بخشی از مقاله
چکیده
بیماری های روانی از بدو پیدایش بشر وجود داشته و هیچ فردی در مقابل آن مصونیت ندارد، و این خطری است که بشر را تهدید می کند. عدم سازش و وجود اختلالات رفتار در جوامع انسانی بسیار مشهور و فراوان است. در هر طبقه و صنفی و هر گروه و جمعی اشخاص نامتعادلی زندگی می کنند. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ی بین سلامت روانی با مسئولیت اجتماعی کارکنان آموزش و پرورش شهرستان زاهدان انجام شده است که جامعه آماری این پژوهش را کلیه کارکنان آموزش و پرورش به تعداد 1896 نفرتشکیل می دهدکه از میان آنها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی - طبقهای، تعداد 280 نفر بعنوان حجم نمونه مورد مطالعه برگزیده شدند. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه های استاندارد مسئولیت اجتماعی و پرسشنامه سلامت روان - SCL-30-R - استفاده شد. این تحقیق از انواع زمینه یابی و با هدف بررسی یک فرضیه و پنج سوال تحقیقی انجام گرفت که داده های آماری با استفاده از نرم افزار آماری SPSS با درجه آزادی %83 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت پس از تجزیه و تحلیل داده های آماری نتایج بدست آمده در پاسخ به فرضیه و سوالات تحقیق به این ترتیب مشخص شده است.
کلید واژه: سلامت روانی، مسئولیت اجتماعی، کارکنان آموزش و پرورش، زاهدان.
مقدمه
سلامت روان و رابطه آن با مسئولیت اجتماعی امروزه از مهترین مفاهیمی هستند که در چند دهه اخیر مورد توجه پژوهشگران مطالعات جامعه شناسی و برنامه ریزی رفاه اجتماعی در هر حوزه ای از جمله نهاد اجتماعی خانواده قرارگرفتهاست.»سلامتموضوعی مطرح در همه فرهنگ هاست و تعریف آن در هر جامعه ای تا اندازه ای به حس مشترک مردمان از سلامت و فرهنگ آنها باز می گردد. - « سجادی و همکاران، . - 244 :1384 بیمارهای روانی از آغاز پیدایش بشر وجود داشته است و هیچ انسانی در مقابل این بیماریها مصونیت ندارد این خطر همیشه بشر را تهدید میکند - احمدوند، 1382، ص . - 2 عدم سازش و وجود اختلالات رفتار در جوامع انسانی بسیار مشهود و فراوان است. در هر طبقه و صنفی در هرگروه و جمعی، اشخاص نامتعادلی زندگی میکنند بنابراین در مورد همه افراد، اعم از کارگر، دانشپژوه، پزشک و مهندس، زارع، استاد دانشگاه و غیره، خطر ابتلاء به ناراحتیهای روانی وجود دارد به عبارت دیگر، هیچ فرد انسانی در برابر امراض مصونیت ندارد - شاملو 1381،ص. - 10
طرح مساله
بی شک دنیای امروز، دنیای انسان هاست ومتولیان سازمان های مختلف انسان ها هستند. سازمان ها بدون وجود انسان، نه تنها مفهومی نخواهد داشت بلکه اداره آن ها نیز میسر نخواهد بود. از سوی دیگر زندگی اجتماعی انسانها مستلزم همکاری، همیاری و برآوردن نیازهای متقابل است. این امر منجر به تقسیم کار و توسعه تخصص ها و مهارت های مختلف شده و بر پیشرفت کمی، کیفی و آثارو نتایج آن افزوده است و روابط اجتماعی و سازمان یافته او را در قالب نهادها، موسسات و واحدهای کم و بیش تخصصی گسترش داده است، بدیهی است که بخش زیادی از زندگی بزرگسالان صرف کار می شود و به نظر می رسد که فعالیت کاری از نظر سلامت روانی شخص، فعالیتی مهم به حساب می آید.کار صرف نظر از تأمین مالی می تواند برخی از نیازهای اساسی آدمی نظیر، تحرک روانی و بدنی، تماس اجتماعی، احساسات خود ارزشمندی، اعتماد و توانمندی را ارضاء کند - بهنیا، غلامرضا، . - 1378
در این تحقیق به مساله تحقیق این است که آیا سلامت روانی بر مسئولیت اجتماعی تاثیر دارد؟ آیا سلامت روانی بر متغیرهای دیگر نیز وابسته است؟ آیا متغیر هایی همچون سن، اشتغال، نوع فعالیت، سنوات کاری و … در میزان سلامت روانی چنین کارکنانی تأثیرگذار هستند یا خیر؟البته بسیار واضح است که دانستن میزان تحصیلات و سمت در سازمان می تواند اطلاعات مفیدی را برای برنامه ریزیهای بلند مدت و کوتاه مدت در اختیار قرار دهد و با تدابیر قابل اتخاذ بر اساس این اطلاعات می توان از بسیاری از مشکلات جلوگیری کرده و در کاهش هزینه های مروبط مؤثر باشد.این تحقیق به دنبال بررسی رابطه ی بین سلامت روانی با مسئولیت اجتماعی کارکنان آموزش و پرورش شهرستان زاهدان ضمن بررسی و تجزیه و تحلیل مشکلات سازمانی و ادراک کارکنان از مسئولیت اجتماعی موجود و تأثیر آن بر سلامت روانی آنان، امکان ریشه یابی بیشتر و توان ترکیب نظرات و دیدگاه های کارکنان فراهم گردیده و پشتیبانیهای لازم برای آموزش و بهسازی منابع انسانی ایجاد گردد.
