بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطهی امید با سلامت روان مادران دارای دانشآموز کمتوانذهنی انجام گرفت. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بودکلّیه.ی مادران دارای دانشآموز کمتوانذهنی شهر اردبیل در سالتحصیلی 1394-95 جامعهی آماری این پژوهش را تشکیل میدادند که از میان آنها با استفاده از روش نمونهگیری در دسترس، 130 مادر به عنوان نمونه انتخاب شده و به پرسشنامهی امید بزرگسالان اشنایدر و پرسشنامهی سلامت عمومی گلدنبرگ و هیلر پاسخ دادند.
برای تجزیه و تحلیل دادهها از آزمونهای ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون استفاده شد. یافتهها نشان داد که بین امید با سلامت روان مادران دارای فرزند کمتوانذهنی رابطهی مثبت معناداری وجود دارد. همچنین، نتایجحلیلت رگرسیون آشکار کرد که تقریباً 40 درصد از کل واریانس سلامت روان مادران دارای دانشآموز کمتوانذهنی براساس امید قابل پیشبینی است. بنابراین، میتوان نتیجه گرفت که داشتن امید از متغیرهای مهم و مرتبط با سلامت روان مادران دارای دانشآموز کمتوانذهنی میباشد.
مقدمه
کودکان استثنایی1، افرادی هستند کهتفاوتِ ویژه یا استثنایی با سایر کودکان از لحاظِ تواناییهای حسی، فیزیکی، نورولوژیک، ذاتی - خلق و خویی - ، یا هوشی و یا از لحاظ طبیعت دارند - انجمن روانشناسی آمریکا2، . - 2013 از جمله شایعترین و شدیدترین نارساییهای رشدی کمتوانیهایذهنی3 است - میرباک و تتزچنر4، . - 2008 کودکان کمتوانذهنی از جمله کودکانی هستند که در رفتار سازشی ضعف عمدهای دارند؛ به گونهای که انجمن کمتوانیذهنی آمریکا دو ویژگی برجستهی کمتوانذهنی را محدودیت قابل ملاحظه در کارکرد شناختی و رفتار سازشی میدانند.
تعداد قابل توجهی از خانوادهها در جامعهی ایرانی، از اثرات منفی داشتن یک فرزند کمتوانذهنی، همچنین از بار مراقبتی بسیار زیاد و فشارهای روانی، اجتماعی و مالی ناشی از داشتن چنین فرزندانی رنج میبرند که این عوامل میتوانند ثبات خانوادگی را برهم زده و باعث برهم ریختگی سازمان خانواده شود - سیفنراقی و نادری، . - 1393 هر چند در این موقعیت همهی اعضای خانواده آسیب میبیند و کارکرد آنها مختل میشود اما در نای میان مادران، به علّت نقش سنتی مراقب، مسئولیتهای بیشتری در قبال این کودکان دارند و با مشکلات روانشناختی بیشتری مواجه میشوند.
مادران دارای فرزند کمتوانذهنی دارای استرس و بحرانهای روانی هستند و همین مسئله سازشیافتگی و سلامت جسمی و روانی آنها را تهدید میکند و اکثر مواقع تاثیر منفی بر آنها میگذرد. همچنین پژوهشها نشان میدهد که مادران با فرزند کمتوانذهنی در مقایسه با پدران با مشکلات بیشتری برخورد کرده و بیشتر با مشکلات رفتاری فرزندان خود درگیرند - دوارته، بوردین، یازیگی و مورنی5،2002، سالوویتا، ایتالینا و لینونن6،2003، به نقل از گولدنی، فیشر و هاودورن7، . - 2004 ایمرسون - 2003 - 8 نیز نشان داد که که داشتن یک فرزند کمتوان-ذهنی، مثبتاندیشی و سلامت روانی9 مادر را کاهش میدهد .
به طور کلّی، مرور مطالعاتی که روی مادران فرزندان کمتوانذهنی انجام شده، نشان میدهد که زندگی پراسترس، فشارهای هیجانی، تعارضات خانوادگی، مشکلات کنترل و نگهداری کودک و احساس گناه باعث پایین آمدن سطح سلامت روانی آنها میشود - لیم10، . - 2002 همچنین مطالعات دیگر نشان میدهد که فشارهای روانی ناشی از داشتن فرزند ناتوان میتواند سلامت روانی و جسمانی مادران را به مخاطره اندازد - صفری، جدیدی، جمالی، فرامرزی و جدیدی، . - 1392 یکی از متغیرهای که میتواند بر بالا رفتن سلامت روان این مادران نقش داشته باشد، امید1 است.
امید عامل حمایت روانی در شرایط سخت و بحرانی است و یک مکانیسم سازگاری خیلی مهم است که از نظر عاطفی به فرد کمک میکند تا بتواند بحران را تحمل کند - الیوت- الوار2، . - 2007 امید به عنوان یکی از منابع مقابلهی انسان در سازگاری با مشکلات و حتی بیماریهای صعب-العلاج در نظر گرفته میشود - دوسارد-روسولت3، . - 2003 همچنین به عنوان یک عامل شفادهنده، چندبعدی، پویا و قدرتمند توصیف میشود و نقش مهمی در سازگاری با فقدان دارد - هاپر4، . - 2004 آثار سودمند امید بر سلامت جسمانی و روانی در پژوهشهای مختلف تأیید شده است.
به عنوان مثال همبستگی امید با عاطفهی مثبت - اسچیر، کارور و بریدجس6، - 2003، احساس خودارزشمندی - اشنایدر7، - 2002 و همبستگی منفی امید با افسردگی - اشنایدر، چاونز و سایمپسون8، - 1997، اضطراب - ولز9، - 2005، احساس فرسودگی - فلیدمن10 و اشنایدر، - 2005و به طور کلّی با عاطفهی منفی نشان داده است - ولز، . - 2005 نتایج پژوهشها حاکی از آن است که امید میتواند سلامت روان را به طور معناداری پیشبینی کند - قربانی، سعادتمند، سپهریانآذر، اسدنیا و فیضیپور، 1392، رضایی، بیانی، شریعتنیا، . - 1394 همچنین یافتههای تحقیقی دیگر نشان داد که امید به عنوان یک عامل انعطافپذیر برای سلامت روانی مادران کودکان مبتلا به کمتوانیذهنی است.
با توجه به مطالب پیش گفته و با در نظر گرفتن اینکه، نقش اساسی در حفظ تعادل روانی-اجتماعی خانواده بر عهده مادر است و ایجاد تنش و فشار در مادر بر سایر اعضای خانواده اثر میگذارد و با توجه اینکه مادر نقش مهمی در سلامت روان اعضای خانواده دارد، پرداختن به وضعیت مادرانِ دانشآموزان کمتوانذهنی آموزشپذیر اهمیت زیادی دارد. . بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطهی امید با سلامت روان مادران دارای دانشآموز کمتوانذهنی آموزشپذیر انجام گرفت.
