مقاله رابطه بین آمادگی در مدیریت بحران و سبک زندگی مردم در شهرستان تالش

بخشی از مقاله

چکیده

برنامه ریزی شرایط اضطراری مقوله ای بسیارمهم وپیچیده است. بحران توصیفکننده شرایطی است که در آن ریشههای پدیده میتواند مسائل و مشکلاتی مانند ساختارها و عملیاتهای مدیریت نامناسب و یا شکست در تطابق با یک تغییر باشد و نیز می تواند ناشی از سبک زندگی مردم باشد. محدوده جغرافیایی و مکانی پژوهش، شهرستان تالش و نوع پژوهش توصیفی - تحلیلی و روش اجرا کتابخانه ای و میدانی است.

ابزار گردآوری داده ها در روش میدانی پرسشنامه 384 - مورد - محقق ساخته است که روایی آن با استفاده ضریب الفای کرونباخ سنجش شده و تحلیل نیز با استفاده از نرم افزارهای SPSS و Excel صورت گرفته و جهت بررسی رابطه معناداری بین متغیرها نیز از روش پیرسون استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق را شهروندان شهرستان تالش تشکیل می دهد. هدف از این مقاله ارائه راهکارهایی در رابطه با برنامه ریزی شرایط اضطراری اطمینان از آمادگی شهرستان تالش برای مواجهه با بلایا و همچنین کاهش خسارت در دو مقوله جانی و مالی می باشد.

.1 مقدمه وطرح مسئله

امروزه علی رغم پیشرفت های تکنولوژیکی موجود، مصایب ناشی از سوانح طبیعی - زلزله، سیل، طوفان، صاعقه، بهمن، گردباد، آتش سوزی، آتشفشان و... - و غیر طبیعی - جنگ، حوادث تروریستی، تصادفات جاده ای، حوادث صنعتی، نا آرامی های سیاسی، مهاجرت آوارگان و... - یکی از موانع اصلی توسعه پایدار کشورها به شمار می روند و عدم آمادگی و مقابله مناسب با آنها تلفات و خسارات سنگینی را به ملت ها ودارایی های آنها وارد می کندکه بعضاً جبران ناپذیر است.

بحران در یک جامعه یاسازمان وضعیتی است که درآن میزان قابلیت کنترل فرآیندها و افراد به کمترین حد خود می رسد وطبعاً نگرانی و شتاب زدگی در تصمیم گیری بروز می کند و متأسفانه ایران بین کشورهای دنیا مقام بالایی را بر حسب درصد افراد کشته شده یا آسیب دیده در اثر بحران های طبیعی داشته است - عنبری، - 1378 که این بر لزوم پرداختن جدی به مدیریت بحران تاکیدمی کند. دراین شرایط نیازمند به کارگیری اطلاعاتی دقیق در مورد شرایط جدید بحرانی هستیمضمناً. کوتاه بودن فرصت برای اتخاذ تصمیم مناسب، یکی از مهمترین مشکلات چنین وضعیت بحرانی است. به همین دلیل تصمیم گیری سریع و براساس اطلاعاتی که از پیش و به صورتی هدفمند؛ برای چنین شرایطی گردآوری شده است، مورد نیاز خواهد بود.

نگرش سنتی به مدیریت بحران، بر این باور بود که مدیریت بحران یعنی فرونشاندن آتش، به این معنی که مدیران بحران در انتظار خراب شدن امور مینشینند و پس از بروز ویرانی، سعی میکنند تا ضرر ناشی از خرابیها را محدود سازند. ولی به تازگی نگرش به این واژه عوض شده است. براساس معنای اخیر، همواره باید مجموعهای از طرحها و برنامههای عملی برای مواجهه با تحولات احتمالی آینده تنظیم شود و مدیران باید درباره اتفاقات احتمالی آینده بیندیشند و آمادگی رویارویی با وقایع پیشبینی نشده را کسب کنند.

