بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضرباهدف بررسی رابطه بین راهبردکنترل فکربا اضطراب امتحان دانشجویان درسال1393 انجام گرفته است. روش پژوهش توصیفی ازنوع همبستگی بوده وجامعه آماری شامل کلیه دانشجویان کارشناسی که 785 نفر بوده اندنمونه ای به تعداد 260 نفرروش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. وپرسشنامه راهبرد کنترل فکر، اضطراب امتحان را تکمیل نموده اند. نتایج به دست آمده نشان دادند که دراضطراب امتحان، 44/6 درصد آزمودنی ها دارای اضطراب متوسط، و33/1 درصد آزمودنی ها دارای اضطراب امتحان شدید بوده اند. ودرآماره همبستگی پیرسون این نتیجه به دست آمدکه بین راهبردهای کلی کنترل فکرو اضطراب امتحان رابطه مثبت ومعناداری وجود دارد.
در زیر مقیاس های کنترل فکر، بین مولفه نگرانی و اضطراب امتحان رابطه مثبت و معنادار و بین مولفه تنبیه وارزیابی دوباره واضطراب امتحانرابطه مثبت ومعنادار مشاهده گردید.نتیجه گیری:کمک به یادگیری دانشجویان برای مدیریت موثر کنترل فکر و مدیریت اضطراب یک وظیفه چالش انگیز است که نیاز به تلاش گروهی در تمامی مراحل فرایند آموزشی دارد .لذا با اقدامات پیشگیرانه در این مقوله وآگاهی های لازم جهت مدیریت آنها می توان گام مهمی در جهت ارتقا سلامت روان دانشجویان برداشت.
مقدمه
یکی از نگرانی های نظام آموزشی، اضطراب امتحان است. اغلب دانشجویان نمرات خوبی در طول ترم دارند اما در امتحانات پایان ترم با افت نمره مواجه می شوند که ممکن است به علت سطح بالای اضطراب آنها باشد - هروی، . - 1383 در طول دوره امتحانات، میزان کمی از استرس برای بهبود مطالعه لازم و ضروری است، اما گاهی اضطراب دانشجویان به حدی است که فعالیت های آنها را محدود می سازد - حشمت،. - 1387 سالانه حدود 10 میلیون دانش آموز در مقطع پیش دانشگاهی اضطراب امتحان را تجربه می کنند.
15 درصد از دانشجویان دانشگاه های آمریکا تجربه اضطراب امتحان را دارند - صبحی قرامکی، . - 1387 مطالعه ای در ایران میزان اضطراب امتحان را در37 درصداز در سطح خفیف،38/5 درصد متوسط و 24/5 درصد شدید گزارش کرده است - صاحب الزمانی، . - 1387 اضطراب امتحان به عنوان یک پدیده متداول و مهم آموزشی، رابطه تنگاتنگی باعملکرد تحصیلی دارد و نتایج امتحانات نیز تأثیر به سزایی بر جنبه های مختلف زندگی فرد دارد - مک دونالد4،. - 2001 در واقع به نظر می رسد که دلیل افت تحصیلی بسیاری از دانشجویان ناتوانی در یادگیری یا ضعف هوشی نیست بلکه ناشی از سطح بالای اضطراب امتحان است - ادواردز5،. - 2010 فردی با سطح بالای اضطراب امتحان، در افکار منفی غرق می شود که این افکار روی مقایسه عملکرد با دیگران، نتایج شکست و عدم موفقیت، سطح پایین اطمینان در عملکرد، نگرانی افراطی بیش برآورد شده، احساس عدم آمادگی برای امتحان و فقدان خود ارزشی متمرکز می شود.
این حساسیت بدنی، خود را به صورت افزایش ضربان قلب و تنفس، اختلال گوارشی، عرق کردن و سرد و مرطوب شدن دس تها، خشکی دهان و لرزش، احساس هراس و ترس و نیاز به ادرار کردن نشان می دهد - موشع زیدنر2، . - 1998 در دانشجویانی که در زمان امتحان دچار اضطراب می شوند، پردازش اطلاعات کم می شود .این امر اثر زیادی بر عملکرد تحصیلی آنان خواهد داشت. با توجه به اثرات منفی اضطراب بر عملکرد تحصیلی دانشجویان، اجرای برنامه های پیشگیری و همچنین شناسایی علل و برنامه ریزی جهت مرتفع نمودن مشکلات و تقویت عواملی که به کنترل اضطراب در دانشجویان کمک می کند؛ ضروری است. متغیر پیش بین این تحقیق راهبرد کنترل فکر می باشد.
