بخشی از مقاله
چکیده
تحقیقات نشان میدهد بهبود وضعیت مذهبی در افزایش هوش هیجانی و مهارتهای درون فردی و بین فردی نقش مهمی ایفا میکند. این مطالعه نیز با هدف بررسی رابطه وضعیت مذهبی و هوش دانشآموزان دبیرستانی شهر اردبیل اجرا شد. روش تحقیق حاضر از نوع همبستگی و جامعه آماری آن نیز دانشآموزان دبیرستانی شهر اردبیل بود. حجم نمونه 350 دانشآموز دختر و پسر بود که با روش نمونه گیری طبقهای نسبی انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات پرسشنامه وضعیت مذهبی محقق ساخته و پرسشنامه هوش هیجانی بار - اون مورد استفاده قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آزمونهای آماری همبستگی پیرسون ، t مستقل و رگرسیون چندگانه استفاده گردید.
نتایج نشان داد که بین وضعیت مذهبی و هوش هیجانی دانشاموزان رابطهی مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین از بین مؤلفههای وضعیت مذهبی، عمل مذهبی و اعتقاد مذهبی، بیشترین رابطه را با هوش هیجانی نشان داد. بین سهلگیری مذهبی، سخت گیری مذهبی و هوش هیجانی رابطه معناداری بدست نیامد. از بین مولفههای هوش هیجانی نیز به ترتیب حل مسئله، کنترل احساسات،خوش بینی، انعطاف پذیری و مسئولیت پذیری و عزت نفس بیشترین رابطه را با وضعیت مذهبی دانشآموزان داشت. با توجه به نتایج تحقیق حاضر می توان گفت که مذهب، نقش عملی در سلامت روانی دانشآموزان دارد.
مقدمه
از رهآوردهای نا خوشایند زندگی ماشینی و دنیا پرستی افراطی،اضطرب و نگرانی و تلاطم روحی و روانی است و حاصل آن اعتیاد، خودکشی و انواع بیماریهای روحی و جسمانی میباشد و تنها راه رهایی از این فشارهای روحی و روانی به اعتراف روانشناسان غربی و شرقی، ایمان به خدا و دینداری و ایجاد پیوندهای معنوی با پروردگار یکتا و دعا و راز و نیاز است. ایمان و اعمال دینی تواماً به عنوان یکی از مولفههای تاثیرگذار بر هوش هیجانی در روانشناسی جدید مورد توجه قرار گرفته است.
امروزه هوش هیجانی به عنوان نوعی هوش تبیین شده است که هم شامل درک دقیق هیجانهای خود شخص و هم تعبیر دقیق حالات هیجانی دیگران است و روان شناسانیکه در حوزه تازه های روانی مطالعه کرده اند هوش هیجانی را عامل مهم در زندگی افرا د به شمار آورده اند - رستمی، - 1383 بطوریکه مایر - 1997 - 1 هوش هیجانی را زیر نظر گرفتن احساسات و هیجانات خود و دیگران می داند که در مدیریت استرس و نحوه برقراری ارتباط با دیگران موثر می باشد. همچنین لوین - 1998 - 2 هوش هیجانی را با سلامت روان در ارتباط دانسته و به این نتیجه رسیده که افراد دارای هوش هیجانی بالا، توانایی بهتری برای مقابله با استرس دارند و زمانی که این افراد تحت فشار قرار بگیرند، کمتر احتمال دارد که دچار بیماری شوند.
از نظر هانت3 و همکاران - 2005 - فردی که هوش هیجانی بالایی دارد در مقایسه با فردی که هوش عقلی در سطح مشابه او دارد در زندگی و ارتباطات خود موفقتر عمل میکند و در مقابل استرس و مشکلات مقاوم است و ذهنی پویا در برابر چالشها دارد. همچنین ناتالی - 2005 - اظهار می دارد مهارتهای هوش هیجانی افراد را قادر میسازد تا جلوی وضعیتهای دشوار را بگیرد و استرس را برای افراد آسانتر نماید.
بسیاری از فرضیات ارائه شده راجع به مذهب و تاثیر آن در بهبود مهارتهای ارتباطی و سلامت روانی افراد حاکی از بالا بودن هوش هیجانی در افرادی که معتقد به معیارهای اخلاقی و دینداری می باشد - مارکستروم، - 1999 بار اون - 2000 - در پژوهش خود به این نتیجه رسیده است که افراد مذهبی از هوش هیجانی بالاتر برخوردارند این افراد متعادل ، شاد و سرزندهاند و هیچ گرایشی به ترس یا نگرانی ندارند و احساسات خود را به طور مستقیم بیان کرده و راجع به خود مثبت فکر می کنند، آنها ظرفیت چشم گیری برای تعهد، پذیرش مسئولیت و قبول چهارچوب اخلاقی دارند و در رابطه با خود و دیگران دلسوز و با ملاحظه اند.
