بخشی از مقاله
چکیده
هدف از مطالعه حاضر تعیین رابطه سبکهای دلبستگی با اعتیاد به اینترنت در دختران دبیرستانی بود. این پژوهش که از نوع همبستگی است. جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر دبیرستانی منطقه 5 شهر تهران در سال تحصیلی 1394-1395 را تشکیل دادند. نمونه آماری در این پژوهش 100 نفر دختر دبیرستانی بودند که به روش نمونه گیری تصادفی خوشهای انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات نیز شامل دو پرسشنامه سبک دلبستگی کولینز و رید - 1990 - و اعتیاد به اینترنت کیمبرلی یانگ استفاده شده است.
نتایح نشان داد که بین سبک دلبستگی صمیمی و اعتیاد به اینترنت رابطه منفی و معنی دار وجود دارد . بین سبک دلبستگی وابستگی با اعتیاد به اینترنت رابطه وجود نداشت. بین سبک دلبستگی اضطرابی و اعتیاد به اینترنت رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که سبک های دلبستگی می تواند اعتیاد به اینترنت را به صورت معنی داری پیش بینی می کند. ضریب بتای سبک صمیمی با بتا -0/359 بیشتر از سبک اضطرابی با بتا 0/284 بر روی اعتیاد به اینترنت میباشد. می توان گفت که سبک صمیمی نقش یسزایی در پیش بینی اعتیاد به اینترنت دارد.
کلمات کلیدی: سبکهای دلبستگی، اعتیاد به اینترنت، دختران دبیرستانی.
مقدمه
اینترنت بزرگترین و پرقدرتترین شبکه رایانهای در جهان است که شامل میلیونها رایانه با آدرسهایی است که افراد بیشماری از آن استفاده میکنند. دانشگاهها، مدرسهها، شرکتها از شهروندان، هرکدام به گونهای از اینترنت استفاده میکنند اینترنت از طریق اتصال به شبکههای انتفاعی یا غیرانتفاعی یا به وسیله اشتراک با سرویسهای اطلاعاتی که شرکتهای انتفاعی تولید کردهاند، امکانات بسیاری را در اختیار مربیان و دورههای آموزش از راه دور قرار میدهد تا بتوانند با غلبه بر زمان و فواصل دور، در راستای رساندن اطلاعات به دانشجویان گام بردارند. مربیان آموزش از راه دور میتوانند از اینترنت برای کمک به یادگیرندگان، جهت برقراری ارتباط بهتر با خود یا دیگر یادگیرندگان استفاده کنند.
اینترنت یکی از پیشرفته ترین دستاوردهای اخیر بشر است که شبکه گسترده و بی حد و حصری از پیوندهای متعدد را در بر میگیرد. تاریخ ظهور اینترنت به اواخر دهه 1960 و اوایل 1970 بر می گردد کاربردهای فراوان اینترنت و جذابیت های آن سبب شده است که در سال های اخیر پدیده ای با عنوان اعتیاد به اینترنت ظهور یابد؛ به طور که که سال 2002 تعداد استفاده کنندگان از اینترنت 665 میلیون نفر گزارش شده است.
طبق نظر داگلاس، میلز، نیانگ، استپچنکووا، بیوند و روفینی، اعتیاد به اینترنت استفاده اجباری افراطی از این ابزار یعنی اینترنت است که فرد در صورت محروم شدن از آن بسیار تحریک پذیر می گردد و از خود رفتارهای توام با کج خلقی بروز می دهد. از نقطه نظر علمی اعتیاد به اینترنت به دلیل پیامدهای اجتماعی، روانشناختی و عاطفی با توانایی تاثیرگذاری بر زندگی شغلی و سبک زندگی مرتبط است.اینترنت یکی از ابزارهای پیشرفته فناوری است که تشخیص اعتیاد آور بودن آن از مصرف بسیار دشوار است.
