بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر، یک تحقیق توصیفی و همبستگی است که در آن رابطه بین هوش هیجانی با گرایش به اعتیاد به اینترنت مورد بررسی قرار گیرد. جامعه آماری مورد نظر در این تحقیق شامل کلیه دانش اموزان پسر مقطع متوسطه دوم شهرستان تربت حیدریه میباشد.نمونه پژوهش مورد نظر از طریق روش نمونه گیری خوشه ای تک مرحله ای ابتدا یک دبیرستان متوسطه دوم انتخاب و سپس نمونه مورد نظر از بین افراد این دبیرستان به شکل تصادفی ساده انتخاب شده است . ابزارهای گردآوری دادهها در این تحقیق عبارت اند از دو پرسشنامه : -1 پرسشنامه هوش هیجانی بار- آن که نخستین پرسشنامه فرا فرهنگی ارزیابی هوش هیجانی است . -2 آزمون اعتیاد به اینترنت یانگ که یکی از معتبرترین تست های مربوط به سنجش اعتیاد اینترنتی است توسط دکتر کیمبرلی یانگ ابداع شده است.بر اساس یافته و نتایج پژوهش حاضر میتوان چنین نتتیجه گرفت که آماره F و معنیداری متناظر با آن که دارای مقداری کمتر از 0/05 است، نشان میدهد مدل برازش یافته با اطمینان 95 درصد معنیدار است و نیز ضریب تعیین 0/80 نیز بیان میدارد که خرده مقیاسهای هوش هیجانی قادر به تبیین 80 درصد از تغییرات متغیر اعتیاد به اینترنت میباشند.
کلید واژه ها : اعتیاد ، اعتیاد به اینترنت ، هوش هیجانی .
بیان مسئله
اینترنت ماتریس پیچیدهای از شبکه هاست که در اواخر 1960 میلادی با انگیزه همکاری و دسترسی چند سویه به منابع و مهارتهای محاسباتی و امکان تعامل میان رشته ای علوم و مهندسی ایجاد گردید و از اواسط دهه90 به صورت شبکه ای همگانی و جهان شمول در آمد. دسترسی به اینترنت پدیده ای رو به گسترش است و هر روز تعداد بیشتری از افراد در زمره استفاده کنندگان اینترنت قرار می گیرند. اینترنت در همه جا حضور دارد: در خانه، مدرسه، ادارات و حتی در مراکز خرید. در بین کاربران اینترنت جوانان و نوجوانان بیشترین استفاده از آن را دارند. نتایج تحقیقات انجام شده در ایالات متحده نشانگر آن است که استفاده از اینترنت در میان جوانان و نوجوانان بیش از گروه های دیگر است - بولن و هری،. - 2000
خانواده بعنوان کوچکترین واحد اجتماعی، اساس تشکیل جامعه و حفظ عواطف انسانی است و هرگونه نارسایی در عملکرد خانواده تاثیرات نامطلوبی در بهنجار نمودن فرزندان ایجاد می کند - ساروخانی،. - 1370بیشترین افراد ناسازگار و مساله دار، وابسته به خانواده های آسیب دیده هستند و فرزندانی که مربوط به خانواده های پرکشمکش می باشند به سبب عدم برخورداری از آرامش روانی و عدم تمرکز و آشفتگی بیشتر در معرض رفتارهای ناسازگارانه قرار دارند - زارع مقدم،. - 1385 همچنین همزمان با دسترسی روزافزون و گسترده مردم به اینترنت شاهد نوعی وابستگی در نوجوانان هستیم. همانند تمامی انواع دیگر اعتیاد ،اعتیاد به اینترنت نیز با علائمی همچون اضطراب، افسردگی، کج خلقی، بیقراری، تفکرهای وسواسی، کناره گیری، اختلالات عاطفی و از هم گسیختگی روابط اجتماعی همراه است .
