بخشی از مقاله
چکیده: حسابرسی می تواند یکی از راه های جلوگیری و کاهش مدیریت سود باشد. حسابرسان توانا و متخصص می توانند نقش مهمی در نظارت بر فرایند گزارشگری مالی داشته باشند. هدف این پژوهش بررسی تاثیر توانایی حسابرس بر کیفیت حسابرسی و استقلال هیئت مدیره بر مدیریت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار می باشد. در این پژوهش کیفیت حسابداری به عنوان متغیر وابسته، توانایی حسابرس به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده است. داده ها در نرم افزار Excel طبقه بندی و تجزیه و تحلیل آنها با استفاده از نرم افزار Eviews انجام شده است. تکنیک آماری مورد استفاده جهت آزمون فرضیه مورد نظر، رگرسیون چند متغیره می باشد.
مقدمه
گسترش روز افزون واحدهای اقتصادی، توسعه فناوری ارتباطات و وجود تضاد منافع، نیازهای نظارتی را به وجود می آورد. مسئله جهانی شدن اقتصاد و انقلاب اطلاعات، کنترل را حتی از دست دولتها خارج کرده است. این شرایط موجب شده حرفه حسابرسی به تدریج تلاش کند تا از قافله عقب نماند و همگام با تغییرات فناوری در راستای نیازهای جامعه حرکت کند. در این محیط، استفاده کنندگان برای تصمیم گیری به اطلاعات مختلفی از جمله اطلاعات مالی درباره بنگاههای اقتصادی نیاز دارند. صورتهای مالی به عنوان مهمترین مجموعه اطلاعات مالی محسوب میشود. اما مسئله مهم تردید در مورد قابلیت اتکای اطلاعات مزبور است که از تضاد منافع سرچشمه می گیرد.
علاوه بر تضاد منافع مسائل دیگری از قبیل عدم دسترسی مستقیم استفاده کنندگان به اطلاعات موجب تقاضا برای خدمات حسابرسی مستقل شده است . درواقع نقش حسابرسی ارزیابی کیفیت اطلاعات برای استفاده کنندگان است. حرفه حسابرسی، مانند سایر حرفه ها برای حفظ جایگاه خود نیازمند کسب اعتماد عمومی است. آنچه جامعه از حرفه حسابرسی انتظار دارد ارائه گزارش حسابرسی با کیفیت است. این کیفیت، ارزش افزوده ای است که تنها حرفه حسابرسی می تواند به اطلاعات مالی شرکت ها بیفزاید.[1] به طور کلی هدف حسابرسان حفاظت از منافع سهامداران در مقابل تحریفات و اشتباهات با اهمیت موجود می باشد.[2]
ورشکستگی شرکت های بزرگ در ابتدای قرن حاضر موجب شد تا موضوع قابلیت اتکای صورتهای مالی مورد توجه افکار عمومی واقع شود با این که مسئولیت اصلی تهیه ی صورت های مالی دقیق و عاری از خطا و اشتباه به عهده ی هیات مدیره ی شرکت ها است اما این ورشکستگی ها سوال های زیادی درباره ی کیفیت حسابرسی و توانایی حسابرسان به وجود می آورد. قانون گذاران و تدوین کنندگان استانداردهای حسابداری و حسابرسی درتلاش هستند تا از طریق وضع قوانین موثر بر استقلال حسابرسان، کیفیت حسابداری را افزایش دهند.
