بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی از انجام دادن پژوهش حاضر، بررسی رابطه کیفیت زندگی کاری و خودکارآمدی مدیران مدارس شهرستان ایذه در سال تحصیلی 1394-95 بود. پژوهش از حیث هدف پژوهشی کاربردی و از نظر گردآوری داده ها پژوهشی میدانی از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی مدیران مدارس متوسطه شهرستان ایذه در سال تحصیلی 1394-95 بودند. نمونه پژوهش 100 نفر - 50 نفر زن، 60 نفر مرد - که با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب شدند.
در این پژوهش از پرسشنامه خودکارآمدی شرر و پرسشنامه کیفیت زندگی کاری 26 سئوالی که اولین بار توسط عباسی - 1390 - بر اساس مدل 8 مولفه ای والتون ساخته شده بود استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار SPSS ویرایش 23 صورت گرفت، در این پژوهش از روش ضریب همبستگی ساده پیرسون استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان داد ضریب همبستگی بین کیفیت زندگی کاری و خودکارآمدی مدیران مدارس شهر ایذه r= 0/353 و p=./01 که در سطح p< 0/05 معنادار بود.
مقدمه
مروری بر سیر تکوین و شکل گیری مدیریت آموزشی، حکایت از تأثیر غیرقابل انکار و فراوان آن بر آموزش و یادگیری دارد. مدیریت و رهبری آموزشی، دارای معانی و مفاهیم بسیار زیادی است و هر کس برحسب تجربه و هدف خود، معنا و مفهومی از آن را بر می گزیند. آنچه مسلم است، ماهیت مدیر یارهبرآموزشی به عنوان یک عامل تأثیر گذار در بهبود فرآیند آموزش و اهداف در سازمان ها می باشد. از آنجا که مدیران از یک طرف، با انواع برنامه وسیاست های آموزشی، و از طرف دیگر با فراگیران و سایر مدرسان آموزشی سروکار دارند، بنابر این مدیران آموزشی مهمتری نقش را در سیاست گذاری ، برنامه ریزی و اجرای فرآیند آموزشی بعهده دارند.
به همین دلیل، احساس خودکارآمدی، مدیران را قادر می سازد تا با استفاده از مهارت ها در برخورد با موانع، کارهای فوق العاده ای انجام دهند. بنابراین، خودکارآمدی درک شده عاملی مهم برای انجام موفقیت آمیز عملکرد و مهارت های اساسی لازم برای انجام وظایف مدیران است. بسیاری از رفتارهای مدیران با سازوکارهای نفوذ بر خود - خود کار آمدی - ، برانگیخته و کنترل می شوند. در میان مکانیسم های نفوذ برخود، هیچ کدام مهمتر و فراگیرتر از باور به خودکارآمدی شخصی نیست.
از دیدگاه بندورا خود کار آمدی شخصی، به معنی احساس عزت نفس یا ارزش شخصی است که فرد در مواجهه با مسائل زندگی در خود می یابد. افراد دارای کارآمدی شخصی بالا افرادی دارای پشتکار قوی، نمرات درسی بالا، دارای اهداف شخصی عالی و موفق هستند. در مقابل، افراد دارای کارآمدی شخصی پایین افرادی هستند با اعتماد به نفس پایین و ناامید که در مواجهه با مسائل تلاشی برای پیروزی انجام نمیدهند و معتقدند اوضاع تغییری نخواهد کرد. - شولتز1990 ترجمهکریمی،. - 1384
یکی از متغیرهای که ممکن است با خودکارآمدی مدیران ارتباط داشته باشد مفهوم کیفیت زندگی کاری است. بودین - 2003 - کیفیت زندگی کاری را مجموعه شرایط کار در سازمان می دانند و معتقدند کیفیت زندگی کاری نگرش و احساس کارکنان از کار خود را به صورت خاص نشان می دهد - ادگارد بودین، . - 2003 نیل به زندگی شغلی با کیفیت به کارکنان فرصت بیشتری برای تأثیر گذاری بر کارشان و تشریک مساعی در خود کارآمدی خود و سازمان فراهم می کند.