گرچه راهنمای آماری تشخیص اختلالات روانی که توسط انجمن روانپزشکان آمریکا منتشر شده است جهت شناسایی این اختلال مواردی را عنوان کرده است شک، تانگ و لو در مطالعه خود روی نوجوانان چینی نشان دادند که 91/1 درصد از نوجوانان چینی معتاد اینترنتی هستند که این مساله می تواند بر سلامت جسمی، روانی و زندگی آنها تاثیر بگذارد و منجر به افسردگی در آنها شود. در ایران نیز شمار کاربران اینترنت به طور دایم در حال افزایش است و نتایج نشان میدهد که استفاده از اینترنت در بین جوانان و نوجوانان بیش از گروه های سنی دیگر رایج است.
در مطالعهای گزارش شد که افراد اعتیاد به اینترنتی کسانی هستند که به سادگی خسته و ملول می شوند و به علاوه آنها تنها، کمرو، افسرده، خجالتی و دچار سایر انواع اعتیادها هستند همچنین اعتیاد به اینترنت با فوبی اجتماعی، اختلال کمبود توجه همراه با بیش فعالی اختلال دو قطبی، اختلال اضطرابی و تکانه ای، پرخاشگری - کیم، نامکونگ، کو و کیم، در ارتباط می باشد. کاربردهای فراوان اینترنت و جذابیت های آن باعث شده است که در سالهای اخیر پدیده ای با عنوان اعتیاد به اینترنت ظهور یابد. افراد در این حالت ساعت ها و روزها وقت خویش را صرف ارتباط درون شبکه ای میکنند و توان قطع این ارتباط را ندارند و علاقهای به ترک کامپیوتر نشان نمیدهند.
در حالی که در همین راستا فعالیتهای زندگی واقعی و روابط اجتماعی آنان، و حتی سلامت روانی و جسمی آنان از هم فرو می پاشد مشکلاتی که در رابطه با اعتیاد اینترنتی ایجاد می شود بسیار زیاد است که از آن جمله میتوان به این مواردی از جمله غذا نخوردن، کم خوابی و حذف زمان برای انجام دیگر کارها اشاره کرد. همچنین انجام تکالیف آموزشی و روابط دوستانه و خانوادگی را تحت تاثیر قرار می دهد.در این راستا مطالعات متعددی به بررسی عوامل روانشناختی با اعتیاد به اینترنت پرداخته اند.
در مطالعهای به بررسی شیوع استفاده مرضی از اینترنت در دانشجویان دانشگاه و ارتباط آن با سلامت جسمی و روانی پرداختند و نشان دادند که مصرف بالا در اینترنت موجب مشکلات جدی در سلامت روانی و جسمی و موجب مشکلات اساسی در روابط بین فردی، تحصیلی اجتماعی در در دانشجویان می شود. پژوهشگران بر این باورند که امروزه موضوع شیوع اعتیاد به اینترنت در جوانان، میتواند به منزله بحرانی جدی در زندگی فردی و اجتماعی آنان باشد در این ارتباط بیان شده است که محیط های آموزشی نظیر دبیرستان ها محل مناسبی برای اعتیاد به اینترنت است و به نظر می رسد دانشآموزان به مقتضای سن و ماهیت شغلی و تحصیلی خود در معرض اعتیاد به اینترنت باشند.
از طرفی دلبستگی پیوند عاطفی نسبتا پایداری است که بین کودک و یا تعداد بیشتری از افرادی که نوزاد در تعامل منظم و دائمی با آن ها است، ایجاد می شود. و با ترس، تهدید، بیماری یا خستگی راه اندازی می شوند و به عنوان هر نوع رفتاری که نتیجه آن بازیافتن یا حفظ تماس با نگاره ی دلبستگی است، تعریف شده اند تجارب دلبستگی اولیه با مراقبان احساسات، افکار و رفتار را در روابط بعدی هدایت می کند. نظریه دلبستگی بالبی بیان می کند که روابط کودک با مراقبان - مادر یا جانشین مادر - در سال های اولیهی زندگی منجر به تشکیل الگوی روانی خاصی می شود که، مبنای بیشتر روابط بین فردی در بزرگسالی است.