در حرفه حسابرسی احتمال اینکه یک حسابدار بتواند موارد مهم و با اهمیت را کشف کند به توانایی ها و شایستگی های او بستگی دارد. حسابرسان به منظور حفظ اعتبار خود و افزایش شهرت حرفه ای خود و اجتناب از طرح دعاوی قضایی علیه خود باید مدام به دنبال افزایش کیفیت حسابرسی باشند. یک حسابرس هنگامی می تواند موارد تحریف با اهمیت را کشف کند که توانایی های خاص و لازم را داشته باشد مواردی همچون ریسک پذیری و استقلال حسابرس اهمیت زیادی در بالابردن توانایی های او خواهند داشت. از این رو هدف این مقاله بررسی رابطه توانایی های یک حسابرس در کیفیت حسابرسی می باشد و سعی بر این است تا به این سوالات پاسخ داده شود که توانایی یک حسابرس تا چه اندازه می تواند در کیفیت حسابرسی تاثیرگذار باشد؟
بیان مساله:
رشد روز افزون شرکت ها در دهه های گذشته موجب شده است که اطلاعات مالی در ارزیابی واحدهای اقتصادی نقش به سزایی داشته باشد. به طوری که میتوان بیان نمود وجود اطلاعات مالی قابل اتکا لازمه بقای جامعه امروزی است.[3] در این راستا حرفه حسابرسی جزء لاینفکی از فرایند گزارشگری مالی به شمار می آید که با اعتباردهی به آن امکان قضاوت و تصمیم گیری آگاهانه را فراهم می سازد. به همین دلیل اهمیت گزارش های مالی در تصمیم گیری استفاده کنندگان، موضوع استقلال حسابرسان که سنگ زیربنای حرفه به شمار می آید بسیار مورد توجه می باشد. از سوی دیگر طی سال های اخیر، داده های مالی به سرعت انباشت شده و این موضوع به نوبه خود یک سری محدودیت هایی را برای استفاده بهینه و کارا از این داده ها به وجود آورده است.
بعد از انقلاب صنعتی و تشکیل شرکت هایی با سهامداران زیاد و سرمایه هنگفت، جدایی مالکان - سهامداران - و مدیران، موضوعی جدایی ناپذیراز فعالیت های اقتصادی شد.[4] دلیل اصلی وجود حرفه حسابرسی، وظیفه اعتبار دهی مضاعف است. اجرای این نقش، حسابرسان را در موقعیتی منحصر به فرد و بسیار اساسی در جامعه قرار می دهد.[5] با توجه به توضیحات فوق الذکر باید عنوان نمود که نتیجه کار حسابرس مستقل اعتباردهی مضاعف به گزارشات مالی است که توسط مدیران تهیه و یکی از مهمترین منابع اطلاعاتی مورداستفاده در امر تصمیم گیری استفاده کنندگان - سرمایه گذاران، مدیران، اعتباردهندگان، نهادهای نظارتی، تحلیل گران مالی، دولت و ... - به شمار می آید.
مطابق با استانداردهای حسابرسی، حسابرسان موظفند حسابرسی خود را چنان برنامه ریزی کنند که به استفاده کنندگان از گزارشات مالی اطمینان معقولی دهند که تحریف و اشتباه با اهمیت در صورت های مالی وجود ندارد و صورت های مالی حسابرسی شده وضعیت مالی شرکت را طبق اصول پذیرفته شده حسابداری به نحو مطلوب نمایش می دهد - استاندارد حسابرسی شماره 7، بندهای 9، 10 و . - 11 صورت های مالی حسابرسی شده به وسیله حسابرسان، ابزار مناسبی جهت انتقال اطلاعات قابل اتکا به استفاده کنندگان به شمار می آید. اصولا یک حسابرسی با کیفیت، جهت اعتباردهی می بایست زمینه های: ارزیابی سیستم کنترل های داخلی، ارزیابی رعایت قوانین و مقررات و ارزیابی تداوم فعالیت پوشش دهد.[6]
اهداق تحقیق:
تحقیقات انجام شده ی اخیر نشان می دهد که حسابرسان توانا و متخصص در امر حسابداری ارتباط مثبتی با کیفیت حسابرسی دارند و حسابرسان متخصص می توانند خدمات با کیفیت تری به مشتریان ارائه کنند. بنابراین حسابرسان متخصص می توانند نقش مهمی در انعکاس فرایند گزارش گری مالی داشته باشند.[ 7] حسابرسان متخصص ممکن است مدیریت سود را نه تنها از طریق حسابرسی صورت های مالی، بلکه از طریق تعامل خود با مکانیزم های حاکمیت شرکتی شامل هیئت مدیره محدود کنند، حسابرسان ممکن است با هیئت مدیره، به عنوان مدیران در حل و فصل اختلافات بین مدیریت و حسابرسان تعامل داشته باشند.
