بخشی از مقاله
چکیده
هدف: در این پژوهش به بررسی رابطهی الگوهای ارتباطی خانواده و سبکهای دلبستگی با سلامت معنوی پرداخته شده است.
روش: جامعه آماری این پژوهش شامل دانشجویان دانشگاه شیراز بوده است که از این جامعه 150 نفر 30 - زن و 120 مرد - به صورت نمونهگیری خوشهای تصادفی انتخاب شدند و به مقیاس های الگوهای ارتباطی خانواده، سبکهای دلبستگی بزرگسالان، اضطراب، افسردگی، استرس و سلامت معنوی پاسخ دادند. یافتهها: نتایج این پژوهش نشان داد که سلامت معنوی به صورت مثبت تنها از طریق جهتگیری گفت و شنود از الگوهای ارتباطی خانواده پیشبینی شد B= 0/21 - ، . - P< 0/01 همچنین، افسردگی از طریق سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی B= -0/26 - ، - P< 0/002 و جهت1گیری گفت و شنود B= -0/16 - ، - P< 0/0001 به صورت منفی پیشبینی شد.
در زمینهی اضطراب نیز از طریق سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی به طور منفی پیشبینی شد B= -0/23 - ، - P< 0/01 ولیکن جهتگیری همنوایی آن را به صورت مثبت پیشبینی کرد B= 0/14 - ، . - P< 0/05 همچنین سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی B= -0/23 - ، - P< 0/02 و جهتگیری گفت و شنود B= -0/13 - ، - P< 0/002 به طور منفی استرس پیشبینی کردند. نتیجه گیری: یافتههای فوق به ما نشان میدهند که نحوهی ارتباطات خانوادگی و سبکهای دلبستگی افراد میتواند سلامت روان و سلامت معنوی را تحت تأثیر قرار دهد. بحث تفصیلی درباره یافتهها، در اصل مقاله آمده است.
مقدمه
سابقهی سلامت به اندازهی طول عمر بشر است و جوامع در صدد بودند تا همیشه برای رفع عوامل مخل آن در جهت ارتقاء سلامت اقدام کنند - بزازیان و بشارت، . - 1388 سلامت در تعریف سازمان بهداشت جهانی2، دارای ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی است. بعد معنوی سلامت یکی از ابعاد سلامتی است که منعکسکنندهی احساسات، رفتارها و شناختهای مثبت از ارتباطات با خود دیگران، طبیعت و موجودی برتر است. این بعد از سلامتی، باعث میشود فرد دارای رضایت، شادی، آرامش، استرس، سلامت روانشناختی و هدف و جهت در زندگی باشد - گومز و فیشر3، . - 2005
از نظر الیسون، مفهوم سلامت معنوی از دو عامل تشکیل شده است که سلامت ذهنی نشانه ارتباط با یک قدرت برتر معینی خداست و سلامت وجودی، یک عنصر روانی- اجتماعی است و نشانهی احساس فرد است از اینکه کیست، چه کاری و چرا انجام میدهد و به کجا تعلق دارد. این دو بعد در عین متمایز بودن، با هم تعامل و همپوشی دارند - الیسون4، 1983 به نقل از مسلکو، گیلمن و بیوکا5، . - 2009 اعتقاد مذهبی و اعمال مذهبی، نیاز انسان در جهان هستی است - شعاع کاظمی، . - 1388 سلامت معنوی یکی از ابعاد مهم سلامت در انسان محسوب میشود.
بعضی برای معنویت دو بعد عمودی و افقی مشخص میکنند بعد عمودی منعکسکننده ارتباط با خدا با یک قدرت بینهایت است بعد افقی هم منعکسکننده اتصال به دیگران و طبیعت و هم اتصال درونی ما است، که عبارت است از توانایی ما برای یکپارچه کردن ابعاد مختلف وجودمان و توانایی ما برای انتخابهای مختلف است - امیدواری، . - 2008 معنویت عاملی نیست که ذاتی باشد بلکه تحت تاثیر جامعه و ارتباط بین افراد قرار میگیرد.
به عبارت دیگر، ارتباط افراد درون نهادهای اجتماعی میتواند بر رشد معنوی و افزایش معنویت آنان تاثیر بگذارد. یکی از بنیادیترین و مهمترین نهادهای که افراد با آن در ارتباط هستند و بر ابعاد وجودی آنان از جمله معنویت تاثیر بسزایی میگذارد، خانواده است. از این رو، ارتباطات و تعاملات خانواده میتواند یکی از مولفههای باشد که سلامت معنوی را تحت تاثیر خود قرار میدهد - ستیر6، . - 2012 خانواده عمدهترین نهاد اجتماعی، به عنوان اولین نظام تاثیرگذار بر نحوهی رشد کودکان و نوجوانان محسوب میشود - مهبد و فولادچنگ، . - 1391 سیستمی قانونگذار تعریف میشود که اعضای آن به طور مداوم در حال تعریف و تجدید نظر در تعریف ماهیت روابط خود بر مبنای الگوی ارتباطاتشان هستند.
