بخشی از مقاله
چکیده
هدف: پژوهش حاضر به بررسی ارتباط بین الگوهای سخت انضباطی والدین و سبک هویت با پرخاشگری در دانش آموزان مقطع متوسطه شهر اهواز پرداخته است.
روش:این تحقیق از نوع توصیفی و به روش همبستگی انجام گرفته است. جامعه آماری، شامل کلیه دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه شهر اهواز می باشد و نمونه آماری تعداد 330 نفر از دانش آموزان بصورت روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب گردید و سپس از طریق پرسشنامه های سنجش الگوهای سخت انضباطی - PHDS - ، سبک های هویت برزونسکی و پرخاشگری - AGQ - مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته ها: یافتهها نشان داد بین الگوهای سخت انضباطی با سبک هویت سردرگم و سبک هویت اطلاعاتی در دانش آموزان رابطه مثبت و معنادار و بین الگوهای سخت انضباطی با سبک هویت هنجاری و تعهد رابطه منفی و معنادار وجود دارد. بین الگوهای سخت انضباطی با میزان پرخاشگری در دانش آموزان رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. بین سبک های هویت سردرگم و هنجاری با میزان پرخاشگری در دانش آموزان رابطه مثبت و معنادار و بین سبک هویت تعهد با میزان پرخاشگری در دانش آموزان رابطه منفی و معنادار وجود دارد اما سبک هویت اطلاعاتی با میزان پرخاشگری در دانش آموزان رابطه ای وجود ندارد. بین الگوهای سخت انضباطی دانش آموزان دختر و پسر تفاوت معنی داری وجود ندارد. بین میزان پرخاشگری دانش آموزان دختر و پسر تفاوت معنی داری وجود دارد.
نتیجه گیری: انضباط به معنای نظم و ترتیب و ساماندهی یا ایجاد شایستگی در کارها و سازمانهاست. این واژه در امر آموزش و پرورش برای انجام دادن آیینها و مقررات خاص در کلاس و محیطهای تحصیلی بهکار میرود و از شاگردان میخواهد که از خود رفتار مطلوب نشان دهند.
مقدمه
در تعلیم و تربیت دانشآموزان، همواره نظم و انضباط آنها مورد توجه بوده است و امروزه هم به عنوان یکی از مسائل بسیار حاد و مشکلساز برای دستاندرکاران آموزش و پرورش محسوب میشود که قسمت زیادی از وقت، بودجه و توجه مسئولان مدرسه را به خود اختصاص میدهد. از نظر معلم، مدیریت در کلاس درس همواره یکی از مسائل پیچیده و دشوار تلقی میشود، زیرا یکی از نگرانیهای بارز معلم، اداره کردن کلاس و کنترل دانشآموزان است. از طرفی اولیای دانشآموزان هم وجود نظم و انضباط در کلاس درس را در فرایند یاددهی یادگیری بسیار مهم و با ارزش میدانند.
وجود نظم و انضباط و سکوت و آرامش در کلاس درس باعث میشود که اولاً سلامت روحی و روانی معلم و دانشموزانآ حفظ شود و ثانیاً تدریس معلم به نحو بسیار مؤثری انجام پذیرد - جمشیدیان،. - 1383 بارها ملاحظه شده است که تعداد زیادی از دانشآموزان نسبت به قوانین انضباطی و رفتارهای متفاوت اولیای مدرسه، حالت تمرد و سرکشی دارند و به دلیل برهم زدن نظم در کلاس در خارج مدرسه بسر میبرند. با وجود اینکه مسئولان مدرسه نسبت به دانشآموزان احساس همدردی و همدلی دارند، اما در برابر مسائل و مشکلات انضباطی آنها ابراز ناتوانی میکنند و نمیتوانند در برابر محرکها و رفتارهای گوناگون آنان، پاسخهای مطلوب و مناسبی عرضه کنند.
به طور قطع در چنین وضعی شخصیت و احساس خودپنداره دانشآموزان به خطر خواهد افتاد و این مسئله با هدف غایی آموزش و پرورش که مدرسه را محل پرورش تواناییها و استعدادهای نهفته دانشآموزان میداند، منافات دارد. همانطور که گفته شد یکی از مشکلاتی که مسئولان مدارس و به خصوص معلمان با آن روبرو هستند، بیانضباطی و رعایت نکردن مقررات از سوی دانشآموزان است. از رایجترین اقداماتی که در جلوگیری از بیانضباطی در مدارس انجام میگیرد، توسل به تنبیه و توبیخ و سختگیری است که در بیشتر موارد نه فقط نتیجه مطلوب نمیدهد، بلکه موجب تشدید و تکرار رفتارهای نامناسب و ناپسند میشود.
