بخشی از مقاله
چکیده
بی شک هر شهر دارای محیطی خاص است که شهروندان اساس تشکیل آن می باشند.شهر در همه جا تابع تعریفی واحد است که اولین نمود آن را در فضاهای بصری و رفتار مردمانش می توان دید.بنابراین توجه به محیط و قابلیتهای آن در شکلگیری بهتر و تداوم بخش به زیباییهای بصری یک اثر محیطی، ضرورت به نظر می رسد و از آنجا که بخش عمده فضای بصری یک شهر به جهت نیاز بازار اقتصادی آن شهر، زیر پوشش تبلیغات می رود نیازمند شناخت و رعایت حقوق شهروندان است.اما ما امروزه شاهد تبلیغات محیطی فراوانی در سطح شهر هستیم که خود باعث آلودگی بصری محیط شده و آثار مخرب روحی و روانی آن متوجه شهروندان می گردد.
به نظر می اید اگر تبلیغات محیطی، خود را زیر پرچم هنر محیطی ببرد و مبناهای هنر محیطی را در نگرش و هدف خود لحاظ نماید محیطی ارام و هماهنگ با اهداف تبلیغات خواهیم داشت.نگارنده در این مقاله به دنبال پاسخ این سوال است که چه رابطهای میان هنر محیطی و تبلیغات محیطی در جهت بهبود آلودگیهای بصری شهری می توان قائل شد؟ که بر اساس توضیحات داده شده و پرداختن به وجه اشتراکهای این دو مقوله این نتیجه حاصل شد که رویکردهای هنر محیطی می تواند در تبلیغات محیطی ما لحاظ شود تا در جهت کم کردن الودگیهای بصری چه محیطی و چه زیست محیطی موثر افتد.روش تحقیق در مقاله حاضر به شیوه اسنادی کتابخانهای است.
-1 مقدمه
از انجا که شهرها دارای محیطهای اجتماعی متفاوتی هستند و این محیطها به لحاظ قابلیتهای بیانی و کیفیات بصری، متفاوت و حائز اهمیتاند، بنابراین یک طراح با دغدغههای بصری در شهر باید به آنها توجه ویژه داشته باشد.واضح است اگر تعامل مناسب میان محیط، موضوع تبلیغات و مخاطب رعایت نشود، منجر به آلودگی بصری در محیط می شود.اما با این وجود شرایط زندگی شهری مخصوصا در کلان شهرها باعث شده که یک فضای خشک و کاملا مکانیزه به وجود آیدکه این خود ضرورت بررسی و تغییر در نوع تبلیغات محیطی موجود را پیش رو می نهد تا بتوانیم فضای شهری مان را به سمت و سویی ببریم که باعث بهبود در زندگی شهروندان و دیگر مخاطبانش شود.به نظر می اید توجه به آثار هنر محیطی با رویکردهای زیست محیطی نهفته در آن که به دنبال بهبود رابطه انسان با طبیعتاند، بتواند راهگشای این معضل نیز باشد.
"تبلیغات محیطی ابزار قدرتمندی در دست مدیران شهری است، زیرا با درامد حاصل از آن می توان بسیاری از پروژهها و هزینههای شهری را پوشش داد.با در نظر گرفتن نیازهای مردم در جامعه اطلاعاتی امروز، توسعه کاربردی رسانههای تبلیغات محیطی باید با توجه به اخلاق، فرهنگ و ارزشهای اصیل جامعه ایرانی صورت بگیرد تا با استفاده از فناوری روز و دانش و خرد انسانی پاسخگوی بسیاری از درخواستهای آگهی دهندگان و حتی بینندگان در سطح شهر باشد. - معاونت فرهنگی و هنرهای شهری، :77 - 1391
اگر نوشته فوق راکه از مجموعه بانیان شهرسازی گرفته شده نگرش مسئولین فرض کنیم به نظر می اید توجه به تبلیغات زیست محیطی و فرهنگی کمرنگ دیده شده.حال سوال این است که ایا در قبال وجه مالی و درامدزایی که یک ارگان ازحقوق بصری شهروندش فراهم می سازد نمی توان به همان میزان مهیا سازی تبلیغاتی با بار روانی و ارام سازی محیط انتظار کرد؟! و یا تبلیغات محیطی را صرفا از حیث درامد زایی دنبال نکرد؟
باید به این نکته توجه کرد که تبلیغات محیطی امروزه همانند گذشته فقط به یک سری از تابلوهای بزرگ که بیلبورد - تصویر - 1 نام دارد و تابلوهایی با ابعاد متفاوت دیواری، پایه دار و...اطلاق نمی شود، بلکه با بهرهگیری از قابلیتهای بیانی دیگرهنرها در جهت پیام رسانی به مخاطب فضای متفاوت و هماهنگ با محیط را نیز ایجاد کند. برای مثال این بیلبوردی که توسط استدیو طراحی Lead Pencil تهیه شده، در نزدیکی مرز آمریکا در کانادا و شهر ونکوور نصب گشته است، سازهای تندیس گون از آرماتورهای کوتاه بازیافتی است که با تلفیقی خوشایند از فضاهای مثبت و منفی در ساختار به پیوندی هماهنگ و منسجم میان محیط و اثر تبلیغاتی دست یافته است. - تصویر. - 2
به جرأت می توان گفت که در عصر حاضر تبلیغات محیطی هر آن چیزی است که در محیط بیرون شاهد آن هستیم که حامل پیامی است.به گونهای که تبلیغات همه جا به چشم می خورد و ما مدام در معرض بمباران تبلیغاتی هستیم.که البته این تبلیغات، گاه فرهنگی و گاه تجاریاند. ولی با توجه به نقش پررنگ تبلیغات در جامعه امروزی، شاید بتوان گفت تبلیغات محیطی در مواردی باعث تغییر چهره شهر و گاه باعث تغییر شرایط زندگی و به تبع از آن، رفتار افراد می شود.پس به شکلی می توان گفت، تبلیغات محیطی رسانهای قدرتمند و موثر است که می تواند باعث هنجار یا ناهنجاری در محیط شهری شود که شفاف سازی این مبحث ابتدا نیازمند پرداختن به تعاریفی است.