مدیریت بحران، در اصل به معنای کاهش خطرات ناشی از بحران برای جامعه یا سازمان است و لازمه این کار آن است که مدیران بتوانند با سرعتی بیش از آنچه توسط رویکردهای معمولی برای کاربردهای غیربحرانی به کارگرفته می شود، نایقینی های ذاتی شرایط تصمیم گیری خود را کاهش داده هزینه ها را محاسبه ومقایسه نموده نهایتاً منابع قابل اتکا را مدیریت کنند - کریمی،. - 1390 میلیاردها نفر د ربیش از صد کشور جهان گاه و بیگاه در معرض یک سانحه یا بلای طبیعی قرار می گیرند. - موو و همکاران،1 - 2007 فرآیند برنامه ریزی به دلیل تغییر در تهدیدهای طبیعی و محیطی و نیز ابزارهای مدیریت تهدیدات، هرگز در حالت سکون باقی نمی ماند و با تشخیص آسیب پذیری های جدید ادامه می یابد.

حتی یک فرآیند برنامه ریزی مؤثر، تغییرات در آسیب پذیری های قدیمی را نیز شامل شده و نیز تغییرات در فناوری و یافته ها را پایش می کند که در نهایت این تغییرات، منجر به ارتقای مقابله با شرایط اضطراری و بلایامی شود. درراستای این فرایند، دو مقوله دارای اهمیت ویژه ای است: الف - مدیریت شرایط اضطراری، که اهداف، ساختار و راهبردهایی را تعریف می کندکه در ارتباط با حوادث شدید باعث خسارت می شوند. ب - برنامه ریزی شرایط اضطراری که راه های جمع آوری منابع و راه های کنترل رفتار جامعه در راستای کاهش ریسک را تبیین می کند.

.2 مفاهیم، دیدگاه ها و مبانی نظری تحقیق

.1-2 تعاریف و مفاهیم

.1-1-2 بحران

پیشامدی است که بصورت ناگهانی و گاهی فزاینده رخ میدهد و به وضعیتی خطرناک و ناپایدار برای فرد، گروه و یا جامعه میانجامد. بحران باعث بوجود آمدن شرایطی میشود که برای برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اساسی و فوقالعاده است. بحرانها بر حسب نوع و شدت متفاوتند. بحران یک فشارزایی بزرگ و ویژه است که باعث در هم شکسته شدن انگارههای متعارف و واکنشهای گسترده میشود و آسیبها، تهدیدها، خطرها و نیازهای تازهای به وجود میآورد - مشهدی، . - 1389

.2-1-2 شرایط اضطراری

مدیریت بحران فرآیندی است برای پیشگیری از بحران و یا به حداقل رساندن اثرات آن به هنگام وقوع برای انجام این فرآیند باید بدترین وضعیتها را برنامهریزی و سپس روش هایی را برای اداره و حل آن جستجو کرد. سیستم مدیریت جامع شرایط اضطراری2 برهمه وظایف وانواع تهدیدهانظارت می کند. سه سطح ازحوادث رامشخص کرده است :شرایط اضطراری، بلایا3 و فاجعه.4 شرایط اضطراری به دو شیوه مختلف معرفی می شوندکه غالباً،غیرمنتظره اماقابل پیش بینی هستند.

اول،حوادثی باوسعت کم که به طورمنظم اتفاق می افتندوشامل آتش سوزی خانه ها، تصادفات وسایل نقلیه، بحران های پزشکی و درمانی و انتشار مواد خطرناک در مقیاس کم می باشند. سازمان هایی نظیرآتشنشانی، پلیس، اورژانس و خدمات شهری1 به کمک روندهای عملیاتی استاندارد به این وقایع پاسخ می دهند دوم، مقوله شرایط اضطراری برای رویدادهای آینده که خسارات و خرابی های قابل توجه را با وسعت بیشتری سبب می شود، بیان می گردد. - کوارانتلی،2 - 2005

.2-2 مبانی نظری تحقیق

.1-2-2 ویژگی های عمومی بحران ها

برای دستیابی به هدف فوق، محققان تلاش های مختلفی انجام داده اند. اولین دسته قابل ذکر از اینها، اقدام برای فهرست کردن ویژگی های برجسته وضعیت هایی است که بحران خوانده می شوند و خلاصه ای از اینها در پی آمده است:

