بخشی از مقاله
چکیده:
هدف مطالعه حاضر بررسی رابطه بین فقدان لذت جویی و احساس گرفتاری در مادران دارای فرزند کم توان ذهنی بود . برای اجرای این پژوهش 40 نفر از مادران دارای فرزند کم توان ذهنی فولادشهر که از طریق نمونه گیری در دسترس انتخاب شدنده بودند در پژوهش شرکت کردند. آزمودنی ها پرسشنامه فقدان لذت جویی - اسنیش و همیلتون، - 1995 و احساس گرفتاری - گیلبرت و الان، - 1998 را تکمیل نمودند.
داده ها با استفاده از همبستگی پیرسون تجزیه وتحلیل شدند.نتایج نشان دادند که بین فقدان لذت جویی و احساس گرفتاری رابطه معنا دار - p<0/ 01 - است. بر اساس نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام ارتباط بین همبستگی از گرفتاری بیرونی با فقدان لذت جویی در سطح - p<0/ 01 - معنادار بوده است. نتایج این پژوهش اهمیت توجه به بهداشت روانی مادران دارای فرزند کم توان ذهنی رابیشتر آشکار نمود.
مقدمه:
محققان در سالهای اخیر به بررسی رفتارهای مراقبتی در حوزه کودکان معلول پرداختهاند، به گونهای که فرض میشود نوع معلولیت کودک کمتوان ذهنی، نابینایی و ناشنوایی میتواند تأثیرات منفی بر رفتار مراقبتی والدین داشته باشد .[1] شواهد نشان میدهد والدین فرزندان دارای مشکلات هوشی، با مشکلات اجتماعی، اقتصادی و هیجانی بیشتری مواجه میشوند که غالباً ماهیت محدودکننده، مخرب و فراگیر دارند.[2]
فقدان لذتجویی1 به عنوان کاهش ظرفیت تجربه لذت و کسری در لذت تعریف شده است که بیشتر در مبتلایان به افسردگی ، اسکیزوفرنیا، سوء مصرف مواد و رفتارهای ناسالم از قبیل پرخوری و بطور کلی در رفتارهای پرخطر مشاهده شده است.[3] در خصوص بررسی فقدان لذتجویی در خانوادههای دارای افراد معلول و مبتلا به بیماریهای روانی نتایج پژوهشهای ولثورست و همکاران قابل استناد میباشد. این محققین در پژوهشهای خود دریافتند که فقدان لذتجویی به عنوان یکی از عوامل اصلی در پیشبینی ابتلا به سایکوز [5-4]و افسردگی در این افراد میباشد .[6]
یکی از جدیدترین رویکردهایی که دربارهی اختلال افسردگی ارائه شده است نظریه احساس گرفتاری1 میباشد. گرفتاری یا احساس به تله افتادن، نوع خاصی از تفکر و احساس است که به تله یا دام افتادن انسان در موقعیتی که تمایل به دوری از آن دارد اطلاق میشود.[7] لذا به دلیل اینکه والدین کودکان کمتوان ذهنی فشار روانی بیشتری نسبت به والدین با کودک عادی تجربه می کنند و احساس گرفتاری نیز به عنوان یک فشار روانی در کیفیت رفتارهای مراقبتی والدین تأثیر خواهد گذاشت، لذا محتمل به نظر می رسد که والدین کودکان کم توان ذهنی احساس گرفتاری بیشتری را تجربه نمایند.
با توجه به اهمیت تلاش در جهت بهبود وضعیت روانشناختی و ارتقاء ویژگیهای مثبت روانشناختی در والدین دارای فرزندان کمتوان ذهنی و نیز با عنایت به اینکه تولد و حضور کودکی با توان ذهنی کم که در هر خانوادهای میتواند به مثابه رویدادی نامطلوب و چالشزا موجب تنیدگی، سرخوردگی و نومیدی میشود[2] ، این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این سؤال بوده است که :آیا بین فقدان لذتجویی و احساس گرفتاری مادران دارای فرزند کمتوان ذهنی فولادشهر رابطه وجود دارد؟
روش پژوهش:
طرح حاضر از نوع همبستگی بود و در آن رابطه بین فقدان لذت جویی و احساس گرفتاری بررسی شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه ی مادران دارای فرزند کم توان ذهنی آموزش پذیر دبستان استثنایی رشد فولادشهر بود که تعداد آن ها 61 نفر بوده است. نمونه پژوهش 40 نفر از مادران دارای فرزند کم توان ذهنی فولادشهر بودند که به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند.تمامی پرسشنامه ها به صورت کامل تکمیل و باز گردانده شد.
