بخشی از مقاله
رابطه رقابت جویی وعزت نفس با پیشرفت تحصیلی دانشجویان
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه رقابت جویی وعزت نفس با پیشرفت تحصیلی دانشجویان اجرا شد .جامعه آماری پژوهش حاضر، دانشجویان دوره کارشناسی دانشکده روانشناسی وعلوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز بودند که تعداد 300 نفر از آنها به روش نمونه گیری تصادفی چند مرح له ای انتخاب وبه پرسشنامه رقابتجویی هومن (1386) وپرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت (1967) پاسخ دادند . با بهره گیری از روش همبستگی ورگرسیون نتایج نشان می دهد بین رقابت جویی وپیشرفت تحصیلی و بین عزت نفس و پیشرفتتحصیلی همینطور بین رقابت جویی وعزت نفس رابطه مثبت معنادار وجود دارد . افزون بر آن نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد رقابت جویی وعزت نفس مشترکا" 4/14 درصد واریانس پیشرفت تحصیلی را پیش بینی می کنند . بنا براین، مدل رگرسیون خطی معنا دار ودر نتیجه رقابت جویی با ضریب رگرسون 0/327 سهم بیشتری نسبت به عزت نفس باضریب رگرسون +0/128 بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان دارد.
واژه های کلیدی: رقابت جویی، عزت نفس،پیشرفت تحصیلی.
مقدمه
پیشرفت تحصیلی حاصل تاریخچه طولانی از عوامل مختلف است .در آغاز، محیطهای تحصیلی خوشایند، خانواده ومدرسه، صفات شخصی ای را پرورش می دهندکه به پیشرفت تحصیلی کمک می کنند، مانند: هوش، اطمینان از تواناییهای شخصی، میل به موفقیت وآرزوهای تحصیلی عالی(برک2،ترجمه سید محمدی،.(1383
به طور کلی عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی را می توان به دو حیطه عوامل فردی ومحیطی تقسیم کرد . آن طور که نتایج تحقیقات در این زمینه نشان می دهند متغیرهای شخصیتی وشناختی (عوامل فردی)مجموعا"هفتاد درصد وسایر متغیر ها از قبیل عوامل محیطی، اجتماعی وموقعیتی، سی درصد واریانس پیشرفت تحصیلی را به خود اختصاص می دهند(فراهانی،1994، به نقل از اژه ای،.(1383
پژوهشی که بر روی گروهی از دانشجویان امریکایی دوره لیسانس انجام شد، نشان می دهد برخی از صفات شخصیتی دانشجویان مانند وجدان، برون گرایی، سازگاری سبب ایجاد انگیزش درونی دانشجویان به تحصیل شده واین انگیزش درونی افزایش پیشرفت تحصیلی وموفقیت تحصیلی را به همراه خواهد داشت (کوماراجو3، کاراوو4،اسچمک5 ،.(2008
کاظمی حقیقی((1375، در بیان ریشه های پیشرفت تحصیلی، خاستگاههای موفقیت وکامیابی تحصیلی را در دو حیطه اساسی: عوامل فردی ومحیطی مورد بررسی قرار می دهد . در رابطه با عوامل فردی او یک الگوی تعاملی پنج بعدی را در زمینه پیشرفت تحصیلی ارائه می دهدکه شامل ابعاد رغبت، استعداد، معلومات، نگرش تحصیلی وروشیادگیری است . بنابرای می توان گفت که پیشرفت تحصیلی در دانشجویان علاوه بر استعداد ذاتی، تحت تاثیر انگیزش تحصیلی قرار دارد و انگیزه پیشرفت تحصیلی، از اهمیت خاصی برخورداراست . با این انگیزه افراد تحرک لازم را برای به پایان رساندن موفقیت آمیز یک تکلیف، رسیدن به هدف یا دستیابی به د رجه معینی از شایستگی درکار خود دنبال می کنند تا بالاخره بتوانند موفقیت لازم رادر امر یادگیری وپیشرفت تحصیلی کسب نمایند . بنا براین می توان گفت انگیزش،دلایل رفتار افراد را نشان می دهد که چرا آنها به روش خاص عمل می کنند . در مطالعه های انجام شده، متغیرهای شخصیتی دانشجویان به طور عام و عزت نفس وانگیزش پیشرفت به طور خاص، بریادگیری و پیشرفت تحصیلی تاثیر ذاتی داشته اند (یوسفی،قاسمی وفیروز نیا،.(1388
همینطوردر پژوهشی که در سال 2006 توسط ترزسینوسکی 6، دونیلان7 ومافیت8 برروی گروهی از نوجواناننیوزلندی صورت گرفت مشخص شد که نوجوانانی که دارای عزت نفس پایینی هستند در مقایسه با نوجوانان دارای عزت نفس بالا، از سلامت جسمی وروانی کمتری بوده وچشم انداز اجتماعی بدتری در انتظار آنهاخواهد بود به طوریکه رفتارهای بزهکارانه بیشتری در دوران بزرگسالی از آنهاسر می زند . همچنین این پژوهشگران دریافتندکه به طور کلی عزت نفس پاییین در نوجوانان نتایج منفی را در بزرگسالی پیش بینی میکند.