از طرفی، در عین حال که روابط افراد - به ویژه کودکان و نوجوانان - در جهان مجازی افزایش می یابد، در مقابل از دامنه 1روابط آنان در جهان واقعی کاسته می شود و احتمال افت عملکرد آموزشی آنان نیز می رود - سامسون و کین ، . - 2005در گزارشات وزارت اطلاعات و فناوری - 1387 - آمده است که تنها در 4 سال اخیر تعداد کاربران اینترنت در کشور 25 برابر شده و بیش از 64 درصد از کاربران ایرانی در منزل هم از اینترنت استفاده می کنند که این مسئله نشان دهنده تمایل گسترده به استفاده از این ابزار اطلاع رسانی است . رشد اینترنت در تمام دنیا به صورت انفجاری بوده است و این در حالی است که همانند سایر محصولات عصر نو ارتباطات نگرانی هایی را نیز به دنبال دارد و به عبارتی هم ساده است و هم مخرب. جامعه شناسان معتقدند که یکی از شایع ترین نگرانی ها، ناشی از سهولت توزیع تصاویر و نوشته های مستهجن و غیر اخلاقی است که اصطلاحا پورنوگرافی1 نامیده می شود - حسینی، . - 1383
در زمینه شیوع اعتیاد به اینترنت در جوامع گوناگون آمار متعددی وجود دارد ولی بطور میانگین نسبت معتادان به ازای هر 50 میلیون استفاده کننده عادی حدود 2 تا 5 میلیون براورد شده است یعنی میتوان گفت 5 تا 10 درصد از استفاده کنندگان اینترنت به شکل اعتیاد گونه ای از آن استفاده میکنند - علوی و همکاران، . - 1388تحقیقات انجام شده در کشور نشان می دهد که بیشتر استفاده کنندگان از اینترنت جوانان هستند و 35 درصد از آنها به خاطر حضور در چت روم، 28 درصد بازی های اینترنتی، 30 درصد چک کردن پست الکترونیکی و 25 درصد نیز مشغول جستجو در شبکه جهانی هستند - حسینی، . - 1383همچنین مطالعات نشان می دهد که 14 درصد از کاربران اینترنت، جزو کاربران آسیب پذیر اینترنت هستند که دچار علائم رفتارهای وسواسی، حالت روان پریشی، افسردگی و جز آن ها می گردند - فریس ،. - 2002اوزارک - 1999 - برای اعتیاد به اینترنت به دو دسته علایم اشاره میکند:
- 1 نشانه های روانشناختی، شامل نوعی احساس خوشی یا شعف هنگام استفاده از رایانه، ناتوانی در متوقف کردن فعالیت، صرف وقت زیاد در رایانه، بی توجهی به خانواده و دوستان، احساس تهی بودن، افسردگی و بدخلقی هنگام عدم دسترسی به رایانه و مشکل در مدرسه یا کار.
- 2 نشانه های جسمانی، شامل سندرم عصبی استخوان مچ، خشکی چشم، سردردهای میگرنی، کمر درد، بی نظمی در غذا خوردن و صرف نظر کردن از برخی وعده های غذایی، توجه نکردن به بهداشت شخصی، اختلال خواب و تغییر در الگوی خواب. به اعتقاد او علاوه بر مواردیاد شده، مشکلات دیگری از جمله : صرف پول زیاد جهت تهیه سخت افزار، نرم افزار، مجله و فعالیتهای مربوط به رایانه، بی توجهی به شغل، مدرسه و وظایف خانوادگی در این افراد دیده میشود.هوش هیجانی نوعی پردازش عاطفی است که شامل ارزیابی صحیح عواطف خود و دیگران، بیان مناسب عواطف، و تنظیم مناسب آنهاست؛ به نحوی که به بهبود جریان زندگی منجر شود - سماری و طهماسبی، . - 1386
مفهوم هوش هیجانی ، یک حیطه چند عاملی از مجموعه مهارتها وصلاحیتهای اجتماعی است که بر تواناییهای فرد برای تشخیص درک و مدیریت هیجان ، حل مسئله و سازگاری تاثیر میگذارد و به نحو موثری فرد را با نیازها فشارها و چالشهای زندگی سازگار میسازد. - پارکر و همکاران - 2008 مولفه های هوش هیجانی همچون مدیریت هیجانی ، توان تصمیم گیری ، مهار عواطف خود و دیگران و مهارتهای اجتماعی ، توانایی فرد را در از میان برداشتن کمبودها و خودداری از روی آوردن مجدد به مصرف مواد افزایش میدهد - آقادلاورپور و همکاران ، . - 1387به نظر گلمن - 1995 - هوش هیجانی هم شامل عناصر درونی است و هم بیرونی . عناصر درونی شامل میزان خودآگاهی ، خودانگاره ، احساس استقلال و ظرفیت خودشکوفایی و قاطعیت میباشد . عناصر بیرونی شامل روابط بین فردی ، سهولت در همدلی و احساس مسئولیت میشود . همچنین هوش هیجانی شامل ظرفیت فرد برای قبول واقعیات ، انعطافپذیری ، توانایی حل مشکلات هیجانی ، توانایی حل و مقابله با استرس و تکانهها میشود .