ابزارهای پژوهش:
مقیاس فقدان لذت جویی:
برای سنجش فقدان لذت جویی از مقیاس فقدان لذت جویی - اسنیش و همیلتون2 ، - 1995 استفاده شده است.[8] مقیاس 14 سوالی برای اندازه گیری کیفیت لذت جویی بصورت تجارب طبیعی که در ذهن فرد ثبت گردیده است ، می باشد. نمره گذاری این مقیاس در طیف لیکرت 5 گزینه ای و از صفر تا چهارکاملاً - موافقم 4 و تاکاملاً مخالفم - 0 = صورت می گیرد که به صورت معکوس نمره گذاری شده است. در این راستا نمره بالا از ظرفیت پایین لذت جویی - از علائم افسردگی - و نمره کم دراین مقیاس نشان از ظرفیت بالای لذت جویی می باشد. در ایران ضریب پایایی تنصیفی مقیاس 0/86 بدست آمد. پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ برای پرسشنامه فقدان لذت جویی 0/81 به دست آمد.[9]
مقیاس احساس گرفتاری:
مقیاس احساس گرفتاری - گیلبرت و الان3، - 1998 شامل 16 سوال است که برای اندازه گیری حالت های به تله افتادن و تمایل به فرار از آن طراحی شده است.[7] این مقیاس دارای دو خرده ، مقیاس شامل: گرفتاری بیرونی و گرفتاری درونی می باشد. گرفتاری بیرونی مربوط به وقایع و یا شرایط بیرونی و محیطی است و از سوال 1 تا 10 را شامل می شود و گرفتاری درونی مربوط به شرایط داخلی مانند افکار درونی و احساسات بوده و سوالات 11 تا 16 را شامل می شود.شرکت کنندگان براساس حالات و هیجاناتی که طول یک هفته گذشته داشته اند باید به مقیاس پاسخ دهند.
نمره گذاری این مقیاس در طیف لیکرت 5 گزینه ای و از صفر تا چهار - نه! این طور نسبت: نمره صفر و خیلی زیاد به وضعیت من شباهت دارد: نمره چهار - صورت می گیرد. در این راستا نمره بالاتر میزان احساس گرفتاری بیشتر فرد را بیان می کند. در ایران ضریب پایای تنصیفی برای مقیاس گرفتاری برابر 0/88 محاسبه شد. پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ برای پرسشنامه احساس گرفتاری 0/79 به دست آمد .[10]
یافته های پژوهش:
فرضیه اول: بین فقدان لذت جویی و احساس گرفتاری درونی و بیرونی در مادران دارای فرزند کم توان ذهنی رابطه وجود دارد. یافته ها نشان می دهد ضریب همبستگی بین فقدان لذت جویی و احساس گرفتاری درونی و بیرونی معنی دار است یعنی بین فقدان لذت جویی و احساس گرفتاری درونی و بیرونی - 0/695 و - r=0/712 رابطه معنی دار وجود دارد. بر اساس ضریب تعیین - - r2 به ترتیب 50/7 و 48/3 درصد واریانس فقدان لذت جویی با احساس گرفتاری درونی و بیرونی مشترک بوده است. لذا فرضیه اول مبنی بر این که بین فقدان لذت جویی واحساس گرفتاری درونی و بیرونی رابطه وجود دارد، تأیید می گردد. فرضیه دوم: گرفتاری درونی و بیرونی توان پیش بینی فقدان لذت جویی را دارد.