به طور کلی میتوان گفت منظور از نظم و انضباط آن است که دانشآموز با مقررات مدرسه، گروه همسالان، محیط یادگیری، ارتباطات اجتماعی و غیره آشنا شود و همچنین تمایلات، گرایشها و غرایز طبیعی کودک در جهت صحیح و مطلوب هدایت شود - سیف،. - 1386 اولین روان شناسی که ایجاد هویت را به عنوان مهم ترین پیشرفت شخصیت در دوره ی نوجوانی مطرح کرده و آن را گامی حیاتی در جهت وصول به بزرگ سالی شادمانه و مولد معرفی نموده است، »اریک اریکسون« است. وی در نظریه ی تکامل روانی- اجتماعی خود رشد را و در تمام مراحل زندگی انسان ادامه دار می داند و آن را در 8 مرحله معرفی می کند که در هر یک از این مراحل انسان با بحران های خاصی روبه رو می شود که دفع یا عدم دفع آن می تواند بر شخصیت فرد اثر مثبت یا منفی داشته باشد.
اریسکون در پنجمین مرحله از نظریه ی خود به شکل گیری هویت و یا احساس هویت در برابر آشفتگی نقش در نوجوانان اشاره می کند که اساس و پایه ای برای دست یابی به احساس هماهنگی و وحدت درونی در دوره ی جوانی است. این مرحله مشخص کننده ی حالت فرد در بلوغ است. در این مرحله پسران و دختران به علت بحران بلوغ و تغییرات جسمانی و روانی، بیش تر احساس سرگشتگی، گیجی و عدم تعادل و هم بستگی درونی می کنند.
نوجوان در کشف و تثبیت هویت خود برمی آید و همواره بر آن می اندیشد. نوجوان با سوالاتی از این گونه مواجه می شود: من کی هستم و نقش من در جامعه چیست؟ در کدام قشر از جامعه قرار خواهم گرفت؟ همسر آینده ی من کیست؟ برخی از نوجوانان که به اقلیت های مذهبی یا نژادی خاص تعلق داشته باشند، با سوالات بیش تری مواجه می شوند - شعاری نژاد،. - 1383 پرخاشگری به منظور توصیف مجموعه ای از رفتارهای برون ریزانه مورد استفاده قرار می گیرد که در همه آنها مشخصه ی تجاوز به حقوق افراد دیگر اجتماع و تأثیر آزار دهنده این رفتار مشترک است.اعمال پرخاشگرانه شامل رفتارهای جسمی وکلامی پرخاشگری نظیر تهدید کردن،مشاجره لفظی و... وهمچنین ویرانی دارایی است.
در عصر حاضر همزمان با پیشرفت تکنولوژی وصنعتی شدن جوامع،حوادث وخطرات ناشی از آن زندگی انسانها را بیشتر از گذشته مورد تهدید قرار می دهد وباعث می شود که فشارهای روانی که از مخرب ترین نیروهای مؤثر بر انسان و جوامع به شمار می رود به شکل چشمگیری افزایش وزندگی انسان دچار اشکال و نابود می سازند.نوجوانان پرخاشگر معمولاً قدرت کنترل رفتار خود را نداشته و رسوم و اخلاقیات جامعه ای را که در آن زندگی می کنند را زیر پا می گذارند،احساس مسئولیت جمعی ندارند و بیشتر از آنکه به فکر دیگران باشند منافع خود را مد نظر دارند این گروه از دانش آموزان بیشتر از بقیه گروه ها در مدرسه ایجاد اشکال نموده ومی توان گفت هرگاه از نوجوانان مشکل دار در مدرسه سؤال مطرح شود آنها در ردیف اول معرفی می گردند - رافضی،. - 1386 نوردین - 2009 - 1 در تحقیقی به بررسی مسائل انضباطی دانش آموزان دوره راهنمایی مالزی پرداخته اند.