بنابراین کیفیت زندگی کاری بیانگر نوعی فرهنگ سازمانی است که به کارکنان احساس مالکیت خودگردان ، مسئولیت و عزت نفس می دهد - تمجیدی، . - 1386 بر اساس نظریه یادگیری اجتماعی بندورا ، باور به کارایی شخصی بر انتخاب های افراد تاثیر می گذارد. افراد گرایش به کارهایی دارند که در آنها احساس قابلیت و اطمینان می کنند و از کارهایی که توانایی انجام آن را ندارند ، دوری می نمایند . باورهای خودکارآمدی1 تعیین می کند که افراد تا چه اندازه انرژی، صرف فعالیت های خود می کنند و تا چه اندازه در برابر موانع مقاومت می کنند.
با بررسی عوامل موثر در خودکارآمدی مدیران می توان شرایطی مهیا نمود که آنان با شناخت این عوامل ، باورهای خود را تقویت نموده و با استفاده از اقناع کلامی،تجارب مستقیم ،تجارب جانشینی یا حالات فیزیولوژیکی یا از هر روش دیگر بر باورهای خودکارآمدی مدیران تاثیر گذاشته تا آنها بتوانند قضاوت های درستی ازتوانایی های خود داشته باشند. - بندورا،. - 1981 بندورا - 2000 - معتقد است که خود کارآمدی، توان سازنده ای است که بدان وسیله، مهارتهای شناختی، اجتماعی، عاطفی و رفتاری انسان برای تحقق اهداف مختلف، به گونه ای اثربخش ساماندهی می شود. به نظر وی داشتن دانش، مهارتها و دستاوردهای قبلی افراد پیش بینی کننده های مناسبی برای عملکرد آینده افراد نیستند، بلکه باور انسان در باره توانائی های خود در انجام آنها بر چگونگی عملکرد خویش مؤثر است.
بین داشتن مهارت های مختلف با توان ترکیب آنها به روش های مناسب برای انجام وظایف در شرایط گوناگون، تفاوت آشکار وجود دارد. کیفیت زندگی کاری یکی از متغیرهایی است که اخیرا به لحاظ اهمیت ، مورد توجه بسیاری از مدیران که در صدد ارتقا کیفیت منابع انسانی خود هستند قرار گرفته است ؛ گرچه مطالعه شاخصهایی که برای کیفیت زندگی کاری سودمند و یا مضر هستند تاریخچهای دیرینه دارد - ماو، سموئلز و الکساندر2003 3 به نقل از همدان نژاد، - 1392، اما منبع دقیق عبارت کیفیت زندگی کاری مشخص نیست و احتمالا اولین بار در موسسه تحقیق اجتماعی دانشگاه میشیگان در کارهای اولیه رنسیس لیکرت و رویکرد او برای تغییر سیستمی به کار برده شده است - هود و اسمیت 1994 به نقل از همدان نژاد، . - 1392 واژه کیفیت زندگی کاری نخستین بار در سال 1972 در طی یک کنفرانس ارتباطات کاری بین المللی در رابطه با مسائل کاری در خانه اردن معرفی شد.
روبینز کیفیت زندگی کاری را به عنوان فرایندی که به وسیله آن یک سازمان با گسترش مکانیسمهایی به نیازهای کارکنان واکنش نشان میدهد تا به انها اجازه دهد کاملا در تصمیمگیریهایی که زندگی شان در کار را طرح میریزد مشارکت داشته باشند تعریف نموده است.کیفیت زندگی کاری سازه چند بعدی است و ممکن است یک سازه جهانی و فناناپذیر نباشد - لاو و می 1998 به نقل از همدان نژاد، . - 1392 پیشرفت کیفیت در مکان کار مفهومی است که انگاره مدیران و کارکنان را به طور یکسان در بر میگیرد.