-1 بحران ها زمان هایی است که روح مردم را محک می زند - توماس پین -

-2 بحران را نباید با برنامه ی آن، بلکه به میزان انرژی انفجاری اش ارزیابی کرد - یاکوب بورکهارت -

-3بحران عمدتاً از جنس فقدان و نهستی است: برنامه ریزی نشده،زمان بندی نشده، غیرمترقبه و تقریباً غیرقابل کنترل - روزنتال، تی هارت، چارلز -

-4 بحران لحظه ای است که نوع دیگری از انطباق را می طلبد - توماتسوشیبوتانی -

-5 بحران یک نقطه عطف است، دوره ای خطیرازآسیب پذیری فزاینده پتانسیل رشد یابنده - اریک اریکسون -

-6 بحران نقطه عطفی در سیر هر چیزی، زمان، مرحله یا رویدادی تعیین کننده یا حساس است - فرهنگی و بستر -

-7 بحران تهدید واقعی نسبت به هدف ها و مقاصد عوامل درگیراست - واینر -

-8 بحران نقطه عطف خطیری برای هر ارگانیزم، اعم از فرد، جامعه یا سیستم، با توجه به توانایی و آمادگی آنها برای انطباق با شرایط جدید است - استویان نیکولوف مادژاروف -

-9 بحران نتایج مهمی در پی دارد که عواقب آن، آینده روابط طرف های درگیر را تعیین می کند - واینر -

-10بحران موقعیتی حساس است، موقعیتی که نتیجه ی آن تعیین می کند که آیا پیامدهای محتملاً بد، روی خواهد داد یا نه، مانند بحران اقتصادی - فرهنگ وبستر - - فصلنامه امنیت، - 1385

.2-2-2 انواع بحران

بحران ها را می توان بشرح زیر طبقه بندی نمود: به اعتبار موضوع، بحران را می توان به بحران های های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی فوق تقسیم بندی نمود به اعتبار گستردگی فراگیری می توان بحران ها را به بحران های محلی، ملی، فرا ملی تقسیم نمود. بحران از نظر جامعه شناسی بحران هویت، مشارکت، مشروعیت، توزیع و یکپارچگی تقسیم شده است. از نظر هدایت و کنترل به شدت تهدید، نوظهور، فرصت گیری، انعکاسی، برنامه ریزی، و درجه آگاهی یا احتمال وقوع تقسیم بندی می شود.

.3-2-2 چرخه مدیریت بحران

چرخه مدیریت بحران دارای پنج مرحله است که عبارتند از: - 1 مرحله انتظار و پیشبینی در این مراحل انجام موارد زیر ضروری است : شناخت دقیق مصائب جمعی محتمل و تدوین نقشه جغرافیایی مناطق در خطر به تفکیک نوع مصیبت محتمل، شدت و احتمال وقوع؛ تدوین دستورالعملهای پیشگیرانه در زمینه سازهها - خصوصی عمومی - تأسیسات شهری، تأسیسات زیربنایی و ثروتهای ملی؛ نظارت بر اجرای دستورالعمل ها؛ شناخت راه های فنی پیشبینی و ابزار و وسایل لازم برای پیشبینی مصائب جمعی؛ تعلیمات همگانی در جهت بالا بردن دانش عمومی نسبت به مصائب جمعی محتمل و رفتارهای فردی مناسب به هنگام وقوع؛ تعلیم کادرهای ویژه ملی و محلی در رابطه با نوع مصیبت محتمل براساس امکانات و نیازهای محلی.

تهیه وسایل لازم جهت نجات و امداد و احداث پایگاه های نجات و امداد دائمی در درون مرزهای ملی. تدوین برنامه اقدامات احتیاطی و پیشگیرانه دائمی در سطح ملی؛ تماس دائمی با مؤسسات پژوهشی سراسر جهان و انجام پژوهش های مداوم در سطح ملی؛ تدوین برنامههای تخلیه اجباری در صورت لزوم و پیشبینی مکان، تأسیسات و ابزار و وسایل لازم پس از تخلیه جمعیت؛ مطالعه دائمی در زمینه امکان تخلیه مناطق پرخطر و تغییر کاربری زمین در رابطه با نوع مصائب جمعی محتمل.