بخشی از مقاله
هدف
از پژوهش حاضر تأثیر گذاری سبک های مقابله دانش آموزان دختر وپسردوره ی اول متوسطه بود. جامعه مورد مطالعه پژوهش را کلیه دانش آموزان دوره ی اول متوسطه که در سال تحصیلی 1393- 94در شهرستان زابل مشغول به تحصیل بوده اند تشکیل داده اند.در راستای رسیدن به هدف فوق 370 نفر از دانش آموزان دوره ی اول متوسطه با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای - تصادفی انتخاب شدند و پرسشنامه های پرسشنامه سبک مقابله ای - ACS فرایدنبرگ ولوییس - 1993، پرسشنامه سلامت روان - GHQگلد برگ - بر روی آنان اجرا گردید .
تجزیه وتحلیل آماری داده ها با استفاده از روش آمار توصیفی - جدول توزیع فراوانی - و آمار استنباطی - ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی به روش گام به گام - و نرم افزار spssبدست آمد.
یافته ها :
نتایج تحلیل رگرسیون خطی به روش گام به گام نشان می دهد که متغیر سبک مقابله ای مراجعه به دیگران از مدل حذف و ضریب رگرسیون خطی چند متغیره برای سلامت روان و سبک مقابله ای نابارور و حل مشکل معنادار است P <0/001 - ، F - 3 , 366 - =82/218 ، R2=0/403، . - R=0/634بر این اساس ضریب همبستگی چندگانه بین ترکیب خطی متغیرهای پیش بین و سلامت روان0/63 است و این متغیرهای پیش بین 0/40 واریانس سلامت روان را تبیین می کنند.
مقدمه
کسب آرامش واطمینان ودوری از افسردگی و اضطراب از اساسی ترین نیازهای آدمی است واز دیرباز جزو مسائل اساسی بشر بوده است - خزاعی ،1385 - .ارتقای سلامت افراد یکی از اهداف مهم جامعه است. امروزه سلامت رافقط فقدان بیماری وناتوانی در نظر نمی گیرند بلکه رفاه وسلامتی کامل جسمی وروانی را نیز لحاظ می کنند - شایان وهمکاران . - 1391 یکی از محورهای ارزیابی جوامع مختلف،ارزیابی بهداشت روان آن جامعه است بی شک سلامت روان نقش مهمی در تضمین وپویایی وکارآمدی هرجامعه ایفا می کند . از آنجا که دانش آموزان از اقشار مستعد ،برگزیده وسازندگان فردای یک کشور هستند بنابراین سلامت روان آنان از اهمییت ویژه ای در یادگیری وافزایش آگاهی علمی برخوردار است -
دوران تحصیل در آموزشگاه، سالهای مهم شخصیتساز افراد است. اگر محیط مدرسه برای یادگیرندگان شواهدی که حاکی از شایستگی و لیاقت وی در کار مدرسه باشد، طی چندین سال به خصوص سالهای نخست تحصیل، فراهم بیاورد و این تجارب موفقیتآمیز در چهار پنج سال بعد تکرار شوند، برای مدت نامحدودی در فرد نوعی مصونیت در برابر بیماریهای روانی ایجاد میشود. احساس فرد از شایستگیهای خود و مهارتهای شخصی و فنیاش - که بعضی از آنها در مدرسه آموخته شدهاند - وی را قادر خواهد کرد تا در مقابله با موقعیتهای بحرانی زندگی روشهای واقع بینانهای را به کار برد
درسال های اخیرمسائل روانشناسی مورد توجه بسیاری قرار گرفته است .چرا که امروز بیش از هر چیز از اختلالات و مشکلات روانی رنج می برد - اصفهانی،. - 1381 تندرستی یکی از نعمت های بزرگ در زندگی انسان است و نمی توان منکر شد که سلامت روانی در زمره ،بالاترین نعمت ها می باشد. بدیهی است بیماریهای روانی مخصوص به یک قشر یا طبقه خاصی نبوده وتمام طبقات جامعه را شامل می گردد واین خطرات است که نسل فعلی وآینده را تهدید می کند