در طی دهه گذشته بسیاری از نوشتهها در مورد کیفیت خدمات، تضمین کیفیت، چرخه کنترل کیفیت، کیفیت زندگی کاری مدیریت و کنترل جامع کیفیت بوده است - شانی ، باسوری چرلینگ ادل1992 4 به نقل از همدان نژاد، . - 1392 در همین راستا محیط کاری با کیفیت بالا به عنوان شرط و پیش زمینه اساسی برای خودکار آمدی و توانمندسازی منابع انسانی شناخته شده است. تلاش انسانهای اولیه مدام در طلب بهبود وضع زیستی و معیشتی خود بوده است و تلاش بشر امروزی که از زیر و بم یک تاریخ طولانی و مراحل آن گذشته است بهبود بخشیدن به کیفیت زندگی و کسب رضایت فردی و اجتماعی است. با توجه به پژوهشهای انجام شده از بعد نظری متغیرهای کیفیت زندگی کاری می تواند با خودکارآمدی ارتباط داشته باشند ، لذا هدف پژوهشگر پاسخ به سئوال پژوهشی است: آیا بین کیفیت زندگی کاری و خودکارآمدی مدیران مدارس شهر ایذه رابطه وجود دارد؟ متغیرهای موجود در این تحقیق عبارت است از کیفیت زندگی کاری و خودکارآمدی می باشد.
با بررسی رابطه کیفیت زندگی کاری با خودکارآمدی و همچنین کنکاش در وجود یا عدم رابطه معنادار بین این متغیرهاست، با توجه به یافته های پژوهشی در مورد اهمیت کیفیت زندگی کاری و نقش این متغیر بر خودکارآمدی مدیران، اهمیت و کاربرد این متغیرها در بخش های مختلف زندگی را آشکار می سازد بنا بر این پژوهشگر در پی دست یابی به پاسخی برای یافتن رابطه متغیرها می باشد تا بتواند دست اندرکاران تعلیم وتربیت را در اتخاذ و تصمیم های صحیح یاری می کند ودر برنامه ریزی راهکارهای مفیدی را ارائه نماید و برای برنامه ریزان آموزشی کشور نگاهی علمی تر و عمیق تر از فرآیند مدیریت را فراهم کند. از طرفی انجام این پژوهش می تواند اثرات مطلوبی را برای برنامه ریزان آموزشی، مربیان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت و نیز دانش آموزان و حتی والدین آن ها به همراه داشته باشد شاید بتوان از این طریق در جهت افزایش عملکرد مطلوب تر مدیران گامی برداشت و از طرف دیگر، کاهش مشکلات مدیریت آموزشی را نظاره گر بود.
مبانی نظری کیفیت زندگی کاری
کیفیت زندگی کاری مشتمل بر چیزهایی است که در خلال یک روز کاری بر فرد تاثیر می گذارد مواردی از قبیل حقوق و دستمزد1، امکانات پیشرفت و تحقق استعدادها، تعاملات و ارتباطات، توازن تعادل و توازن بین زندگی و کار ، امنیت حرفه ای و شغلی2 هنجار و ارزش های حرفه3، شغل و... - گودوین4، به نقل از همدان نژاد، - 20071392 از نگاهی دیگر، کیفیت زندگی کاری را می توان به مجموعه ای از شرایط واقعی کار در یک سازمان مانند میزان حقوق و مزایا، امکانات رفاهی، بهداشت و ایمنی مشارکت در تصمیم گیری، مردم سالاری سرپرستی، تنوع و غنی بودن مشاغل و... - قمی زاده، 1375 ؛ . - 2249 در یک تعریف کلی می توان گفت که کیفیت زندگی کاری به معنی تصور ذهنی و درک و برداشت کارکنان یک سازمان از مطلوبیت فیزیکی و روانی محیط کار خود است.
هدف نخست یک برنامه موثر کیفیت زندگی کاری ،بهبود شرایط کار - از دیدگاه کارکنان سازمان - و اثربخشی بالاتر سازمانی - از دیدگاه مدیران - سازمان است . - لاو5 ،. - 2000 رویکرد کیفیت زندگی کاری به جنبه هایی از شغل و محیط کاری که تاثیر خیلی زیادی روی رضایت، عملکرد شغلی و عمرکاری کارکنان دارد .و لی مهمترین محصول رویکرد کیفیت کاری را هویت بخشیدن به جنبه های شغلی و محیط کار می داند - ویت، ویزاد6، . - 2004 کیفیت زندگی کاری را یکی از فنون بالندگی سازمان می دانند که سعی دارد عوامل سه گانه انگیزش و رضایت شغلی 7 ، پذیرش مسئولیت 1 و احساس بهتر نسبت به کار توامان تامین کند.
