بخشی از مقاله
چکیده:
در این پژوهش رابطه بین باورهای غیرمنطقی و فشار روانی شغلی دبیران دبیرستانهای ناحیه یک شهرستان خرمآباد مورد بررسی قرار گرفت. جامعه آماری تحقیق شامل 662 نفر بودند. حجم نمونه بر اساس جدول کرجسی و مورگان341 نفر تعیین شد. نمونه آماری به روش طبقه ای انتخاب شدند. روش پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی میباشد.
ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه چهار عاملی باورهای غیر منطقی اهواز - - 4IBT-A که توسط عبادی و معتمدین در سال 1386 و پرسشنامه روانی شغلی - نشانگان فشار روانی و منابع فشار روانی - که دیویس، رابینز و مکلی در سال 1991 تهیه کرده اند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمونt و ضریب همبستگی، آزمون f و تحلیل رگرسیون استفاده شد.
نتایج پژوهش نشان داد بین باورهای غیرمنطقی و فشار روانیشغلی رابطه مثبت معنادار وجود دارد. نتایج واریانس نشان داد که 46 درصد واریانس فشار روانی شغلی دبیران دبیرستان های ناحیه یک خرمآباد از طریق متغیرهای مستقل - درماندگی برای تغییر، توقع تأئید دیگران، اجتناب از مشکل و بیمسئولیتی هیجانی - تبیین و توجیه شده است.ب
ا توجه به نتایج ضریب همبستگی متغیرهای پیشبین روی فشار روانی شغلی دبیران میتوان گفت که از خرده مقیاسه ای باورهای غیرمنطقی، متغیر اجتناب از مشکل، بیشترین تأثیر پیش-بینی کنندگی معنیدار را با فشار روانی شغلی دبیران دارد.علاوه بر آن، از میان متغیرهای جمعیت شناختی، عوامل جنسیت، سن و سنوات خدمتی با باورهای غیرمنطقی دارای رابطه مثبت و معنادار بودند. بر اساس کلیه نتایج فوق میتوان اظهار داشت که فشارهای روانی شغلی دبیران بیشتر تحت تأثیر باورهای غیرمنطقی میباشد و سایر عوامل مانند سطح تحصیلات و وضعیت تأهل در مراحل بعدی اهمیت قرار میگیرند.
واژگان کلیدی: باورهای غیرمنطقی، فشار روانی شغلی، دبیران، نظریه عقلانی- عاطفی- رفتاری
مقدمه
استرس وارد بر معلمان موضوع مهمی در زمینه بهداشت روانی است. با این وجود تا سالهای دهه هفتاد کمتر مورد توجه قرار گرفته بود. یکی از علل کم توجهی به این موضوع آن است که تا سالهای قبل از دهه هفتاد جوّ حاکم بر تحقیقات علوم تربیتی، بیشتر بر یادگیری و خصوصیات دانش آموزان تأکید مینمود و حتی تحقیقاتی که در مورد استرس و اضطراب انجام میشد، بیشتر به دانش آموزان و تأثیر آن بر یادگیری و کارآیی آنان مربوط میشد و کمتر به استرس و اضطراب معلمان توجه می-گردید - کیونیٌ، 1978 به نقل از گروسی فرشی و طباطبایی، .1390 -
اما از سالهای هفتاد به بعد، موضوع استرس معلمان به دلیل اهمیت آن مورد توجه بیشتری قرار گرفت و واژه »استرس« را افراد گوناگون به شیوه ها و رویکردهای متفاوتی بکار برده اند. بطوریکه در یک بررسی در زمینه استرس معلمان، کیریاکو و ساتکلیفٍ - 2008 - ، استرس معلمی را چنین معرفی میکنند: »استرس معلمی پاسخ معلم است به عواطف نامطلوب مثل تنش، ناکامی، اضطراب، خشم و افسردگیاش از جنبه های شغلی او به عنوان معلم.«
طبق این الگو، درک استرس، ناشی از استنباط معلم است. به عبارت دیگر:
-1 خواسته ای بر او تحمیل میشود.
