مقاله رابطه بین باورهای مذهبی و هوش هیجانی با عملکرد تحصیلی دانش آموزان

بخشی از مقاله

چکیده

پژوهشحاضرباهدف بررسی رابطه بین هوش هیجانی وباورهای مذهبی با عملکردتحصیلی دانش آموزان دوره اولمتوسطه بهمرحله اجرادرآمد. این تحقیقازلحاظهدف، کاربردی و ازلحاظروش، توصیفی– همبستگی بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل دانشآموزان دوره اول متوسطه شهر اقلیداست که درسال تحصیلی - 93-94 - در14مدرسه و52 کلاس درس مشغول بهتحصیل بودند که با روش نمونهگیریخوشهای تصادفی، 6 مدرسه - سه مدرسه دخترانه و سه مدرسه پسرانه - انتخاب شدند. درمجموع تعداد افراد نمونه 150نفر بوده است. دادههای پژوهش ازطریق پرسشنامه هوشهیجانی-شات - - 1998، باورهای مذهبی براساس مدل»گلاک«و» استارک - 1965 - «وعملکردتحصیلی»فام« و»تیلور - 1990 - « جمع-آوریگردید. جهت تحلیل دادهها ازضریب همبستگی »پیرسون« و»رگرسیون«چندگانه استفاده شد. نتایج حاصل ازتحلیل دادهها نشان داد که بین مؤلّفههای هوشهیجانی وعملکردتحصیلیرابطهمثبت ومعناداری وجود داردبین. مؤلّفه-های باورهای مذهبیوعملکردتحصیلی رابطه معناداری وجود دارد. همچنین بینهوشهیجانی و باورهایمذهبیرابطه معنادار وجود دارد. هوشهیجانی و ابعاد آن قادر است به صورت مثبت و معنادار، عملکردتحصیلیراپیشبینیکند. باورهایمذهبی قادر به پیش بینی عملکرد تحصیلی دانشآموزان است که بیشترین میانگین مربوط به بعد پیامدی می-باشد.

کلید واژهها: هوش هیجانی، باورهای مذهبی، عملکرد تحصیلی

مقدمه

آموزش و پرورش مهمترین عاملی است که بر جامعه تاثیر میگذارد، آن را هدایت می کند و همراه با تغییرات و تحولات در سرتاسر جهان متأثر میشود. لذا ضروری است که برنامههای آموزش و پرورش، به موازات این تحولات و با توجه به الزامات جامعه سازماندهی شود. - گل تکینا1، - 2010 هنگامی که صحبت از دوران تحصیل میشود، برای بسیاری از ما دوران پرازخاطرات است. امّا یکی از چیزهایی که همه افراد در این دوره با آن درگیر بودهاند، وضعیت عملکرد تحصیلی 2آنان بوده است، ارزشیابی مداوم و مستمر وضعیت تحصیلی دانشآموزان در طول تحصیل و بررسی عوامل مرتبط با آن یکی از ارکان ضروری واجتناب ناپذیر بهبود کیفیت نظام آموزشی بویژه در مدارس میباشد. این امردر تدوین برنامه آموزشی بهتر، ارتقا کیفیت آموزشی ونهایتا دراصلاح و بهبود کارایی مسئولین مربوطه تأثیربسزایی دارد.

عملکرد تحصیلی توانایی آموخته شده یا اکتسابی حاصل از دروس ارائهشده یا به عبارت دیگر، توانایی آموخته شده یا اکتسابی فرد درموضوعات آموزشگاهی است که به وسیلهی آزمونهای استاندارد شده، اندازهگیری میشود. - اتکینسون و همکاران،1998، به نقل ازسیف،. - 1388 ماو - 1997 - 3درتعریف عملکرد تحصیلی میگوید مجموعه رفتارهای تحصیلی است که در دو بعد پیشرفت تحصیلی وپسرفت تحصیلی در زمینه کسب معلومات نشان داده میشود. ازجمله عوامل اثرگذاربر عملکرد تحصیلی، استعدادهای تحصیلی، وعوامل شناختی مانند هوش هیجانی، هوش عمومی، باورهای مذهبی، خودکارآمدی تحصیلی، راهبردهای خود تنظیمی، انگیزش تحصیلی و...می باشند. - ابوالقاسمی، رضایی، جمالویی، وهمکاران، . - 1390