پیشینه تحقیق
تابع بردبار - - 1383، در تحقیق خود با عنوان: »بررسی رابطه راهبردهای رویارویی و حمایتهای اجتماعی با پیشرفت تحصیلی در دوره نوجوانی«، به این نتایج دست یافته است: بین راهبردهای رویارویی حل مسئلهمدار و هیجانمدار با حمایتهای دریافت شده رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. هم چنین میان راهبردهای رویارویی اجتنابی و راهبردهای کمتر مؤثر با حمایتهای دریافت شده رابطه منفی اما معنادار وجود دارد. میان راهبرد حل مسئلهمدار و حمایت های دریافت شده با پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و میان راهبردهای اجتنابی و پیشرفت تحصیلی رابطه منفی اما معناداری نیز وجود داشت. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که در کل نمونه از بین راهبردهای رویارویی و حمایتها، راهبرد رویارویی حل مسئلهمدار از قدرت پیشبینیکنندگی بیشتری در جهت پیشبینی پیشرفت تحصیلی به عنوان متغیر وابسته برخوردار بود.
باقری - - 1387، در تحقیق خود با عنوان: »رابطه مسئولیت اجتماعی و علاقمندی به رشته تحصیلی با سلامت« به این نتایج دستیافته است؛ میانگین نمره سلامت روان دانشجویان 23 - 24/5 دختران و 26 پسران - میباشد. این عدد در مقایسه با نقطه برش به دست آمده از تحقیق یعقوبی و همکاران، که نمره23 را برای تفکیک افراد سالم از افراد مشکوک به اختلال روانی مناسب تشخیص داده نشان می دهد که دانشجویان دختر در مقایسه با دانشجویان پسر این تحقیق از بهداشت روانی مناسب تری برخوردار هستند.مفتاحی - - 1381، در پایاننامه کارشناسی ارشد خود با عنوان: » بررسی پیشینه اجتماعی - اقتصادی، عزت نفس و حمایت اجتماعی بر افسردگی - دانشجویان کارشناسی دانشگاه رودهن - « به این نتایج رسیده است؛ بین پیشینه اجتماعی، اقتصادی و افسردگی، بین حمایت اجتماعی و افسردگی و بین عزت نفس و افسردگی رابطه معکوس و منفی وجود دارد، بین پیشینه اجتماعی اقتصادی و حمایت اجتماعی، بین پیشینه اجتماعی، اقتصادی و عزت نفس و بین حمایت اجتماعی و عزت نفس ارتباط مثبت وجود دارد.
هرزبرگ و همکاران وی تحقیقات خود را در دهه 1950 بر روی 200 نفر حسابدار و مهندس شروع کردند و نتیجه گرفتند، شاخص هاییکه سبب به وجود آمدن رضایت شغلی میشود - عوامل برانگیزنده - و شاخص هایی که سبب نارضایتی شغلی میگردد - عوامل بهداشتی - با یکدیگر تفاوت دارد. به اعتقاد وی برانگیزندهها - مانند پیشرفت، بازشناسی، مسئولیت و رشد - در ذات - درون - یک شغل خاص وجود دارند و هنگامی که تقویت شوند، سطح رضایت شغلی افراد افزایش مییابد. اما عوامل بهداشتی خارج از شغل است. به نظر هرزبرگ در جامعه معاصر، نیازهای اساسی مردم برآورده شده است. از این رو ارضاء نیازهای پایینتر منجر به رضایت شغلی نمی شود. بهترین احساسی که این ارضاء ایجاد می کند، نگرشی بی تفاوت نسبت به شغل است، هرچند عدم ارضاء آن ها منجر به نارضایتی می شود. از این رو،رضایت شغلی اساساً تابع ارضاء نیازهای بالاتر است زیرا دستیابی و ارضاء آن ها نسبتاً دشوار است. به همین دلیل عدم ارضاء این نیازها تنها به بی تفاوتی نسبت به شغل می انجامد - کورمن، . - 1378 به اعتقاد هرزبرگ - - 1950، نبود نارضایتی به معنای وجود رضایت نیست. از این رو وجود عوامل بهداشتی ما را نسبت به عدم نارضایتی مطمئن می سازد. اما اگر عوامل برانگیزنده وجود نداشته باشد، نمی توان گفت که واقعاً نارضایتی شغلی وجود دارد، بلکه فقط می توان نتیجه گرفت که رضایت وجود ندارد - هومن، . - 1381
فرضیه های تحقیق
فرضیه اصلی:
بین سلامت روانی و مسئولیت اجتماعی کارکنان آموزش و پرورش شهرستان زاهدان رابطه معنادار وجود دارد.
فرضیه های فرعی:
-1 بین اضطراب و مسئولیت اجتماعی کارکنان رابطه معنادار وجود دارد.
-2 بین افسردگی و مسئولیت اجتماعی کارکنان رابطه معنادار وجود دارد.
-3 بین پرخاشگری و مسئولیت اجتماعی کارکنان رابطه معنادار وجود دارد.
-4 بین حساسیت در روابط فردی و مسئولیت اجتماعی کارکنان رابطه معنادار وجود دارد.
-5 بین رضایت شغلی و مسئولیت اجتماعی کارکنان رابطه معناداری وجود دارد.
-6 بین کیفیت زندگی کاری و مسئولیت اجتماعی کارکنان رابطه معناداری وجود دارد.
مدل مفهومی تحقیق
مدل نظری در هر تحقیق روابط بین متغیرها و جهت کاری تحقیق را نشان میدهد و وجود آن ضرورت دارد. جهت کاری در این پژوهش به این شیوه است که رابطه بین سلامت روانی ومسئولیتاجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. مدل مفهومی این تحقیق در نگاره 1-1، آمده است.
