بخشی از مقاله
چکیده
در این مطالعه رابطه بین سهامداران نهادی فعال و منفعل و دستکاری سود درایران بررسی شده است. متغییرهای کنترلی شامل اندازه شرکت،نرخ بازده دارایی، اهرم مالی ورشد فروش شرکت میباشد. جهت اندازهگیری دستکاری سود از مدل کوهن-زاوین استفاده شده است. در این پژوهش تعداد 152 شرکت در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1386-1392 بررسی شده است.روش پژوهش ازنوع همبستگی وعلی پس رویدادی است وبرای آزمون فرضیه ها از رگرسیون وتحلیل داده ها از نرم افزارها Eviews7،Spss18 استفاده شده است نتایج نشان میدهد رابطه منفی معنی دار بین سهامداران فعال و دستکاری سودوجوددارد و اهرم مالی، اندازه شرکت رابطه منفی و معنی داری بردستکاری سود دارد.
مقدمه
مدیران به عنوان تهیه کنندگان صورتهای مالی با وقوف کامل بر وضعیت مالی شرکت و با برخورداری از سطح آگاهی بیشتر نسبت به استفاده کنندگان صورتهای مالی از یک سو و افزایش اطلاعات آنان راجع به روشها و دستورالعملهای حسابداری، همگام با قدرت گرفتن بازارهای سرمایه و همچنین انعطافپذیری اصول و استانداردهای پذیرفته شده حسابداری، منجر به ایجاد انگیزههای بیشتر در مدیران جهت ارائه تصویری مطلوب از وضعیت مالی واحد تجاری از طریق پدیده نوظهوری به نام مدیریت سود گردید.
مدیریت سود به عنوان برداشتن گامهای آگاهانه در محدوده اصول پذیرفته شده حسابداری برای رساندن سود گزارش شده به سطح سود مورد نظر تعریف شده است، که این عمل از طریق دستکاریهای حسابداری انجام میشود - ملانظری، کریمی زند، . - 1386 به طور مثال، مدیران ممکن است جهت دستیابی به اهداف مدنظر خود دارائیها و درآمدها را بیش از واقع و یا بدهیها و هزینهها را کمتر از واقع گزارش نمایند که نتیجه کلی این عملیات موجب ایجاد تصویری بهتر از وضعیت مالی واقعی واحد تجاری میگردد، که در نهایت منجر به افزایش انگیزه تزریق سرمایه و منابع مالی از طریق افراد برون سازمانی به واحد تجاری می-شود.
از سویی دیگر، گزارشهای چهار کمیته کلیدی حاکمیت شرکتی حاکی از آن است که سهامداران نهادی به علت درصد بالای مالکیت، توانایی اعمال کنترل بر اقدامات مدیران شرکتها را دارند، آنها نقش اصلی را در شکلگیری بسیاری از تغییرات در سیستمهای حاکمیت شرکتی دارند - گیلان و استارکز، 1 - 2003 در شرکتهایی که سرمایهگذاران نهادی بخش عمده مالکیت شرکت را به عهده دارند، به دلیل آنکه بر سودهای نزدیک به سودهای پیش بینی شده تأکید میکنند، احتمال انجام مدیریت سود در مقایسه با دیگر شرکتها بیشتر است، مدیران چنین شرکتهایی از هزینههای عدم دستیابی به سودهای موردنظر سرمایهگذاران نهادی آگاه هستند؛ بنابراین سعی میکنند با مدیریت سود، به شرایط مورد نظر سرمایهگذاران مزبور برسند.
- پورتر، - 1992اقلام تعهدی، مهمترین ابزار در دستکاری فرصتطلبانه سود میباشد، زیراعموماً پیامدهای مستقیمی ندارند و از طرف دیگر کشف آنها مشکل است. که یک رابطه مثبت بین سرمایهگذاری نهادی و کیفیت سود وجود دارد و سرمایهگذاران نهادی مدیریت شرکت را به گزارش نمودن سود با کیفیت ترغیب میکنند. - مرادی - 1386 موضوع پژوهش حاضر »بررسی رابطه بین سهامداران نهادی فعال و منفعل و دستکاری سود« چندمقوله کاملاً جدای از هم را در حوزه حسابداری و گزارشگری مالی مورد بحث قرار داده و نهایتاً سعی در یافتن ارتباط احتمالی بین این مقولهها را دارد.