راهبرد کنترل فکر، راهبرد مقابله ای است که افراد برای کنترل فعالیت های نظام شناختی بکار می گیرند یا در واقع برای اضطراب خود انجام می دهند. برمبنای این مدل جهت گیری تعدی ها ، انگیختگی و توجه، به نوعی معطوف به اعلام متعاقب رویدادهای استرس زا هستند. در واقع این پاسخ ها ابزاری برای فرایند هیجانی متعاقب آسیب هستند که به فرد اجازه می دهند نقشه ای برای تهدیدات آینده طرح ریزی کند - ابوالقاسمی، بخشیان، نریمانی،. - 1391 در مدل فراشناختی راهبرد های کنترل فکر به پنج دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:
-1 حواس پرتی - برای مثال: به جای آن به افکار مثبت فکر می کنم - .
-2 کنترل اجتماعی - برای مثال: از دوستم می پرسم که آیا او هم چنین فکری دارد - .
-3 نگرانی کردن - برای مثال : افکار مربوط به نگرانی های کوچک تر را جانشین آن فکر می کنم - . این تعریف به تلویحی اشاره به اجتناب پنهان دارد .
- 4 خود تنبیهی - برای مثال: خودم را به خاطر داشتن چنین فکری ، احمق خطاب میکنم - . -5 ارزیابی مجدد - برای مثال : روی آن فکر متمرکز می شوم و با آن چالش می کنم - . تصورات و باورهای ناکارآمد بر چگونگی تفسیر و پاسخ افراد به افکار مزاحم و ناخوانده تأثیر می گذارد همچنین این نتیجه به این دیدگاه که معتقد است باورها درباره اهمیت و نیاز به کنترل افکار مزاحم و ناخوانده بیش برآورد کردن تهدید و مسئولیت رویداد ،کمال گرایی، عدم تحمل ابهام و افکار وسواس گونه، استفاده از خود تنبیهی را در پاسخ به تعدی های مزاحم بالا می برد، هم خوانی دارد.
از طرفی خود تنبیهی به عنوان یک راهبرد ناکارآمد کنترل فکر سبب محدود شدن توجه به محرک های تهدید آور ومقابله به صورت تلاش برای اجتناب از افکار می شود و به این ترتیب از پردازش سازگارانه طبیعی و اصطلاح راهبردهای مقابله ای ناسازگار جلوگیری می کند و چرخه معیوبی را ظاهر می کند. وقتی فکر مزاحمی بروز می کند، می تواند با آشفتگی هیجانی ،برانگیختگی فیزیولوژیکی و تداخل در تمرکز یا تکمیل تکالیف مربوط باشدکه در هر جا وبرای دقایقی یا حتی ساعت ها ادامه داشته باشد.
بنابراین وجود افکار مزاحم باعث تداخل در تمرکز می شود و بروز تعداد خطای بیشتر و زمان واکنش طولانی تر رابه دنبال دارد - ابوالقاسمی و همکاران ،. - 1391 کمال و بهراد - 1390 - در پژوهش خود با عنوان بررسی رابطه راهبردهای کنترل فکر با علائم اختلالات خوردن در دانشجویان پیام نور یزد به این نتایج رسیدند که بین عامل کلی پرسشنامه های کنترل افکار و تمامی راهبردهای کنترل فکر به جز کنترل اجتماعی با اختلال خوردن رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. خانی پور، سهرابی و طباطبائی - - 1390 در پژوهش خود به عنوان مقایسه باورهای فراشناختی و راهبردهای کنترل فکر در دانشجویان با سطوح بهنجار و بیمارگون از نگرانی به این نتایج دست یافتند که بین 2 گروه از لحاظ 3 متغیر باورهای فراشناختی مثبت درباره نگرانی، باورهای کنترل ناپذیری و خطر و راهبردهای کنترل فکر خود تنبیهی تفاوت معنی دار وجود دارد.
محمد خانی، مظلوم - 1389 - در پژوهشی به عنوان بررسی رابطه باورهای فراشناختی و راهبردهای کنترل فکر با اضطراب صفت به این نتیجه رسیدند که بین باورهای فراشناختی و باورهای کنترل فکر و اضطراب صفت همبستگی مثبت و معنی دار وجود دارد.غروی خسروی و نجفی - 1391 - پژوهشی که به منظور بررسی رابطه اضطراب امتحان، کمال گرایی و انگیزش پیشرفت با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان انجام دادند. نتایج پژوهش نشان دادند که بین کمال گرایی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه معناداری وجود ندارد. امیم، کاشمن و فوآ - 1997 - 1، راهبردهای کنترل فکر در بیماران اختلال وسواس فکری عملی و مقایسه آن با افراد بهنجار را مورد بررسی قرار دادند، نتایج تفاوت معنی داری را در گروه ها نشان داد.