او مفهوم هوش هیجانی را در 5 حوزه قرار میدهد :
-1 آگاهی از هیجانات خود -2 کنترل هیجانات -3 خود انگیختگی -4 تشخیص هیجانات در دیگران -5 کنترل روابط مهارت مدیریت هیجانات فرد را قادر می سازد تا هیجان ها را در خود و دیگران تشخیص داده، نحوه تأثیر آن ها را بر رفتار بداند و بتواند واکنش مناسبی به هیجان های مختلف نشان دهد. برخورداری از هوش هیجانی موجب می شود که :
در موقعیت های تهدید کننده و خطرناک رفتار مناسبی را از خود بروز دهیم مانند داد کشیدن کودکی که در معرض دزدیده شدن قرار گرفته است.از خشنودی و شادی در زندگی خود و اطرافمان به نحو شایسته استفاده نماییم.نیازهای دیگران را بهتر درک کرده و ضمن همدلی برای کمک به دیگران پیشقدم باشیم.حس مسؤولیت پذیری را در ما افزایش می دهد، برای مثال به جای این که بگوییم :او باعث عصبانیت من شد . می گوییم :من عصبانی شدم. - اداره کل امور رفاهی و خدمات امور مددکاری، - 1385 به نظر می رسد هوش هیجانی از شخصیت و شاخص های شناختی - مثل هوشبهر - متمایز است و در پیش بینی پیامدهای واقعی و اساسی زندگیموثر باشد. به عبارت دیگر »هوش هیجانی ممکن است بهترین پیش بینی کننده موفقیت شخص در زندگی باشد« - سیاروچی و همکاران . - 2001 در این پژوهش سعی بر آن بوده است که رابطه بین هوش هیجانی با اعتیاد به اینترنت در قشر نوجوان بررسی گردد .
روش بررسی
تحقیق حاضر، یک تحقیق توصیفی و همبستگی است که در آن رابطه بین هوش هیجانی با گرایش به اعتیاد به اینترنت مورد بررسی قرار گیرد.جامعه آماری مورد نظر در این تحقیق شامل کلیه دانش اموزان پسر مقطع متوسطه دوم شهرستان تربت حیدریه میباشد.نمونه پژوهش مورد نظر از طریق روش نمونه گیری خوشه ای تک مرحله ای ابتدا یک دبیرستان متوسطه دوم انتخاب و سپس نمونه مورد نظر از بین افراد این دبیرستان به شکل تصادفی ساده انتخاب شده است .
ابزارهای گردآوری دادهها در این تحقیق عبارت اند از دو پرسشنامه :
-1 پرسشنامه هوش هیجانی بار- آن که نخستین پرسشنامه فرا فرهنگی ارزیابی هوش هیجانی است و دارای 90 سوال می باشد . این آزمون در سه مرحله در ایران اجرا شده و پس از انجام برخی تغییرات در متن اصلی پرسشنامه، حذف یا تغییر بعضی سوالات و تنظیم مجدد سوالات هر مقیاس، پرسشنامه از 117 سوال به 90 سوال تقلیل یافت.