ادبیات و چهارچوب نظری تحقیق
سهامداران نهادی
سرمایهگذاران نهادی، سرمایهگذاران بزرگ نظیر بانکها، شرکتهای بیمه، شرکتهای سرمایهگذاری، موسسات بازنشستگی و ... هستند. سرمایهگذاران نهادی معمولاً به دلیل در اختیار داشتن درصد قابل توجهی از سهام شرکتها و همچنین حرفهای بودن در امر سرمایهگذاری، توان و انگیزه لازم برای نظارت بر شرکتها را دارا میباشند. سرمایه گذاران نهادی به عنوان مالکان عمده ای شرکت، مسئول اثرگذاری بر مدیریت شرکت هستند تا نقش موثری در کارایی سرمایه گذاری آنها ایفا کنند. - یگانه و پوریا نسب، 1384، - 164 مالکان نهادی بزرگترین گروه از سهامداران را تشکیل می دهند، نقش آنها بر رویه های اتخاذ شده از سوی مدیران از اهمیت بالایی برخوردار است و انتظار می رود حضور این مالکان در ترکیب سهامداران بر رویه های شرکت موثر باشد. - گرامی 1392، - 1
سرمایهگذاران نهادی فعال و منفعل
سرمایهگذاران نهادی منفعل - حساس به فشار یا موقت - دارای گردش پرتفوی بالا بوده و استراتژیهای معاملاتی لحظهای دارند. در مقابل سرمایهگذاران نهادی فعال - غیرحساس به فشار - دیدگاه بلندمدت داشته و تمرکز بر عملکرد بلندمدت شرکتها را مدنظر دارند. بنابراین انگیزه زیادی برای داشتن نماینده در هیأت مدیره شرکتهای سرمایهپذیر دارند - پرتر، . - 1992
دستکاری سود
مدیریت سود به عنوان فرآیند برداشتن گامهای آگاهانه در محدوده اصول پذیرفته شده حسابداری برای رساندن سود گزارش شده به سطح سود مورد نظر تعریف شده است، که عمل نزدیک کردن سود گزارش شده به سطح سود هدف از طریق دستکاری حسابداری انجام میگیرد - ملانظری و کریمی زند، . - 1386 دستکاری سود از نظر روش اجرا میتواند بهصورت »دستکاری اقلام تعهدی« و »دستکاری اقلام واقعی» صورت پذیرد. دستکاری در اقلام تعهدی تنها بر ارقام صورتهای مالی اثر میگذارد و هیچ اثری بر جریانهای نقدی شرکت ندارد و دستکاری در فعالیتهای واقعی هم بر ارقام صورتهای مالی و هم بر جریانهای نقدی شرکت اثرگذار خواهد بود.
پیشینه پژوهش
1 - چانگ و همکاران - - 2002 وجود رابطه معنادار معکوسی بین سهامداران نهادی و مدیریت سود را در پژوهش خود نشان دادند و بیان نمودند که حضور سهامداران نهادی در شرکتها باعث کاهش مدیریت سود میگردد.
2 - میترا - 2002 - با بررسی اطلاعات 386 شرکت عضو بورس اوراق بهادار نیویورک، در یک دوره 8 ساله بین سال های 1991 تا 1998 به این نتیجه رسید که حضور سهامداران نهادی در شرکت ها مؤثر واقع شده و سبب کاهش مدیریت سود اعمال شده توسط مدیران گردیده است.
- 3 ریچرد چونگ و دیگران - 2002 - 1، در پژوهشی با عنوان نظارت نهادی و مدیریت سود فرصت طلبانه، تاثیر نظارت نهادی در مهار مدیریت سود فرصت طلبانه را مورد آزمون قرار دادند. در این پژوهش برای ارزیابی مدیریت سود از اقلام تعهدی اختیاری که از مدل تعدیل شده جونز بدست آمده استفاده کردند. آنها با این دیدگاه که سرمایه گذاران نهادی همواره مالک نسبت زیادی از سهام منتشره از شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار می باشند و همچنین سرمایه گذاران نهادی، منابع ، تخصص و مهارت لازم را برای کنترل و نظارت مدیران دارند این پژوهش را انجام دادند.
آنها با استفاده از مدل رگرسیون این فرضیه را که سرمایه گذاران نهادی با سرمایه گذاری سهام قابل توجه به نوع مدیریت سود اعمال شده توسط مدیران تاثیر می گذارند مورد آزمون قرار دادند.نتایج آزمون تصدیق کردند که مدیران برای افزایش یا کاهش سود گزارش شده از اقلام تعهدی اختیاری استفاده می کنند و سرمایه گذاران نهادی با نظارت مؤثر مستقیم - اخطار صریح نهادها به عملکرد مدیران - وفشار غیر مستقیم - تهدید به خارج شدن سرمایه گذاران نهادی بزرگ از شرکت - مدیران را در اعمال مدیریت سود فرصت طلبانه مهار می کنند.