لذا با توجه به تحقیق های انجام شده قبلی، در رابطه با موضوع پژوهش مشخص می شود که موضوع توانایی حسابرس، ویژگی هیئت مدیره و مدیریت سود، تنها محدود به قشر خاصی از استفاده کنندگان از صورت های مالی نمی شود بلکه این موضوع در برگیرنده نیاز طیف وسیعی از افراد جامعه از جمله مجامع حرفه ای، اعتباردهندگان، نهادهای قانون گذار و تدوین کننده استانداردهای حسابداری می باشد. همچنین عدم وجود تحقیقات کافی در این زمینه در ایران می تواند دلیل دیگری بر اهمیت انجام این پژوهش باشد.
مبانی نظری پژوهش
حسابرسی فرایندی مبتنی بر قضاوت است. کیفیت حسابرسی به عنوان تعیین کننده عملکرد حسابرسی، تابع عوامل متعددی از قبیل توانایی های حسابرس - شامل دانش، تجربه، قدرت تطبیق و کارایی فنی - و اجرای حرفه ای - شامل استقلال، عینیت، مراقبت حرفه ای، تضاد منافع و قضاوت - است.[ 8] بر این اساس به نظر می رسد ویژگی های فردی حسابرسان بتواند کیفیت حسابرسی را تحت تاثیر قرار دهد.
آگاهی از چنین تاثیری به مدیران و شرکای حسابرسی این امکان را میدهد که برنامه حسابرسی و تقسیم کار بین اعضای تیم حسابرسی را با کارآیی بیشتری تنظیم کنند. رویدادهای اخیر در اقتصاد جهان که به فروپاشی و ورشکستگی گسترده ای از کارخانه ها، شرکت ها و بانک های ایالات متحده امریکا، انگلستان، یونان و سایر کشورهای دیگر اتحادیه اروپا در اوایل هزاره جدید انجامیده است، متاسفانه بیانگر شواهدی گویاست که کاهش توانایی حسابرس و یا عدم شناسایی کامل عوامل موثر بر آن در این وضعیت ها را به ما نشان می دهد.
کیفیت حسابرسی
برای کیفیت حسابرسی تعاریف مختلفی ارائه شده است. طبق یک تعریف متداول از کیفیت که به وسیله دی-آنجلو[9] ارائه شده کیفیت عبارت است از احتمال اینکه حسابرس:
1. تحریفات با اهمیت موجود در سیستم حسابداری صاحبکار را کشف نماید.
2. تحریفات کشف شده را گزارش نماید. احتمال اینکه حسابرس بتواند موفق به کشف تحریفات با اهمیت شود به میزان تخصص حسابرس، روش های حسابرسی به کار گرفته شده، میزان نمونه گیری و ... بستگی دارد و احتمال اینکه حسابرس تحریف کشف شده را گزارش نماید به میزان استقلال وی مربوط میشود. از آن جا که هدف نهایی از حسابرسی اعتبار دهی به صورتهای مالی است، پالمروس [10] کیفیت حسابرسی را احتمال اینکه صورتهای مالی پس از رسیدگی حسابرس عاری از تحریف با اهمیت باشد تعریف نموده است. از طرف دیگر دیویدسون و نئو [11] کیفیت حسابرسی را توانایی حسابرس در شناسایی و از بین بردن موارد تحریف با اهمیت در سود خالص معرفی کردند.
کیفیت حسابرس به دو متغیر بستگی دارد: 1 -صلاحیت حرفه ای که عبارت است از توانایی حسابرس برای شناسایی تحریفات در صورتهای مالی و 2 -استقلال که عبارت است از گزارش هرگونه تحریف کشف شده. بنابراین کیفیت حسابرس را می توان یک تابع ترکیبی از احتمال شناسایی و گزارش تحریفات موجود در صورتهای مالی تعریف نمود. برخی از محققین با مشخص نمودن اجزا کیفیت حسابرسی به تعریف آن پرداخته اند.