هوش هیجانی1یکی ازعواملی است که میتواند برعملکردحصیلیت افرادتأثیر بگذارد. امّا از آغاز مطالعه هوش، اغلب برجنبههای شناختی آن نظیر حافظه، حل مسأله وتفکر، تأکید شده است، درحالی که امروزه نه تنها جنبههای غیرشناختی هوش یعنی توانایی عاطفی، هیجانی، شخصی و اجتماعی مورد توجه قرار میگیرد، بلکه درپیشبینی توانایی فردبرای موفقیت وسازگاری درزندگی نیزمورد اهمیت واقع شده است - ونگ ولاو2،. - 2003 همچنین به غیرازهوش هیجانی، باورهای مذهبی نیز یکی از عواملی است که میتواند برروند بهتر عملکرد تحصیلی دانشآموزانتاثیر داشته باشد. امروزه پژوهشگران برضرورت توجه به پیش بینی کنندههای موفقیت تحصیلی تأکید خاصی دارند، آن چنان که در سه دههی اخیر، مطالعهی عوامل تاثیرگذاربر موفقیت تحصیلی بیش از پیش مورد توجه تعلیم و تربیت قرارگرفته است - باتلرووینه3،. - 1995 با نظر به مطالب گفته شده در پژوهش حاضر، رابطه هوش هیجانی و باورهای مذهبی با عملکرد تحصیلی دانشآموزان مورد بررسی قرارگرفته است.

بیان مسئله

امروزه تعلیم وتربیت نقش مهمی در زندگی و آینده فرد ایفا میکند. موفقیت وعملکرد تحصیلی دانشآموزان هر جامعه نشان دهنده موفقیت نظام آموزشی درزمینه دستیابی و توجه به رفع نیازهای فردی است. بنابراین نظام آموزشی را زمانی میتوان کارآمد و موفق دانست که عملکرد تحصیلی دانش آموزان آن در مقاطع مختلف بیشترین و بالاترین رقم را داشته باشد - مرادی مقدم ،. - 1383 عوامل مختلفی بر عملکرد تحصیلی افراد تأثیر میگذارند که متخصصان تعلیم و تربیت آنها را به چهار دسته شامل عوامل فردی، عوامل آموزشگاهی، عوامل خانوادگی وعوامل اجتماعی تقسیم کردهاند - زهرا کار، . - 1384 اینکه عوامل متعددی بر عملکرد تحصیلی تأثیر میگذارند بر کسی پو شیده نیست. اما آن چه مسلم است این است که چگونه میتوان این عوامل را کنترل و از آن در جهت بهبود کیفیت آموزشی و تحصیلی استفاده برد. در بین عوامل فردی، یکی از عوامل تأثیرگذار بر عملکرد تحصیلی افراد، هوش و توانایی ذهنی اوست. هوش دارای ابعاد زیادی میباشد که یکی از این ابعاد یا تواناییهای شناخته شدهی انسان هوش هیجانی است. گلمن - 1995 - 4

معتقد است که هوش هیجانی جنبهی دیگری از هوش است که در دستیابی افراد به موفقیت در ابعاد مختلف زندگی، بیشتر از هوش شناختی ایفای نقش میکند. ریشههای دور هوش هیجانی را میتوان در کارهای اولیه داروین جستجو کرد. جایی که او اهمیت ابزار هیجانی را برای بقا وانطباق یادآور میشود - بار–آن5 ،. - 2006 توجه به مذهب وباورهای مذهبی یک رویکرد جدید نیست بلکه امری است که سالیان دراز توجه دانشمندان مختلف را به خود جلب کرده است. داشتن ایمان به خدا و اعتقاد به یک مبدا حقیقت و یک قدرت مافوق و مطلق است که ما را برمشکلات فائق می-سازد - مطهری،. - 1376یکی ازمزایا وکارکردهای باورهای مذهبی می تواند این باشدکه موجب ایجاد و بهبود رشد اجتماعی به خصوص در نسل نوجوان و جوان شود و بتواند برعملکرد تحصیلی آنان تأثیر به سزایی داشته باشد. مطالعات نسبتا کمی بر روی رابطه باورهای مذهبی بر پیشرفت تحصیلی در دروس مختلف صورت گر فته است. این پژوهش میخواهد به این پرسش پاسخ دهد که آیا رابطهای بین داشتن باورهای مذهبی وهوش هیجانی برعملکرد تحصیلی دانش-آموزان دوره اول متوسطه به عنوان یک گروه تأثیرپذیر جامعه وجود دارد یا خیر؟

اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

مطالعه عوامل مؤثر برعملکرد تحصیلی طی سه دههی اخیر بیش از پیش مورد توجهی متخصصان تعلیم و تربیت قرارگرفته است. با توجه به اینکه میزان عملکرد یکی از ملاکهای کارایی نظام آموزشیاست،کشف ومطالعه متغیرهای تأثیرگذاربر عملکرد تحصیلی،به شناخت بهتر و پیش بینی متغیرهای مؤثر درمدرسه می انجامد.بنابراین بررسی متغیرهایی که با عملکرد تحصیلی در دروس مختلف رابطه دارد،یکی ازموضوعات اساسی پژوهش در نظام آموزشی است. تمام کسانی که با کلاس درس و مدرسه سروکار دارند به گونههایی با عواملی که موجب بروز نشانههای فشار روانی است روبرو می-شوند. رایجترین این عوامل که همه دانشآموزان آن را درک کرده اند، امتحان و حالتهای هیجانی و تغییرات فیزیولوژیکی همرا و متعاقب آن مانند دلشوره، افزایش ضربان قلب و غیره است که این حالات ممکن است در هنگامی که فرد دیر به کلاس میرسد یا هنگامی که فرد درپاسخگویی به سئوالات مربوط به درس آمادگی لازم را ندارد، در دانشآموزان مختلف حالتهای هیجانی و تغییرات فیزیولوژیکی متفاوتی ایجاد کند - پورافکاری،. - 1388