کیمبرلی - 2005 - 4 در مطالعه خود نشان داد که اعتقادات مذهبی و پایبندی به معنویات با خوشبختی افراد ارتباط معنی داری دارد همچنین این افراد از هوش هیجانی بالاتری برخوردارند بطوریکه این افراد از طریق خود آگاهی، روحیات خود را از طریق خود مدیریتی بهبود میبخشند و با وجود موانع و دلسردی ها در مجموعزندگی صبور و خوشبینی دارند. گرانچر - 2000 - 5 استحکام نهاد های خانواده و شکل گیری معیارهای اخلاقی را حاصل مذهبی بودن افراد می داند و معتقد است که برای ساخت یک شخیت سالم، عامل مذهبی نقش اساسی دارد.
لپس و همکاران - 2004 - همبستگی بین مقیاس هدایت و برخی صفات شخصیت را ارزیابی نمودهاند نتایج حاکی از آن است که بین دینداری و خویشتن داری و سازگاری افراد در مقابل استرسها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد همچنین بین دینداری و خود انگیزی و عملکرد و کارایی بهتر فرد رابطه مثبت وجود دارد. مطالعات یانگ و همکاران - 2007 - بر ارتباط معنی دار بین عمل مذهبی و سلامت روان،کاهش علایم افسردگی و سازگاری شخصیتی افراد تاکید میکند و نقش مذهب را در رویارویی با استرسهای زندگی مهم دانسته بطوریکه اینگونه افراد با کنترل تلاشهای خود و مدیریت استرس می توانند اثر بحرانهای شدید زندگی را تعدیل نمایند. با توجه به اهداف فوق و نقد به سوابق پژوهشی در قلمرو موضوع مورد مطالعه می توان سوال کرد که آیا بین مذهب و هریک از مولفه های هوش هیجانی رابطه وجود دارد و ثانیاً کدامیک از مولفه های وضعیت مذهبی بیشترین رابطه را با هوش هیجانی افراد دارد؟
روش
پژوهش حاضر از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری این مطالعه شامل کلیه دانشآموزان دختر و پسر دبیرستانهای شهر اردبیل بود . نمونه مورد بررسی شامل 350 دانشآموز دختر و پسر در رشته های مختلف می باشد. تعداد 195 نفر از نمونه مورد مطالعه را دختران و 155 از آنها را دانشآموزان پسر تشکیل می دادند. میانگین سنی دانشآموزان 16/47 و انحراف معیار سنی آنها 2/31 بود. کلیه دانشآموزان در مقطع دبیرستان تحصیل میکردند. کلیه افراد مورد مطالعه مجرد بودند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامههای وضعیت مذهبی و پرسشنامه هوش هیجانی بار- ان استفاده شد.
پرسشنامه وضعیت مذهبی: برای سنجش وضعیت مذهبی و مولفه های آن از 40 ماده ای استفاده شد که در آن آزمودنی میزان توافق خود را با هریک از گزاره ها بر مبنای مقیاس لیکرت از خیلی کم تا خیلی زیاد - پیوستار 1تا - 5 مشخص مینماید. این پرسشنامه شامل 4 خرده مقیاس است که هریک 10 ماده را در بر میگیرد. خرده مقیاس های این پرسشنامه شامل سختگیری مذهبی، اعتقاد مذهبی، سهل گیری مذهبی و عمل مذهبی می باشد. برای برآورد روایی و اعتباراین پرسشنامه، یک مطالعه مقدماتی انجام شد. روایی آزمون توسط اساتید مجرب با اعمال یک سری بازنگری ها تایید گردید. اعتبار پرسشنامه نیز با استفاده از آلفای کرونباخ %81 بدست آمد.
پرسشنامه هوش هیجانی: به منظور سنجش میزان هوش هیجانی دانشآموزان نیز از پرسشنامه استاندارد شده بار- اون - 2000 - استفاده شده است. این پرسشنامه در سال 2001 طراحی و هنجاریابی شده است. مقیاس این آزمون بر مبنای طیف لیکرت - پیوستار 1تا - 5 می باشد و دارای پنج مقیاس درون فردی، سازگاری، خلق و خوی عمومی، بین فردی و کنترل تنشها می باشد. این مقیاسها دارای 15 خرده مقیاس می باشدکه به ترتیب شامل:
-1: خودآگاهی هیجانی
-2 خود ابرازی
-3 عزت نفس
-4 خود شکوفایی
-5 استقلال
-6 همدلی
-7 مسوولیت پذیری
-8 روابط بین فردی
-9 واقع گرایی
-10 انعطاف پذیری
-11 حل مسئله
-12 تحمل فشار
