولاً مفهوم الگوي ارتباطی خانواده با طرحواره هاي ارتباط خانواده بر اساس ارتباط اعضاء چه چیز به یکدیگر می گویند و چه کار انجام می دهند و اینکه چه معنا و منظوري از این ارتباطات دارند، تعریف می شود - کوئرنروفتیزپاتریک،. - 2002 مطالعات خانواده امروز بیشتر در جهت این موضوع است که چطور افرادي در برخورد با عوامل استرس زا توان مقابله و مقاومت را دارا هستند و چطور خانواده بر این توانایی اساسی افراد اثر میگذارد - فیتزپاتریک و کونرنر،. - 2004 الگوي ارتباطات خانوادگی شامل دو بعد زیربنایی جهتگیري گفت و شنود و جهتگیري همنوایی میباشد.
در جهتگیري گفت و شنود همه اعضاء خانواده به طور آزادانه و راحت درباره بسیاري از مسائل به بحث و گفتگو تبادل نظر می پردازند و در جهتگیري همنوایی، تاکید بر همسانی نگرشها، ارزشها و عقاید اعضاء خانواده می باشد - فیتزپاتریک وریمی،. - 1994 سازه دیگري که میتواند در بروز سبکهاي مقابلهاي در افراد تاثیرگذار باشد، خودپنداره است. خودپنداره را میتوان درك فرد از خودش دانست که در نتیجه تجربیات فرد با محیط و رابطه او با دیگران شکل میگیرد - رین و کانینگام، . - 2008 همچنین خودپنداره فرد ممکن است از خیلی ضعیف یا منفی تا خیلی قوي یا مثبت تغییر یابد، افرادي که خود پنداره مثبت دارند، احساس کفایت کرده، در انطباق و سازگاري با دنیاي پیرامون خویش تواناتر بوده اند - کرون، . - 2000 خودپنداره براي متخصصان بهداشت روان اهمیت خاصی دارد،
زیرا پنداره فرد از شخصیت خود تا اندازه اي زیاد تصور او را راجع به محیطش تعیین می کند. اگر تصور از خود مثبت و نسبتاً متعادل باشد، شخص داراي سلامت روانی است و اگر به عکس، خودپنداره مشخص منفی و نامتعادل باشد، او از لحاظ روانی ناسالم شناخته می شود - حسینیا،. - 1380 سازه دیگري که از الگوهاي ارتباطی خانواده تاثیر میگیرد، سبکهاي مقابله است. سبکهاي مقابله، فرایندي است که به وسیله آن افراد مسائل ناشی از استرس و هیجان منفی ایجاد شده را تحت کنترل خود در میآورند و به طور کلی، به تلاشهاي شناختی و رفتاري براي جلوگیري، مدیریت و کاهش تنیدگی اطلاق می شود - پنلی و توماکا،. - 2002 براساس تئوريهاي روان شناختی، سبکهاي مقابلهاي نقش مهمی در کاهش استرس و در نتیجه سلامت عمومی افراد دارند - باربارا و آیرون،. - 2008 اندلر و پارکر - - 1990، سه نوع سبک مقابله مسالهمدار، هیجانمدار و سبک اجتنابی را مطرح کردند. در سبک مقابله مساله مدار فرد متمرکز بر مسئله است.
در این سبک فرد به جمع آوري اطلاعات مربوط به حادثه فشار زا می پردازد و با ارزیابی منابع در دسترس خود، طرح و برنامه اي آماده می کند. مقاله هیجان مدار بر کنترل هیجانات و واکنشهاي عاطفی تاکید می کند. افراد در این سبک، با برخورد هیجانی و با گریه کردن، عصبانی شدن و فریاد زدن با فشار روانی مقابله میکنند. در سبک مقابله اجتنابی، فرد سعی در دور شدن از موقعیت فشارآور دارد و با فاصله گرفتن از مشکل اقدام به فرار و اجتناب کرده و براي دریافت حمایت عاطفی تلاش میکند. داعی پور، - - 1378 معتقد است که به کارگیري راهبردهاي نامناسب در رویارویی با عوامل فشار زا می تواند موجب افزایش مشکلات گردد. درحالی که به کارگیري راهبرد درست مقابله اي می تواند پیامدهاي سودمندي در پی داشته باشد.
در این زمینه تحقیقات در ایران و خارج از کشور انجام شده، از جمله رحیمی و خیر - - 1388، در پژوهشی دریافتند که جهت گیري گفت و شنود خانواده، پیش بینی کننده مثبت و جهت گیري همنوایی پیش بینی کننده منفی کیفیت زندگی فرزندان می باشد. بهمنی - - 1389، دریافت که الگوهاي ارتباطی خانواده با راهبردهاي مقابله با استرس رابطه معنا دارد. در پژوهش کافی و موسوي - - 1386 افراد بهره مند از سبک مقابله مسالهمدار در مقایسه با سبک اجتنابی در دیگر گروه از سلامت روان بیشتري برخوردار بودند. همچنین بامیرمند - - 1996 به نقل از الورد و شرادر، - 1998 معتقد است خانوادههایی با جهتگیري همنوایی بالا از تعارض اجتناب می کنند.