نتایج این پژوهش نشان می دهد که دانش آموزان با مشکلات خانوادگی ،نسبت به دانش اموزان فاقد مشکلات،با مسائل ومشکلات انضباطی بیشتری مواجهه هستند. لاستر - 2000 - 2 ،در پژوهشی به منظور شناسایی عوامل مرتبط با پیشرفت وسازگاری کودکان افریقایی – آمریکایی نشان دادند که بین عوامل نامطلوب موجود در محیط خانواده ومشکلات آموزشگاهی ورفتاری کودکان رابطه مثبت بر قرار است.
شک - 1998 - 3 در پژوهش خود به بررسی رابطه عملکرد خانواده با سلامت روانشناختی،سازگاری تحصیلی،ومشکلات رفتاری نوجوانان چینی پرداخته است. یافته های وی نشان می دهد نوجوانانی که عملکرد خانواده خود را نامطلوب گزارش داده بودند در مقایسه با نوجوانانی که عملکرد خانواده خود را خوب گزارش کردند ،از مشکلات بهداشت روانی ورفتارهای مشکل دار بیشتر وعملکرد تحصیلی ضعیفتر داشته اند. پورتس - 2010 - 4 نیز در مطالعه ای به بررسی کارایی خانواده وسازگاری کودکان مدرسه رو پرداخته اند. نتایج این مطالعه نشان داد که عوامل جسمانی کمترین تاثیر وعوامل خانوادگی بیشترین تاثیر را در پیدایش مسائل انضباطی دانش آموزان دارد.
بین عوامل خانوادگی ونمره انضباطی دانش آموزان رابطه معناداری وجود دارد. فلاح - 1390 - ،در پزوهش خود در راستای بررسی میزان رعایت مقررات آموزشگاهی از طرف دانش اموزان دختر دبیرستانی شهر کرج نشان می دهد که بین عوامل خانوادگی با میزات رعایت مقررات آموزشگاهی رابطه مثبت وجود دارد. هر چه وضعیت خانوادگی در سطح مطلوب تری باشد،میزان رعایت مقررات نیز بیشتر خواهد بود.
خیر جو 1388 به بررسی رابطه عزت نفس و کانون کنترل با فرایندهای هویت یابی تعهد و کاوش در دانشجویان را انجام داد و نشان می دهد که اولا حالت هویت کسب شده، درهردو جنس بیشتر است، ثانیا بین دانشجویان دختر وپسر در کلیه متغیرهای مورد آزمون، تفاوت معنی داری دیده می شود. ثالثا درحالیکه در پسران متغیر پیش بین عزت نفس، واریانس مربوط به فرایند تعهد و متغیر پیش بین کانون کنترل، واریانس مربوط به فرایند کاوش را می تواند، به طور معنی داری تبیین کند، در دختران صرفا، متغیر پیش بین کانون کنترل، واریانس مربوط به فرایند تعهد را به طور معنی داری تبیین می کند. زاده گل - - 1381 ،در پژوهش خود ،بین وضعیت خانوادگی دانش اموزان با رفتار مطلوب انضباطی انها رابطه معنادار یافته است.
مطالعه باغبانی پور - - 1379،بیانگر آن است که بین مجموعه عوامل خانوادگی وبی انضباطی دانش آموزان ،همبستگی منفی معناداری وجود دارد. هر چه ویژگی های خانوادگی دانش آموزان ضعیف تر گشته،بی انضباطی آنان شدت یافته وهر چه این ویژگی ها تقویت شده،بی انضباطی دانش آموزان کاهش یافته است. بنابراین با توجه تاثیر تعاملات والدین با فرزندان،پژوهشگر بدنبال این مسئله است که آیا بین الگوهای سخت انضباطی و سبک هویت با پرخاشگری دانش آموزان رابطه ای وجود دارد؟
روش
پژوهش حاضر کاربردی و در نحوه اجرا همبستگی است.جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه شهر اهواز می باشد و نمونه آماری تعداد 330 نفر از دانش آموزان بصورت روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب گردید.در این تحقیق از سه پرسشنامه استاندارد استفاده شده است. پرسشنامه سنجش الگوهای سخت انضباطی : - PHDS - این پرسشنامه توسط پیر موری و در سال 1997 ساختار سازی شده است.این پرسشنامه دارای دو خرده مقیاس می باشد که یکی از خرده مقیاسها مربوط به مادر و خرده مقیاس دیگر مربوط به پدر می باشد.در عین حال،هر دو مقیاس از مواد مشترکی تشکیل شده اند.