سلامت روانی یکی از مباحث مهمی است که در رشد وبالندگی خانواده وجامعه موثر می باشد. سلامت روان ،ضروری واساسی برای افراد در هر زمان است - سازمان جهانی بهداشت1، - 2001 سازمان جهانی بهداشت سلامت روانی را به عنوان حالتی از بهزیستی که در آن فرد توانمندی خودرا شناخته از آنهابه نحو موثر ومولد استفاده کرده وبرای اجتماع خویش مفیداست تعریف می کند. به طور کلی بهداشت روانی ایجاد سلامت روان به وسیله پیشگیری از عوامل ناشی از برگشت بیماریهای روانی وایجادمحیط سالم در برقراری روابط صحیح انسانی است
شناسایی ویژگی های مقابله ای یکی از موضوع های مورد بررسی در نوجوانان می باشد که کمبود در این زمینه می تواند پیامدهای زیانباری مانند افسردگی و خودکشی را به دنبال داشته باشد .به نظر می رسد میزان و نوع مقابله نوجوان با مشکلات ،بیشتر از نوع مشکل ،درمیزان آسیب زایی موثر باشد. اکر چه تغییری اعم از بزرگ یا کوچک فشارزا تلقی می شود و فرد را وادار به مقابله می کند ،
با وجود این ،فشارها همیشه بد وناخوشایند نیستند . در واقع شاید بتوان گفت که فشارهای روانی و حتی شدت آن ها در نوع خود ،بد و ناسازگارانه نیستند بلکه مهم چگونگی مقابله با این شرایط است ،بنابراین راهبردهایی که فرد برای مقابله انتخاب می کند ،جزئی از نیمرخ آسیب پذیری وی محسوب می شوند - پترسن ،1993، به نقل از دادستان وهمکاران ،. - 1386فهم سبک های مقابله می تواند در زمینه شناخت دوران رشد و درمان بالینی - به ویژه مشاوره - موثر باشد - فرایدنبرگ ولوییس ،. 1993 گارسیا - 2009 - نیز معتقد است که مقابله ،ساختی مهم در زمینه فهم چگونگی واکنش نوجوانان به فشارهای روانی فراوان و انطباق هایی است که آن ها تجربه می کنند.
انسان ها هنگام مقابله با مشکلات ،در برخی مواقع می کوشند تا از عهده ی حل تضاد هایی که بین مقتضیات یک موقعیت تنیدگی زا وتوانایی خود احساس می کنند ،برآیند .در وضع مطلوب مردم کوشش خودرا به حل مشکلاتی که با آن ها مواجه اند ،معطوف می دارند ،ولی در کوشش برای مهار - کنترل تحمل ،کاهش یا کمینه کردن - تضاد میان مقتضیات موقعیت وتوانایی های خود ،گاهی می کوشند از اموری که آن ها را خطرناک می دانند ،بگریزند یااز آن ها دوری کنند. هم چنین ،آن ها منفعلانه می کوشند تا موقعیت هایی را که نامعقول یافته اند ،بپذیرند . گر جه از نظرفنی تعریف کنار آمدن می تواند شامل همه ی کوشش های فرد از جمله خود تخریبی برای روبه رو شدن با موقعیت های تنیدگی زا شود -
کنار آمدن فرایندی پویاست وفرد ممکن است کوشش های گوناگونی برای این کارانجام دهد وپس خوراند موفقیت در یک کوشش خاص ،معمولا فرد را بر می انگیزد که دوباره آن را امتحان کند. از سوی دیگر ،شکست روی آوردن به روشی دیگر می شود . فرد پیوسته محیط وکوشش هایی را برای کنار آمدن ارزیابی کرده ودر ارزیابی خود تجدید نظر می کند - ماتسودا ویوچیاما، - 2006به همین منظور لازاروس وفولکمن 1984 - به نقل از کلنیکه، - 2001انواع مقابله را بر مبنای کانون مقابله بر دو مقوله ی کاربردی عمده ،مقابله ی متمرکز بر مسئله ومقابله متمرکز بر هیجان . راهبرد متمرکز بر مشکل می تواند معطوف به درون یا بیرون باشد .هدف راهبردهای مقابله ای معطوف به بیرون ،موقعیت یا رفتارهای دیگران است در صورتی که راهبردهای مقابله ای معطوف به درون شامل تلاش هایی است که برای بررسی مجدد نگرشها .