نجاتی بیاره - - 1387، هیبتی - - 1381، مک انیتایر و دوسوك - - 1995 در پژوهشهاي خود در زمینه شیوههاي فرزندپروري و سبکهاي مقابله اي، همگی به این نتیجه رسیدند که فرزندان والدین مقتدر نسبت به دیگر شیوههاي فرزندپروري بیشتر از راهبرد مقابله اي مساله مدار استفاده میکردند. همچنین استرن و زون - - 1990 در پژوهش خود دریافتند فرزندانی که محیط خانوادگی گرم و پذیرا داشتند بیشتر از شیوه مقابلهاي مسئله مدار و فرزندان محیط هاي خانوادگی با پیوستگی پایین و داراي تنش از سبک هیجان مدار استفاده میکردند. علاوه بر آن نتایج پژوهش دیباج نیا - - 1383 نشان داد که بین خودپنداره و عملکرد کلی خانواده و حل مشکل همبستگی و رابطه معناداري وجود دارد. گلیکمن - - 1999 در پژوهشی دریافت که رابطه مثبت و معنی داري بین عزت نفس، خودپنداره در شرایط اجتماعی وجود دارد.
بنابر مطالب ارائه شده، هدف پژوهش حاضر تبیین رابطه الگوهاي ارتباطی خانواده و خودپنداره با سبکهاي مقابلهاي در دانشجویان می باشد که براي رسیدن به این هدف فرضیه هاي زیر مورد بررسی قرار گرفت. -1 کدامیک از ابعاد الگوهاي ارتباطی خانواده، پیش بینی قويتري براي مولفههاي سبکهاي مقابله اي است؟ -2 کدامیک از ابعاد خودپنداره، پیش بینی قويتري براي مولفههاي سبک هاي مقابله اي است؟
روش پژوهش
جامعه آماري: جامعه آماري پژوهش حاضر کلیه دانشجویان دختر و پسر مشغول به تحصیل در سال 89-90 به تعداد 600 نفر بودند که در مقطع کاردانی و کارشناسی رشته هاي هنري قرار داشتند که از این تعداد 234 نفر 119 - دختر و 115 پسر - بر اساس جدول مورگان به عنوان نمونه به روش تصادفی ساده انتخاب گردیدند که میانگین سنی آنها 19/73 و انحراف معیار 2/98 بدست آمد و به منظور رعایت حقوق شرکت کنندگان در این پژوهش به دانشجویان متذکر شد که از نوشتن هرگونه نام و مشخصات فردي خودداري شود و همچنین محرمانه بودن پاسخها مورد تاکید قرار گرفت که این مطلب خود باعث جلب اعتماد دانشجویان در پاسخگویی گردید.
ابزار گردآوري اطلاعات: در این پژوهش از سه مقیاس سنجش استفاده گردید از جمله ابزار تجدید نظر شده الگوهاي ارتباطی خانواده - RFCP - که توسط کوئرنروفتیز پاتریک - 2002 - طراحی شد که شامل دو خرده مقیاس جهت گیري گفت و شنود و همنوایی می باشد که داراي 26 گویه است که در دامنه 5 درجه اي لیکرت ، آزمودنی را مورد سنجش قرار می دهد که در ایران کوروش نیا و لطفیان - 1386 - نسخه فارسی مقیاس و روایی آن را مطلوب و ضریب آلفاي کرونباخ براي جهت گیري گفت و شنود و همنوایی را به ترتیب برابر با 0/87 و 0/81 گزارش کرده است.
جهت سنجش خودپنداره دانشجویان از پرسشنامه خودپنداره - - SCT که توسط بک - - 1990 ساخته شد، استفاده گردید که این پرسشنامه داراي چهار خرده مقیاس می باشد که چهار بعد روابط اجتماعی، توانایی ذهنی، جذابیت فیزیکی، مسائل اخلاقی را در افراد در دامنه 5 درجه اي لیکرت مورد سنجش قرار می دهد و شامل 25 گویه می باشد. این مقیاس را در ایران - نبوي، 1373 به نقل از نامیار - 1375 از نظر اعتبار و روایی به سنجش گذاشت و ضریب آلفاي کرونباخ آن 0/85 بدست آمد.
همچنین به منظور سنجش سبک هاي مقابله اي در دانشجویان از پرسشنامه مقایله با موقعیت هاي استرس زا - CISS - که توسط اندلروپارکر - 1990 - جهت بررسی سه شیوه مقابله با استرس طراحی گردیده استفاده شد که سه سبک مقابله اي مساله مدار، هیجان مدار و اجتنابی را در افراد براساس مقیاس 5 گزینه اي لیکرت اندازه گیري می کند و شامل 48 گویه می باشد و در ایران، جعفر نژاد - 1382 - ضریب پایایی براي سبک هاي مساله مدار ، هیجان مدار و اجتنابی را به ترتیب 0/83 ، 0/80 و 0/72 بدست آورد.
یافته هاي پژوهش
آمار توصیفی: در این بخش به منظور بررسی بهتر متغیرها و نتایج پژوهش، به ارایه آمار توصیفی متغیرهاي مورد مطالعه پرداخته شد. جدول شماره 1 نشانگر میانگین و انحراف معیار و جدول شماره 4-2 نشانگر ماتریس همبستگی متغیرهاي مورد مطالعه می باشد.