کوئینگ 2007 - 1 - در تحقیقی نشان دادکه سلامت روانی و جسمی انسان با زندگی معنوی او رابطهای مثبت دارد. افرادی که اعتقادات مذهبی قویتری دارند، سازگاری بهتری با موقعیتهای استرس دارند هنگام بیماری سریعتر از افراد غیرمذهبی بهبود پیدا میکنند، میزان پایینتری از هیجانات منفی و افسردگی را تجربه میکنند، از عملکرد تحصیلی بالاتری برخوردارند و اضطراب کمتری دارند. روانشناسان بر این اعتقادند که چنانچه دانشآموزان بتوانند از ویژگیهای فردی و عاطفی خود استفاده مناسبی داشته باشند، میتوانند دریادگیری موفقترعمل کنند. همچنانکه پژوهش ثمری و طهماسبی - 1386 - و تمناییفر و همکاران 1389 - - نشان دادند هو ش هیجانی بر بهبود عملکرد تحصیلی مؤثر است. چرا که هوش هیجانی سبب تقویت و کفایت شخصی و بهبود روابط بین فردی میشود. و سازگاری فرد در کلاس درس را بالا می برد. بنابراین شناخت ارتباط احتمالی بین هوش هیجانی با پیشرفت تحصیلی به مر بیان کمک میکند تا آنها بتوانند در شگلگیری جهت مناسب در دانشآموزان نقش قابل توجهی ایفا کنند و بدینترتیب، شایستگی تحصیلی دانشآموزان را افزایش دهند - صفاری دهنوی و همکاران،. - 1388

ازآنجا که به این متغیرها در بهبود فرآیند آموزش آنچنان که باید توجه نشده است و پژوهشهای محدودی در زمینه نقش این متغیرها درفرآیند تحصیلی صورت گرفته است، انجام پژوهش در این زمینه ضرورت دارد تا متولیان و مجریان نظامهای آموزشی با آگاهی از نقش هوش هیجانی و معنویت بر پیشرفت تحصیلی دانشآموزان با بهرهگیری از این متغیرها موفقیت تحصیلی دانش آموزان را افزایش دهند. در این راستا این پژوهش، رابطه بین باورهای مذهبی و هوش هیجانی با عملکرد تحصیلی دانشآموزان را مورد توجه قرارداده است تا شاید بتواند به بهبود فرآیند یادگیری وآموزش کمک نماید وزمینه بالندگی فرزندان این مرزو بوم را فراهم سازد.

اهداف پژوهش

.1رابطه هوش هیجانی و ابعاد آن با عملکرد تحصیلی دانشآموزان.

.2رابطه باورهای مذهبی و ابعاد آن با عملکرد تحصیلی دانشآموزان.

.3پیشبینی عملکرد تحصیلی بر اساس هوش هیجانی و ابعاد آن.

.4پیش بینی عملکرد تحصیلی بر اساس باورهای مذهبی و ابعاد آن.

فرضیهها

1.    بین باورهای مذهبی و ابعاد آن با عملکرد تحصیلی دانشآموزان رابطه معنادار وجود دارد.

2.    بین هوش هیجانی و ابعاد آن با عملکرد تحصیلی دانشآموزان رابطه معنادار وجود دارد.

3.    ابعاد هوش هیجانی قادر به پیش بینی عملکرد تحصیلی دانشآموزان میباشد.

.4ابعاد باورهای مذهبی قادر به پیش بینی عملکرد تحصیلی دانشآموزان میباشد

تعاریف نظری هوش هیجانی

توانایی درک و بیان عواطف و احساسات خود در برخورد با نیازمندیهای روزانه زندگی، یادگیری و برقراری ار تباط با دیگران است - موریس جی.الیاس2به نقل ازشهلایی، - 1388 هوش هیجانی، شامل عناصر درونی و بیرونی است که عناصر درونی شامل میزان خودآگاهی، خودانگاره، احساس استقلال و ظرفیت و خود شکوفایی و قاطعیت است. عناصر بیرونی شامل روابط بین فردی سهولت در همدلی و احساس مسئولیت میباشد - بار ان و پارکر2000، به نقل ازحاجلو،. - 1378

باورهای مذهبی