هنگامی که فرد با رویدادی با معنا در زندگی روبرو می شود به تفسیر ویافتن علت آن ها می پردازد وتبیین های علی درونی ،کلی وپایدار در رویدادهای منفی بر اساس سبک مقابله ای صورت می گیرد -
ازدیدگاه لازاروس و فولکمن - 1984 - مقابله عبارت است از: تلاشهای فکری، هیجانی و رفتاری فرد که هنگام رو به رو شدن با فشارهای روانی به منظور غلبه کردن، تحمل کردن و یا به حداقل رساندن عوارض استرس به کار گرفته میشود - دافعی . - 1376 سبک های مقابله ای تلاش های شناختی ورفتاری هستند که افراد برای کنار آمدن با مسائل ومشکلات خود به کار می برند
.از نظر علمی ،راهبردهایی که فرد در مقابله با شرایط تنیدگی زا به کار می برد ،نقش اساسی وتعیین کننده در سلامت جسمانی وروانی ایفا می کند .سبک های مقابله ای موثر باعث می شوند که واکنش فرد به سطوح بالای تنیدگی - از جمله تنیدگی والدین دارای کودک مبتلا به این گونه اختلالات - کاهش یابد وآثار تنیدگی و تنش در نظام خانواده ارتباط دارند . میزان تنیدگی در این خانواده ها نیز به مراتب بیشتر است و در نتیجه الگوها ونوع سبک های مقابله ای نیز در آنها با سایرین متفاوت است
مقابله به هر گونه پاسخی که در برابر ناملایمات زندگی داده می شود واز ناراحتی عاطفی جلوگیری می کند ویا فرد را از آن مصون می دارد ویا بر آن چیره می گرداند . رویدادهای بیرونی که شخص تجربه می کند ممکن است او را به کوشش های مقابله جویانه وادارد به همین سان محیط درونی شخص ،یعنی اندیشه ها و احساس هاییکه نسبت به این رویدادها دارد وپاسخی که در برابر آن ها نشان می دهد ممکن است نتایجی مثبت به بار آورد
پی یرلین و اسکولر - 2001 - ؛به نقل از وسپا ،جاکوبسن ،اسپازافمو و بالداچی ، - 2010در تعریف مقابله می گویند :مقابله مکررأبراساس رفتارهای آشکار ونهان توصیف می شود که همه نشانه جلوگیری از در هم شکستن فرد از طریق درک خواسته ها و تقاضاهای موقعیت فشارزا می باشد .آن ها "خصوصیت محافظت کننده بودن " مقابله را یکی از مهمترین کارکردهای آن می دانند . شفر 1997 - ؛نقل از پاتیستا ، - 2005در تعریف مقابله می نویسد : مکانیزم های رابطه ،رفتارهایی هستند که واکنش های اعضای بدن در مقابل آنها پاسخ تطبیق نشان می
دهند و بعنوان اشکال "فائق آمدن" شناخته می شوند .رفتارهای فائق آمدن یا موثر است یا غیر موثر و بستگی به این دارد که تا چه حد بتئاند عامل فشارزارا کم کند یا آن را تحریک نماید . نوربرگ ،لیندبلاد و بومن - 2005 - مقابله را کوششی ذهنی یا عملی برای یافتن ،تحمل کردن یا کاهش دادن نیازهایی که فراتر از منابع فرد است تعریف کرده اند.
مقابله کوشش های روان شناختی و رفتاری می باشد که برای کنترل نیاز های درونی و بیرونی وتعارضات میان آنها صورت می گیرد . آنان بر این باورند که این اعمال یا کوشش ها ی روان شناختی و رفتاری برای غلبه یافتن ،تحمل کردن ،کاهش یا کمینه کردن نیازهای درونی وبیرونی انجام می گیرد که بر فرد فشار وارد می کند - دامون،. - 2004
انواع مقابله
به طور کلی در برخورد با وضعیتهای استرس زا دو نوع مقابله از طرف افراد به کار گرفته میشود:
▪ مقابلههای کارآمد
▪ مقابلههای ناکارآمد
آنچه تحت عنوان مهارتهای مقابلهای مطرح میشود همان روشهای برخورد با مسائل است که از طرف فرد به طور آگاهانه طراحی و به اجرا درمی آید و نتیجه آن حل مسئله و یا افزایش ظرفیت روانشناختی فرد برای از سرگذراندن موفقیت آمیز شرایط بحرانی و دور ماندن از آسیبهای ناشی از بحرانهای روحی پیش آمده است. مقابلههای ناکارآمد نیز تلاشهایی هستند که گرچه برای مقابله با شرایط دشوار به کار گرفته میشوند ولی نوعاً به بدتر شدن اوضاع و پیچیدهتر شدن وضعیت منجر میشوند، لذا نمی توان از این دسته مقابلها به مهارت تعبیر کرد. مثلاً فردی که برای کاستن از استرس به مواد مخدر روی میآورد، گرچه نوعی مقابله با استرس و هیجان منفی در کوتاه مدت به وقوع میپیوندد ولی باید هزینه این لذتهای کوتاه مدت را به صورت تحمل اعتیاد و عوارض شوم آن بپردازد
مقابلههای متمرکز بر مسئله، عبارت از عملکردهای مستقیم فکری و رفتاری فرد میباشد که به منظور تغییر و اصلاح شرایط تهدید کننده محیطی انجام میشود. به بیان دیگر مقابله متمرکز بر مسئله به تلاشهای فرد برای تغییر وضعیت و گلاویزی مستقیم با مشکل مربوط میشود. - پاری 1991 ترجمه مقدسی . - 1375 مقابله ی متمرکز بر مسئله با هدف از میان برداشتن مشکل یا تعدیل آن - کاتز،. - 2009 وکاهش ملزومات موقعیت استرس زا و افزایش منابع برای رویا رویی با آن صورت می گیرد - ماتسودا ویوچیاما ،. - 2006 تلاش های مسئله مدار معطوف به تغییر فشارزاست
