بخشی از مقاله
چکیده
از گذشته بسیار دور بشر در مقابل پدیده های ناشناخته قرار می گرفت و تلاش زیادی در جهت شناخت مسائل به کار می برد، تا به تدریج توانست بروز بعضی حوادث را پیش بینی کند و یا با چاره اندیشی به مقابله با این خطرات احتمالی بپردازد. در حال حاضر ایران دارای بیشترین تعداد سوء مصرف کنندگان مواد افیونی به نسبت جمعیت در جهان است - سازمان ملل متحد، . - 2008 عوارض گوناگون بهداشتی، روان شناختی، اجتماعی و سیاسی این پدیده سلامت و رفاه جامعه ایرانی را بیش از پیش به مخاطره انداخته است ، به طوری که در طی سالهای 1973 تا 2002 میلادی، از میان اختلالات روانپزشکی، سوء مصرف مواد، شایع ترین اختلال مورد پژوهش - %24/6 - پس از اختلالات خلقی بوده است اعتیاد به دلیل ماهیت پیشرونده اش در همه ابعاد زندگی سلامتی افراد را به خطر انداخته و آثار سوء آن به وضوح بر سلامت روانی، جسمانی، اجتماعی، هیجانی، معنوی و شناختی فرد قابل مشاهده است.
مقدمه
پیچیدگی جهان انسانی توانایی مقابله با مشکلات زندگی را کاهش می دهد و بروز تنش های را در بر دارد. یکی از آنها نامیدی و درماندگی است - ورنو و اسمیت 19821 ؛ به نقل ساراسون، - 1987 با اینکه ایده امید2 از زمان خلقت آدمی وجود داشته است، اما بررسی عملی آن در زندگی انسان قدمتی کوتاه دارد و دوران طفولیت خود را می گذراند. امید در تمام ابعاد زندگی عنصری ضروری است. امید توانایی باور به داشتن احساس بهتر در آینده می باشد. امید تنها چیزی است که ما را در شرایط دشوار به سمت هدف اصلی زندگی به معنای وسیع آن راهبری میکند.
می توان گفت امید تجربه ای آگاهانه نیست ولی هر گاه شخصی در دشواری ها و بحران های زندگی قرار گیرد احساس امیدواری در فرد زنده می شود و این امید است که پس از بحران ها آرامش را به فرد باز می گرداند - ساگروز ورابینسون،. - 32005 اهمیت امید در زندگی انسان چنان است که روانشناسان پذیرفته اند امید می تواند بر بسیاری از بیماری های روانی اثر داشته باشد روانشناسی بالینی به طور سنتی بر کمبودها و ناتوانی روانی تاکید داشته است و انعطاف پذیری، تدبیر و توان مراجعان را برای ارزیابی تغییر به ندرت مدنظر قرار داده است، اما در چند دهه اخیر روان شناسی مثبت گرا و روان شناسی سلامت به افزایش شادمانی و سلامت و مطالعه علمی در مورد نقش نیرومندی های شخصی و سامانه های اجتماعی مثبت در ارتقای سلامت تاکید دارد.
مضامین اصلی روانشناسی مثبت گرا: شادمانی، امید و خرد می باشد، در طول دهه 1960 روان پزشکان و روانشناسان، امید را تحت عنوان کل »انتظار مثبت برای دست یافتن به هدف« مطالعه می کردند. - مینینجر4، اشنایدر. - 19695 بیشترین حجم تحقیقات امید در چند دهه اخیر به سلیگمن پدر روان شناسی مثبت - 2000 - و اشنایدر - 2006-1966 - تعلق دارد. اشنایدر یکی از پر نفوذ ترین روانشناسان قرن حاضر است که بنیانگذار نظریه امید درمانی و درمان مبتنی بر آن، امید را به عنوان سازهای شامل دو مفهوم این گونه تعریف می کند: توانایی طراحی گذرگاههایی به سوی اهداف مطلوب به رغم موانع موجود و کار گذار یا عامل انگیزش لازم برای استفاده از این گذرگاه.