-2 تعریف محیط2
"جغرافیدانان، روانشناسان، پژوهشگران علوم اجتماعی و معماران، تعاریف گوناگونی را برای محیط ذکر می کنند.اما به واقع، فضای اطراف، اصلی ترین معیار تعاریف گوناگون است.بنابراین هر توصیف، تعریف یا تبیین ماهیت کارکرد محیط، باید با توجه به چیزی در فضای اطراف باشد." - پورجعفر و دیگران، - 1388 :68 فرهنگ جامعهشناسی مدرن3 »محیط« را چنین تعریف میکند: »در یک تعریف جامع کلیه شرایط بیرونی، کالبدی و اجتماعی – فرهنگی که می تواند یک فرد یا یک گروه را تحت تأثیر قرار دهد.
انسان همواره در تعامل با محیط بوده و رابطهای نزدیک و بدون واسطه با محیط داشته است.بنابراین شناخت صحیح روابط موجود در محیط شهری برای ارائه تبلیغات محیطی باعث می شود که مخاطب با سرعت بیشتری موفق به دریافت پیام شده و از سوی دیگر می تواند برای مخاطب از زیباشناسی خاصی برخوردار باشد، چرا که بخشی از سلامت روانی انسانها در گرو کیفیت محیط شهری، تعامل و ارتباطات اجتماعی و عاطفی ناشی از تاثیرات زیبایی شناختی است.
چنانکه در کتاب معاونت فرهنگی و هنرهای شهری بنیانهای هنر شهری را، -1 افزایش کیفیت زندگی -2 حفظ ارامش اعضای جامعه دانسته است؛ تبلیغات محیطی نیز به عنوان زیرمجموعهای از هنر شهری باید این اهداف را مد نظر داشته باشد.از این رو یک تبلیغات خوب در فضای شهری به قابلیتهای محیط و نوع ارائه در محیط شهری وابسته است که البته همه این موارد در خدمت مخاطب و نوع فرهنگ حاکم بر محیط است.
در نتیجه باید به این نکته توجه داشت که در تبلیغات محیطی در هر مرحله از انتقال پیام توسط کانالهای تبلیغاتی و به دنبال آن معناسازی مخاطب از پیام دریافت شده، هر جا صحبت از چگونگی ارتباط مطرح می شود، ابعاد زیبایی شناسی و عناصرش - نور، فضا، زمان، حرکت، صدا و... - کاربرد پیدا می کند.در نتیجه ضعف و اختلال در هر یک از این ابعاد می تواند به نوعی آلودگی بصری بیانجامد.
-3 تعریف هنر محیطی4
به طور کلی می توان از هنر محیطی به بازنمایی نظارهها و قوانین محیط به منظور ارتباط با انسان یاد کرد.باید اذعان داشت که »هنر محیطی« نوعی ارائه اثر در دل طبیعت به منظور ارتباط مستقیم و گسترده با مخاطب عام و توجه بیشتر به محیطزیست است که ریشه در تحولات و جریانهای صنعتی دوران معاصر دارد. - تصویر - 3هنر محیطی تنها در ارتباط با طبیعت و جدایی از سایر عوامل شکل نمیگیرد، باید این عرصه را در رابطه با زندگی مردم که تحت تأثیر گونه های فرهنگ، محیط و طبیعت قرار میگیرد شناخت."هنر محیطی برای آنکه بتواند موفق باشد باید با تمام شرایط بیرونی کالبدی و اجتماعی فرهنگی که بر فرد یا جامعه مؤثراند رابطه برقرار کند". - صبری، - 30 :1391
گرچه هنر محیطی، جنبش هنری با رویکردهای خاصا زیست محیطی و دارای شاخههای متعددی از قبیل اکولوژیکال ارت5، هنر ترمیمی6، هنر در طبیعت....7است.ولی اگرمسئولین، طراحان و هنرمندان ما این نوع نگاه را به عنوان یک اصل در تبلیغات محیطی لحاظ کنند شاید بتوان گفت که در تبلیغات محیطی نیز، هماهنگی لازم میان فضای شهری و محیط طبیعی - طبیعت - فراهم خواهد شد و با شناخت فضا، محیط و عناصرآن در شکلگیری فرم، محتوا و مضمون، تبلیغات موثر و به دور از آلودگی زیست محیطی و آلودگی بصری خواهیم داشت.
