بخشی از مقاله
چکیده
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه دلبستگی به خدا و جهتگیری مذهبی با سلامت روان در دانشآموزان مقطع دبیرستان انجام شد.
روش: پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش عبارت است از کلیهی دانشآموزان پسر مقطع دبیرستان در شهرستان بهارستان که در سال تحصیلی 1394-1395 مشغول به تحصیل بودند. بر همین اساس تعداد 264 نفر با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی خوشهای چند مرحلهای به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار اندازهگیری، مقیاس چند بعدی دلبستگی به خدا - MAGS - ، مقیاس جهت گیری مذهبی آلپورت - ROS - و پرسشنامه سلامت عمومی GHQ، بود. دادههای پژوهش با استفاده از نرم افزار spss و روشهای آماری ضریب همبستگی و رگرسیون چندگانه تحلیل شد.
یافتهها: نتایج پژوهش نشان داد که بین دلبستگی ایمن نسبت به خدا با دلبستگی اجتنابی و دوسوگرا رابطه منفی معنادار و با جهتگیری مذهبی درونی و سلامت روان رابطه مثبت و معناداری دارد. همچنین بین جهتگیری مذهبی بیرونی با دلبستگی اجتنابی رابطه مثبت معنادار و با جهتگیری مذهبی درونی و سلامت روان رابطه منفی معناداری وجود داشت. بین دلبستگی اجتنابی و دوسوگرا با سلامت روان رابطه منفی و معنادار و بین جهتگیری مذهبی درونی و سلامت روان رابطه مثبت معناداری وجود داشت. - p<0/01 - نتایج تحلیل رگرسیون هم نشان داد که متغیرهای سبک دلبستگی ایمن به خدا و جهتگیری مذهبی درونی به طور مثبت قادر به پیشبینی سلامت روان در دانشآموزان میباشد و از سوی دیگر مولفههای سبک دلبستگی ناایمن اجتنابی و دوسوگرا نسبت به خدا و جهتگیری مذهبی بیرونی به صورت منفی قادر به پیشبینی سلامت روان هستند.
نتیجهگیری: بنابراین براساس یافتههای پژوهش میتوان اذعان داشت که سلامت روانی متاثر از عوامل مختلفی از جمله نوع دلبستگی به خداوند و جهتگیری دینی افراد است و لذا مراکز تربیتی آموزش و پرورش و مشاوران مدارس می-توانند با تقویت این ابعاد در جهت ارتقای سطح سلامت روان دانشآموزان تلاش نمایند.
مقدمه
نیاز انسان به دین قدمتی به عمر تاریخ دارد. زیرا بشر از همان آغاز زندگی خود به حامی مقتدر و تکیه گاهی نیرومند احساس نیاز میکرده است. موضوع دین، مورد بحث محققان پیشگامی همچون جیمز، فروید، یونگ و دیگران بوده است و پس از آن اندیشمندانی نظیر آلپورت به تبیین مذهب پرداختهاند - ریف و همکاران، . - 2004 براساس نظریه آلپورت - 1963 - جهتگیری مذهبی به دو صورت درونی و بیرونی می باشد.
در جهتگیری مذهبی درونی، ایمان به خودی خود به عنوان یک ارزش متعالی تلقی میگردد و یک تعهد انگیزش فراگیر، نه وسیلهای برای دستیابی به اهداف در نظر گرفته می شود. اما در جهت گیری مذهبی بیرونی، مذهب امری خارجی و ابزاری برای ارضای نیازهای فردی از قبیل مقام و امنیت مورد استفاده قرار می گیرد، به عبارت دیگر دینداری برای کسب امنیت و پایگاه اجتماعی است و افرادی که چنین جهتگیری دارند از دین به عنوان وسیلهای برای رسیدن به حاجات خود استفاده میکنند.
از سوی دیگر در حوزهی دلبستگی، گرچه نظریهپردازی بالبی بر ریشههای تحولی نظام دلبستگی تمرکز یافت و تجلی عمدهی آن در روابط کودک خردسال - چهرهی مادرانه بود، در عین حال وی از ابتدا آشکارا معتقد بود که فرایندها و پویاییهای دلبستگی، تاثیرات گستردهای بر تحول اجتماعی و کارکرد شناختی فرد در طول زندگی دارد، ضمن اینکه پویاییهای دلبستگی در چارچوب نظام های دیگر، مانند دلبستگی به کلیسا یا وطن ادامه می یابد.