اهداف پژوهش:
هدف اصلی پژوهش حاضر عبارت است از: رابطه بین امید با راهبردهای مقابله با استرس و کیفیت زندگی در معتادین به مواد مخدر
اهداف برجسته تحقیق:
تبین رابطه امید با مولفه مساله مدار راهبردهای مقابله با استرس تبین رابطه امیدبا مؤلفه های کیفیت زندگی پیش بینی مولفه های کیفیت زندگی بر اساس میزان امید
راهبردهای مقابله با استرس
یکی از مواردی که در تعیین سلامت یا بیماری انسان، مهم ترین نقش و جایگاه را دارد، استرس است که با زندگی بشر امروز عجین شده است. پژوهشگران مختلف به شناسایی و معرفی منابع متعدد استرس اقدام کرده اند. عوامل تنش زا می توانند بیرونی یا درونی باشند. ویژگی های مشاغل موجود در جوامع پیچیده، گسترش نقش های متعدد و چندگانه اجتماعی از ویژگی های اختصاصی زندگی صنعتی است که همه ما را به نوعی تحت سیطره خود قرار داده و بالقوه سلامت و حتی بقای نوع بشر را زیر سوال برده است.
اما آنچه در این بین می تواند مایه خوش بینی و امیدواری باشد، »شیوه های مقابله با استرس« است که به عنوان متغیری میانجی، می تواند پیام های استرس را تحت تاثیر قرار دهد. با توجه به مفهوم »مقابله« در فرهنگ لغات علم روان شناسی، دیگر تغییرات و رویدادهای زندگی به خودی خود پیش بینی کننده احتمال بیماری ها نخواهند بود و در این زمینه فقط به عنوان شرط لازم عمل خواهند کرد، زیرا در کنار تمام منابع و عوامل تنش زا، سطحی از استرس که هر شخص تجربه می کند، به میزان زیادی به توانایی مقابله، نحوه ادراک و قضاوت وی در مورد این عوامل بستگی دارد.
برای طبقه بندی فرایند مقابله دو رویکرد عمده وجود دارد؛ یکی از این رویکردها بر جایگاه تمرکز مقابله، جهت گیری و فعال بودن شخص در پاسخگویی به عامل تنش زا تاکید دارد. این رویکرد در صدد پاسخ دهی به این سوال است که آیا شخص می تواند به مسئله نزدیک شود و به طور فعال کوشش کند تا آن را حل کند یا از آن اجتناب می کند و عمدتا بر مهار هیجانات مرتبط با آن متمرکز است. در رویکرد دوم، بر سبک مقابله تاکید می شود. در این رویکرد به این مسئله پرداخته می شود که آیا فرد با استفاده از روش های شناختی یا رویدادهای تنش زا مواجه می شود یا از روش های رفتاری استفاده می کند.
با ترکیب این دو رویکرد به مفهوم منسجم تری دست خواهیم یافت، یعنی می توان جهت گیری فرد نسبت به عامل تنش زا را در نظر گرفت و مقابله را به دو حیطه اجتنابی و گرایشی تقسیم کرد. هر کدام از این دو حیطه شامل طبقاتی است که منعکس کننده مقابله رفتاری یا شناختی است که بر مبنای آن به مهارت در چهار نوع اساسی فرایند مقابله دسترسی خواهیم داشت. این موارد عبارتند از: مقابله شناختی- گرایشی، مقابله رفتاری- گرایشی، مقابله شناختی- اجتنابی و مقابله رفتاری- اجتنابی. مقابله شناختی- گرایشی عبارت است از تجزیه و تحلیل شناختی و ارزیابی مجدد موقعیت تنش زا، پذیرش مسئولیت و خویشتنداری. فرایندهای شناختی مواردی نظیر توجه به جنبه ای از موقعیت در هنگام رویارویی با مشکل، بهره گیری از تجربیات گذشته، پذیرش واقعی بودن موقعیت و در عین حال بازسازی و سازماندهی مجدد آن برای یافتن پاسخی مطلوب را شامل می شود.
مقابله رفتاری- گرایشی شامل جست و جوی راهنمایی و حمایت و به کارگیری روش های مناسب از قبیل مقابله مبتنی بر حل مسئله در رویارویی مستقیم با یک رویداد و پیامدهای آن است.
مقابله شناختی- اجتنابی پاسخ هایی را در بر می گیرد که هدف آن انکار یا به حداقل رساندن آسیب های یک بحران یا پیامدهای آن است. با اینکه شخص موقعیت را همان گونه که وجود دارد می پذیرد، اما آن را تغییر ناپذیر فرض می کند. مقابله رفتاری- اجتنابی شامل رفتارهای جایگزین است، به این نحو که شخص سعی می کند در فعالیت های جدید درگیر شود و آن فعالیت ها را به عنوان جایگزین فقدان های ناشی از بحران ها کند و منابع ارضای جدیدی را ابداع کرده و جایگزین منابع قبلی کند.