به نقل از لاسیا و برسلاو8، . - 2006 کنشهای متقابل میان والدین و فرزندان، اساس تحول عاطفی کودک تلقی میگردد و این کنش متقابل در تمام مراحل عمر وی، خود را نشان میدهد - امیری9، . - 2008 معنای اولیه ارتباط خانوادگی این است که بچهها ارتباط با دیگران، تفسیر رفتارهای دیگران، تجربهی احساسات و فعالیتهای ارتباطی با دیگران را یاد میگیرد - کوئرنر و ماکی10، 2004 به نقل از صالحی، احمدی و نوعی11، . - 2008 با توجه به این مسئله، فیزپاتریکو کوئرنر دو بعد زیربنایی گفت و شنود و همنوایی را در الگوهای ارتباطی خانوادگی شناسایی کردند - فیتزپاتریک12،
2004 به نقل از زهانگ13، . - 2007 در بعد گفت و شنود اعضای خانواده به طور پیوسته و خود انگیخته با یکدیگر تعامل دارند و در بعد همنوایی، ارتباط خانوادگی به گونهای است که اعضاء را وادار به یکسان نمودن نگرشها، ارزشها و باورها میکنند و بر حرف شنوی از پدر و مادر و دیگر بزرگسالان استوار است - فیتزپاتریک، 2004 به نقل از زهانگ، 2007؛ کوئرنر و فیتز پاتریک، 2004 به نقل از ویگل14، . - 2008 خانواده نقش محوری در رشد هیجانی و شناختی هر انسانی بازی میکند از جمله سبک والدین همراه با سایر ابعاد ویژه خانواده مانند الگوهای ارتباطی، حل تعارض و همبستگی خانواده بر رشد افراد تاثیر دارد - کاپافی و راو15، . - 2007 یکی از مفاهیمی که از بطن خانواده شکل میگیرد، مفهوم دلبستگی16 است.
سروف، ایگلند، کارلسون و کولینز - 2005 - 17 دلبستگی را این چنین تعریف میکنند. دلبستگی به طور کلی یعنی مامنی از آسایش، امنیتی برای کاوش و جستجو کردن و منبعی برای اطمینان بخشی به کودک، زمانی که دچار پریشانی میشود. براساس آزمایشهای آینزورس1978 - 18 به نقل از استیور19، - 2011 روابط والد-کودک در سه گروه ایمن 20، اجتنابی21 و اضطرابی دوسوگرا22 طبقهبندی شد. کودکانی که در گروه ایمن دستهبندی شدند، بعد از پریشان شدن به سرعت برای رسیدن به آرامش پیش مادر برگشتند، سریعتر به آرامش رسیدند، سریعتر و کاملتر فعالیتهای خود را از سر گرفتند.
کودکانی که در گروه دوسوگرایی اضطرابی دستهبندی شدند، واکنش آمیختهای به حضور مادر داشتند، از حضور مادر به آرامش نرسیدند و فعالیتهای خود را از سر نگرفتند. در نهایت گروه با دلبستگی اجتنابی مادر خود را نادیده گرفتند، به انزوا و گوشهگیری پرداختند و شروع به انجام فعالیتهایی برای دور شدن از پریشانی کردند - رولز، سیسون و فریدمن23، . - 2006 با توجه به مطالبی گفته شد؛ شخص تحتتاثیر محیطهای اجتماعی است که در آنها زندگی میکند.
این محیطها با فراهم کردن تعاملات و ارتباطات متنوع بر تواناییها، مهارتها و فلسفه زندگی فرد تاثیر میگذارند. خانواده مهمترین و اساسیترین محیط اجتماعی است که افراد با آن در ارتباط هستند و به عنوان یک محیط تاثیرگذار بر تمام ابعاد وجودی او شناخته میشود. از همین رو، معنویت یکی از ابعاد وجودی انسان است میتواند تحتتاثیر تعاملات موجود در محیط قرار گیرد. بنابراین، در پژوهش حاضر به بررسی رابطهی الگوهای ارتباطی خانواده و سبکهای دلبستگی با سلامت معنوی پرداخته شد. به عبارت بهتر، قصد این پژوهش آن است تا به بررسی این سوال بپردازد که آیا میتوان سلامت معنوی را از طریق الگوهای ارتباطی خانواده و سبکهای دلبستگی پیشبینی کرد؟