-2 او از برآوردن این خواسته ها ناتوان است یا برای برآوردن آنها مشکل دارد. -3 شکست در انجام آنها بهداشت روانی و فیزیکی او را تهدید میکند. بنابراین عنصر کلیدی، درک معلم از تهدید است - ماریا آگیلار وفایی،.1387 -
اما، بطورکلی، اکثر افراد با توجه به فشار روانی ناشی از کار به اشتباه، آنرا نگرانی حاصل از کاری تحت فشار بیان کردهاند.علاوه بر تعاریف فوق، سه رویکرد اساسی دیگر در مورد تعریف واژه استرس وجود دارد:
رویکرد اول: بعضی افراد ترجیح میدهند واژه »استرس« را با توجه به مسئولیتها و فشارهایی که با آن مواجه هستند، و واژه »آسیب«َ را در اشاره به عکس العمل نسبت به آن موقعیت، به کار ببرند. از این تعریف گاه به عنوان نوعی مدل مهندسی-استرسُ یاد میشود که به نظر میرسد استرس، بار و فشاری است که بر یک سیستم وارد میشود - کریس کیریاکو، .2008 -
رویکرد دوم: بعضی از نویسندگان واژه فشار روانی را با توجه به میزان چالشی که شخص با آن روبرو است - چه مثبت و چه منفی - بکار میبرند، مثل آغاز به کار در شغلی جدید یا خرید خانه جدید که میتواند همراه ترکیبی از هیجانهای مثبت و منفی، و گاه خوشایند یا ناخوشایند باشد.
رویکرد سوم: در این رویکرد، واژه »استرس« با توجه به میزان ناهماهنگی بین مسئولیت هایی که بر عهده فرد گذاشته میشود و توانایی او در مواجه شدن با آنها، بکار برده میشود که در این مدل ناهماهنگیِ، بر استنباط فرد، بیشتر تأکید میشود، و به ارزیابی عینی این ناهماهنگی پرداخته نمیشود. به این مدلهای استرس، اغلب مدل های تعاملیّ یا تبادلیْ استرس میگویند. با این وجود اکثر نویسندگان، واژه »استرس« را همانند تعریفی که کریس کیریاکو ارائه داده است بکار میبرند که بر تجربه هیجانی منفی اشاره دارد.
با توجه به موارد نظری فوق، میتوان بخش عمدهای از استرس معلمان را، عدم رضایت از محیط کار به دلیل کمبود شرایط و امکانات لازم، بیان کرد. ولی علیرغم توانمندی های معلمان شاید یکی از موضوعات مهم و مؤثر که کمتر به آن توجه شده است، فشار روانی شغلی ناشی از باورهای غیرمنطقی معلمان و بازتاب این استرس ها به عنوان خطری بزرگ در سلامت جسمی و روانی آنان است که طبعاً بر روی کیفیت کاری معلمان نیز بی تأثیر نخواهد بود.
به اعتقاد الیس - - 2001، هیچ رویدادی ذاتاً نمیتواند در انسان ایجاد آشفتگی روانی کند؛ زیرا تمام محرک ها و رویدادها در ذهن معنا و تفسیر میشوند و در واقع، سازش نایافتگی ها و مشکلات هیجانی ناشی از نحوه تعبیر، تفسیر و پردازش اطلاعات حاصل از محرک ها و رویدادهایی هستند که افکار و باورهای ناکارآمد در زیربنای آنها قرار دارند.
بمجوتور، و پریتو اورسواَ - - 2006 در یک بررسی در مورد عقاید غیرمنطقی معلمان، نتیجه گرفتند که باورهای غیرمنطقی معلم شرایط استرس زای مدرسه را در حالت وخیم تری قرار میدهد و میتواند بر عملکرد و رفتار دانشآموزان تأثیر بگذارد. همچنین شناخت، عامل اساسی در تکوین احساس و رفتار آدمی است. این دو پژوهشگر بین انواع باورهای غیرمنطقی با نشانه های فرسودگی معلمان همبستگی معناداری یافتند.
یعنی افکار غیرمنطقی میتواند افراد را دچار استرس و تنیدگی کند و زمینه های فرسودگی را در آنها بوجود آورد. مطالعات نشان میدهند که باورهای منطقی و غیرمنطقی عملکرد ادراکی فرد را متأثر می-کنند. ادراک افرادی که دارای باورهای منطقی هستند اثربخشتر و کارآمدتر از افرادی است که باورهای غیرمنطقی دارند - بوند، دریدن، بریسکوُ، مک اینسًٌ، 2004 -