در واقع دینداری میتواند به این شکل تعدیل کنندهی سبکهای دلبستگی باشد که افراد برای جبران فقدان دلبستگی ایمن خود در کودکی یا بزرگسالی، با اشکال و تصاویر مذهبی به عنوان مثال خدا، رابطهی دلبستگی تشکیل دهند - گرانکویست و کرک پاتریک، 2008؛ به نقل از لوپز و همکاران، . - 2011 یکی از اصول نظریه دلبستگی، بر این نکته تاکید دارد که روابط دلبستگی اولیه بر عملکرد زندگی فرد در طول عمر تاثیر میگذارد. به اعتقاد برخی از پژوهشگران تغییر سبک دلبستگی به منزلهی یک واکنش به شرایط کنونی فرد است در حالی که برخی دیگر آنرا ناشی از تفاوتهای فردی در حساسیت به تغییر و ثبات عوامل آسیب پذیر دانسته اند.
به عبارتی، دلبستگی به مراقب اولیه در دوران کودکی، با گذشت زمان و در چارچوب نظام های دیگر همانند دلبستگی به خدا و وطن، ادامه مییابد - زاهد بابلان، رضایی جمالویی، سبحانی هرفاتی، . - 2012 بر این اساس، به نظر میرسد از دیدگاه روان شناسی میتوان خدا را موضوع دلبستگی در نظر گرفت که به انسان آرامش و ایمنی می بخشد و سبب میشود بتواند موقعیت های مهار ناشدنی را در اختیار خود در آورد - فونتولاکیس، سیامولی، مگیریا، کاپرینیس، . - 2008 دلبستگی به خدا همانند روابط انسانی با پیامدهای روانی سالم همچون خوشبینی، رضایت از زندگی، کاهش اضطراب، افسردگی و بیماریهای جسمی تداعی می شود، و دلبستگی غیر ایمن به خدا منجر به سلامتی و سازگاری کمتر از حد مطلوب، از جمله سلامت وجودی و مذهبی کمتر، اختلال عصبی و افزایش احساسات منفی می شود.
در مطالعه های پیشین رابطه ی بین دلبستگی به خدا با رضایت از زندگی - زهل، گیبسون، - 2012، کاهش استرسهای روان شناختی در هنگام بروز واقعههای ناگوار زندگی - الیسون، بردشاو، کویل، مارسیوم، - 2012، کاهش رفتارهای پرخطر در نوجوانان - هورتون، الیسون، لوکاس، داونی، باررت، - 2012، و کاهش فشارهای فرهنگی-اجتماعی در افراد مبتلا به اختلالهای خوردن - استرنجر، اسکنیتکر، فیلیک، - 2016 نشان داده شده است.
رول - 2008 - با بررسی رشد معنوی در مدارس عمومی و مذهبی به ارتباط بین معنویت با عواملی مانند جامعه، هویت و شخصیت دست یافت. او معتقد است دانش-آموزان دارای ابعاد دینی و معنوی متفاوتی هستند که نیازمند رشد و پرورش این ابعادند و این وظیفه ی معلمان است که از طریق روشهای تدریس خود این ابعاد را پرورش داده و سازماندهی کنند. از آنجا که نوع جهتگیری مذهبی هم به عنوان یک متغیر در افراد مختلف متفاوت است لذا در پژوهش حاضر به بررسی ارتباط دلبستگی به خدا و جهت گیری مذهبی با سلامت روان در دانشآموزان پرداخته شد.
روش
روش پژوهش حاضر توصیفی - همبستگی میباشد که در آن به بررسی رابطه دلبستگی به خدا و جهت گیری مذهبی با سلامت روان در دانشآموزان پرداخته شده است.
جامعه، نمونه و روش نمونه گیری
جامعه پژوهش را کلیه دانشآموزان پسر شهرستان بهارستان تشکیل میدهند که ابتدا با روش نمونه گیری خوشهای تصادفی از میان بخشهای شهرستان، دو بخش گلستان و بوستان و از هر بخش 2 مدرسه دبیرستان انتخاب و نهایتا از 4 مدرسه تعداد 270 دانشآموز جهت شرکت در پژوهش انتخاب و پرسشنامههای مطالعه را تکمیل نمودند. از این تعداد 6 پرسشنامه به دلیل ناقص ماندن حذف و تعداد 264 پرسشنامه جمعآوری گردید.
ابزارها
.1 مقیاس چند بعدی دلبستگی به خدا : - MAGS - این مقیاس در سال 2002 میلادی توسط روات و کرک پتریک جهت ارزیابی سبک دلبستگی افراد نسبت به خدا ابداع شده است. این مقیاس دارای 9 ماده می باشد که هر یک توصیف کوتاهی از چگونگی دلبستگی فرد نسبت به خداوند را ارائه میکند. آزمودنی حالات و تجربیات خود در رابطه با خدا را، روی یک مقیاس لیکرت که از 1 - کاملا مخالف - تا 7 - کاملا موافق - درجه بندی شده است مشخص میکند. همخوانی درونی دلبستگی ایمن، اجتنابی و دوسوگرا در مطالعه شهابی زاده - 1383 - به ترتیب 0/87، 0/70 و 0/76 و در پژوهش سپاه منصور و همکاران - 1387 - ، 0/85، 0/69 و 0/74 به دست آمده است.