معتقد بود که نظریه دلبستگی فقط نظریه تحول کودک نیست بلکه، نظریه تحول در گستره حیات نیز هست. به اعتقاد وی، در حالیکه رفتار دلبستگی در اوایل کودکی بیشتر از هر زمان دیگری قابل مشاهده است اما می توان در چرخه حیات و به ویژه در فوریت ها آن را مشاهده کرد. زاچریسون استدلال کرد که دانستن اینکه شخصی وجود دارد که نگران شماست و شما را در ذهن خود دارد، در هر سن و هر شرایطی نقش اساسی داشته و به عنوان یک پایگاه ایمنی بخش عمل می کند. این تصور ذهنی رفتار مستقلانه راحتی را در غیبت چهره دلبستگی پشتیبانی و تقویت می کند. سه معیار اصلی تعریف کننده یک رابطه دلبستگی را در دوره طفولیت جستجوی همجواری، تأثیر پایگاه ایمنی بخش، و اعتراض جدایی دانسته اند.
بالبی دلبستگی بزرگسالان را به عنوان ایجاد یک پیوند توسط یک بزرگسال با بزرگسال دیگر که در جنبه های اساسی و مهم مشابه دلبستگی است که کودکان نسبت به مراقب اصلی خود ایجاد می کنند، تعریف میکند. این پیوند، درست مثل، آنچه که در کودکان وجود دارد اهمیت هیجانی بسیار زیاد و محوری دارد دلبستگی در انسان موازی نقش پذیری در حیوانات عمل کرده و در یک دوره حساس شکل می گیرد. تمایل کودک به برقراری نوعی رابطه نزدیک با افرادی معین و احساس امنیت بیشتر در حضور این افراد، دلبستگی نامیده می شود. مفاهیم کلیدی که در کردار شناسی در نظریه دلبستگی مطرح می شود.
بالبی در سال 1969 نظریه دلبستگی را مطرح کرد. به نظر او روابط اجتماعی طی پاسخ به نیازهای زیست شناختی و روان شناختی مادر و کودک پدید می آیند از نوزاد انسان رفتارهایی سر می زند که باعث می شود، اطرافیان از او مراقبت کنند و در کنارش بمانند. این رفتارها شامل؛ گریستن، خندیدن و سینه خیز رفتن به طرف دیگران می شود. از نظر تکاملی، این گونه الگوها ارزش انطباقی دارند، زیرا همین رفتارها باعث می شود که از کودکان مراقبت لازم بعمل آید تا زنده بمانند.
نتیجه عمده کنش متقابل بین مادر و کودک به وجود آمدن نوعی دلبستگی عاطفی بین فرزند و مادر است. این دلبستگی و ارتباط عاطفی با مادر است که سبب می شود کودک به دنبال آسایش حاصل از وجود مادر باشد، بخصوص هنگامیکه احساس ترس و عدم اطمینان می کند. بالبی و مری اینثورث معتقدند که همه کودکان بهنجار احساس دلبستگی پیدا می کنند و دلبستگی شدید شالوده ی رشد عاطفی و اجتماعی سالم در دوران بزرگسالی را پی ریزی می کند. در واقع دلبستگی های انسان نقش حیاتی در زندگی وی ایفا می کند.
با توجه به آنچه که گفته شد و اهمیت نقش دانش آموزان در پیشرفت کشور و شیوع اینترنت و استفاده از آن در بین اکثریت افراد جامعه به ویژه دانشآموزان، در این مطالعه به بررسی رابطه هوش معنوی با اعتیاد به اینترنت در دختران دبیرستانی پرداخته شده است. لذا سوال پژوهش این است که چه رابطهای بین سبکهای دلبستگی با اعتیاد به اینترنت در دختران دبیرستانی وجود دارد؟
روش پژوهش
روش پژوهش از نوع همبستگی بوده است. در این پژوهش متغیر سبکهای دلبستگی به عنوان پیش بین و اعتیاد به اینترنت به عنوان متغیر ملاک در نظر گرفته شده اند. روش تحقیق همبستگی یا همخوانی هنگامی که محقق، دو یا چند دسته از اطلاعات مختلف مربوط به یک گروه یا یک دسته اطلاعات از دو یا چند گروه را در اختیار دارد، میتواند از این روش تحقیقی استفاده کند، چرا که این روش برای مطالعه میزان تغییرات در یک یا چند عامل در اثر تغییرات یک یا چند عامل دیگر است.
جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر دبیرستانی منطقه 5 شهر تهران در سال تحصیلی 1394-1395 را تشکیل دادند. نمونه آماری در این پژوهش 100 نفر دختر دبیرستانی که به روش نمونه گیری تصادفی خوشهای انتخاب شدند.
ابزار پژوهش پرسشنامه سبکهای دلبستگی
کولینز و رید در سال 1990 بر اساس نظریه هازان و شاور پرسشنامه سبک دلبستگی کولینز و رید را تهیه کردند. این پرسشنامه در ابتدا دارای 21 ماده بود که بعدها به 18 آیتم کاهش یافت. این پرسشنامه سه زیر مقیاس دارد که عبارتند از: سبک اضطرابی: که با سبک دلبستگی دوسوگرا مطابقت دارد. سبک نزدیک بودن ،که با سبک دلبستگی ایمن مطابقت دارد.سبک وابستگی: که تقریباً عکس دلبستگی اجتنابی است.
این مقیاس نوعی خود ارزیابی از مهارتهای ایجاد ارتباط و شیوهی شکل دهی به دلبستگی های نزدیک است که مشتمل بر 18 ماده است که توسط علامت گذاری روی یک مقیاس 5 درجه ای از نوع لیکرت از صفر : اصلا ویژگی من نیست تا :4 کاملا ویژگی من است سنجیده می شود. انجام تحلیل عوامل روی این پرسشنامه 3 زیرمقیاس 6 ماده ای را مشخص می سازد. میزان اعتماد و اتکای فرد به دیگران با توجه به این که در مواقع لزوم قابل دسترسیاند را اندازهگیری میکند. نزدیک بودن یعنی میزان آسایش فرد در رابطه ی همراه با صمیمیت و نزدیکی عاطفی ر ا می سنجد.
اضطراب یعنی ترس از داشتن رابطه را اندازه می گیرد. ضریب پایایی بازآزمایی این آزمون توسط کولینز و رید نقل از فاخری، برای هر یک از سه زیر مقیاس نزدیکی، وابستگی و اضطراب به ترتیب، 0/68 ، 0/71 و 0/52 گزارش شده است. در پژوهش فاخری برای همسانی درونی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شد که نتایج برای سبک اضطرابی 0/75، سبک نزدیک بودن 0/76 و سبک وابستگی 0/81 به دست آمد.
پرسشنامه اعتیاد به اینترنت
آزمون اعتیاد به اینترنت از معتبرترین پرسشنامه ها در زمینه اعتیاد اینترنتی است و روشی قابل اطمینان و معتبر برای سنجش میزان وابستگی افراد به کار با اینترنت یا کامپیوتر توسط کیمبرلی یانگ، به نقل از علوی، اسلامی، مرآثی، نجفی، جنتی فرد و رضا پور، تهیه شده است و به روش لیکرت نمره گذاری می شود. این پرسشنامه دارای 20 سوال است و هر سوال در یک طیف لیکرت از 1 تا 5 نمره گذاری می شود.
سوالات به ترتیب زیر نمره گذاری می شوند به این صورت که به گزینه به ندرت - نمره - 1، گاه گاهی - نمره - ،2 غالباً - نمره - 3، به کرات - نمره - 4 و همیشه - نمره - 5 تعلق می گیرد. در پژوهش علوی، اسلامی، مرآثی، نجفی، جنتی فرد و رضا پور، تحلیل عاملی به روش تحلیل مولفه های اصلی با چرخش واریماکس، باری پرسشنامه 6 عامل برجستگی، استفاده بیش از حد، بی توجهی به وظایف شغلی و تحصیلی، فقدان کنترل، مشکلات اجتماعی و تاثیر بر عملکرد را استخراج کردند.