همچنین تفاوت در راهبردهای کنترل فکر معنی دار بود. نتایج نشان داد که آزمودنی های دارای اختلال وسواس فکری عملی در مقایسه باگروه دوم هنگام تلاش برای مهار افکار مزاحم خود، بیشتر از نگرانی، تنبیه، ارزیابی بوده و کنترل اجتماعی استفاده می کردند.وارد 2 و برایانت - 1998 - ، به بررسی راهبردهای کنترل فکر در اختلال فشار روانی حاد پرداختند. نتایج نشان داد که استفاده از تنبیه و نگرانی به رابطه مثبت و معناداری با افسردگی، اضطراب و مقیاس اثر حادثه دارد.
الیس و کروپلی - 2002 - 1 به »بررسی راهبردهای کنترل فکر مورد استفاده توسط بیماران مبتلا به بی خوابی مزمن در مقایسه با افراد عادی« پرداختند. نتایج نشان دادند که تفاوت معناداری در نمرات اعمال مربوط به بهداشت خواب با استفاده از ارزیابی مجدد یا کنترل اجتماعی بین بی خوابان و افرادی عادی وجود نداشت. عبدخدایی - 1390 - در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه بین ابعاد کمال گرایی و اضطراب پنهان در دانشجویان به این نتیجه دست یافتند بین ابعاد کمال گرایی با اضطراب پنهان رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. فرجی - 1388 - در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه کمال گرایی با اضطراب امتحان دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه به این نتیجه دست یافتند که بین کمال گرایی وا اضطراب امتحان همبستگی مثبت و معنی دار وجود دارد. نتایج آزمون t مستقل نشان داد که میانگین کمال گرایی و اضطراب امتحان در دانشجویان دختر بیشتر از دانشجویان پسر بوده است.
خرمی راد و همکاران - - 1392 در پژوهشی با عنوان ارتباط هوش معنوی با اضطراب امتحان در دانشجویان پرستاری و مامایی به این نتایج دست یافتند که ارتباط معنادار و معکوس بین اضطراب امتحان و نمره کل هوش معنوی وجود دارد. قدمی - 1392 - در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه کما لگرایی با اضطراب امتحان دانش آموزان به این نتایج دست یافتند که بین کمال گرایی خویشتن مدار، دیگر مدار و جامع همدار با اضطراب امتحان دانش آموزان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. از روی نمرات کما ل گرایی می توان میزان اضطراب امتحان دانش آموزان را پیش بینی کرد. با توجه به تعاریف نظری و پیشینه ای که بیان شده، در این تحقیق محقق در پی آن است که دریابد سطح اضطراب در بین دانشجویان تا چه میزان است؟ واینکه آیا بین راهبردهای کنترل فکر و مولفه های آن و اضطراب امتحان دانشجویان رابطه معنی داری وجود دارد؟
روش تحقیق: روش این پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی می باشد جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مشغول به تحصیل در مقطع کارشناسی - پیوسته و نا پیوسته - دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری در سال 1392-1393 به تعداد 640 - 785 دختر و 145 پسر - بوده اند که از این جامعه تعداد260 نفر با توجه به جدول کرجسی و مورگان، و بصورت روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای، بعنوان نمونه آماری انتخاب شدند.
روش و ابزار
- 1 پرسشنامه کنترل فکر ولز و دیویس - : - TCQ این پرسشنامه در سال 1994 توسط ولز و دیویس ساخته شده است آنها این پرسشنامه را برای سنجش تفاوت های فردی در زمینه راهبردهای مورد استفاده برای کنترل افکار ناخواسته و ناخوشایند ساختند.این پرسشنامه دارای 29 سؤال بوده و هدف آن ارزیابی توانایی کنترل تفکر در مقابل افکار مزاحم از ابعاد مختلف - پرت کردن حواس ، نگرانی ، کنترل اجتماعی ، تنبیه ، ارزیابی دوباره - است در پژوهشی که درفتی و همکاران - 1389 - انجام دادند روایی همگرایی و افتراقی عامل های پرسشنامه کنترل فکر از راه همبستگی آنها با BAI,BDI-II وGHQ-28 محاسبه کردند و نتایج نشان دهنده روایی خوب این پرسشنامه بود در نهایت روایی این پرسشنامه مورد تایید قرار گرفت .