این پرسشنامه دارای 50 سؤال می باشد که 25 سؤال آن مربوط به مادر و 25 سؤال دیگر آن مربوط به پدر است.پاسخ به سؤالات این پرسشنامه بر اساس نوع رابطه ای داده می شود که کودک از زمان گذشته تاکنون با پدر و مادرش داشته است.شیوه نمره گذاری این پرسشنامه 50 سؤالی،به صورت چهار گزینه ای بوده و گزینه های آن شامل »هرگز«،ندرتاً«»،»گاهی اوقات« و »همیشه« می باشد.در ازای هر یک از گزینه ها،به ترتیب امتیازات 0 ،1 ، 2 و3 داده می شود.بنابراین،دامنه نمرات و امتیازات هر آزمودنی بین صفر تا 75 می باشد.نمراه گذاری مواد پرسشنامه در ماده های 1 ،8 ،13 ،14 ، 17 ،18 ،19 ،20 ،21 ،24 و25 از راست به چپ و به ترتیب،0 ،1 ، 2 و3 بوده و در سایر موارد،جهت نمره گذاری به صورت معکوس انجام می گیرد.
به منظور سنجش اعتبار و روایی این مقیاس،پیرموری از روش همبستگی اسپیرمن بین رتبه ها استفاده نمود و میزان اعتبار این مقیاس را در هر مقوله،معادل با 0/98 محاسبه نمود.در کل،روایی مقیاس با استفاده از میانگین رتبه های داده شده به هر 5 مقوله و با استفاده از روش همبستگی اسپیرمن،0/63 گزارش شده است.همچنان،پیرموری به منظور سنجش اعتبار این مقیاس،از دو روش آلفای کرونباخ و دو نیمه کردن استفاده کرده است.در خرده مقیاس مربوط به مادر،به ترتیب 0/81 و 0/83 و در خرده مقیاس مربوط به پدر،به ترتیب 0/89 و 0/91 می باشد.
پرسشنامه سبک های هویت اولین بار توسط برزونسکی - - 1989 برای اندازه گیری فرایند های شناختی- اجتماعی که نوجوانان در برخورد با مسائل مربوط به هویت از آن استفاده می کنند، طراحی شد. براساس دیدگاه برزونسکی - همان جا - نوجوانان چهار جهت گیری متفاوت یا چهار سبک پردازشی هویتی مختلف را انتخاب می کنند . این پرسشنامه چهار سبک هویتی شامل اطلاعاتی، هنجاری ، سردرگم / اجتنابی و تعهد را مورد ارزیابی قرار می دهد و شامل 40 سؤال است.
پاسخ ، هر سؤال بر روی یک طیف پنج درجه ای - کاملا مخالف - 1 = مخالف 2 =؛ تاحدودی موافق 3 =؛ موافق 4 =کاملاً؛ موافق 5 = مشخص می شود . در پژوهش حاضر ضرایب آلفای کرونباخ برای سبک های هویت اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم / اجتنابی و تعهد هویت به ترتیب 0/71 ،0/53 ،./65 ، ./72 به دست آمد. فیض آبادی، فرزاد و شهرآرای - زیر چا پ - با هدف بررسی رابطه همدلی با سبک های هویت و تعهد در دانشجویان رشته های فنی و علوم انسانی ضرایب آلفای قابل قبولی را برای ISI-6G در سطوح سه گانه سبک های هویت و عامل تعهد هویت گزارش کردند.
پرسشنامه پرخاشگری : - AGQ - این پرسشنامه مشتمل بر 30 ماده است که؛ چهارده ماده آن مربوط به عامل خشم،هشت ماده آن مربوط به عامل تهاجم و هشت ماده آن نیز عامل کینه توزی را می سنجد.این پرسشنامه جزء ابزارهای کاغذ-مدادی شناخته می شود و به منظور بررسی میزان پرخاشگری افراد ساختار سازی شده است که در موقعیتهای بالینی و تحقیقاتی نیز،کاربرد دارد.روش نمره گذاری پرسشنامه:مقیاس AGQ یک مقیاس خود گزارش دهی کاغذ-مدادی است و آزمودنی به یکی از چهار گزینه هرگز،به ندرت،گاهی اوقات و همیشه،پاسخ می دهد.برای هر یک از 4 گزینه مذکور،به ترتیب مقادیر 0 ،1 ،2 و3،در نظر گرفته می شود.