در پژوهش یوسفی،قاسمی وفیروزنیا ( (1388 با عنوان ارتباط انگیزش تحصیلی با پیشرفت تحصیلی در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مشخص شد، انگیزش تحصیلی با معدل علوم پایه و همچنین معدل کل بالینی ارتباط مستقیم و معنا داردارد. به علاوه، در این پژوهش، سه مؤلفه رقابت جویی، کوشش، علاقه اجتماعی که به عنوان مولفه های انگیزش تحصیلی مورد بررسی قرار گرفتند با معدل کل بالینی و علوم پایه دانشجویان، همبستگی مثبت داشتند.از سوی دیگر، پژوهشگران پایین بودن میزان متغیرهای امید به آینده،عزّت نفس، کیفیت عوامل آموزشی، درآمد خانواده و تأهل دانشجویان را از عوامل عمده کاهش انگیزه تحصیلی وبه تبع آن کاهش پیشرفت تحصیلی به شمار میآورند.
همینطور گوآی، رتل، ری و لیتالین در پژوهشی که در سال 2010 برروی گروهی از دانش آموزان دوره دبیرستان انجام دادند نشان دادند که داشتن انگیزش تحصیلی سبب ایجاد خود پنداره تحصیلی مثبت در دانش آموز ان شده که پیشرفت تحصیلی آنها را به دنبال خواهد داشت.
روش
در این پژوهش، جامعه آماری مورد نظر شامل دانشجویان دوره کارشناسی دانشکده روانشناسی وعلوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز بود که بر اساس آمار موجود در رایانه دانشکده 4100 نفر گزارش شده است.
گروه نمونه در این پژوهش 300 نفر، از دانشجویان دختر وپسر دانشکده روانشناسی وعلوم اجتماعی دردوره کارشناسی واحد تهران م رکز هستند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند . به این صورت که از بین گرایشهای مختلف تحصیلی دانشکده روانشناسی وعلوم اجتماعی گرایشهای علوم ارتباطات،
مردم شناسی، علوم تربیتی، علوم اجتماعی و جامعه شناسی انتخاب شدند . سپس به طور تصادفی ودر 5 روز مختلف از هر رشته تحصیلی 3 به کلاس رفته واز هر کلاس 15 نفر به صورت تصادفی برای پاسخگویی به پرسشنامه ها انتخاب شدند.
در این پژوهش ابزار زیر به کار گرفته شد:
الف- پرسشنامه رقابت جویی :یکی از ابزارهای این پژوهش آزمون رقابت جویی ، اقتباس از آزمون رقابت جویی 27 سوالی فرانکن( 1995) 9 است که توسط هومن((1386، به منظور مقاصد پژوهشی ترجمه و باز بینی شدهاست. این پرسشنامه شامل 50 سوال از نوع مقیاس 4 امتیازی است که به دو صورت فردی یا گروهی اجرا میشود. برای 24 سوال اول پیوستار مقیاس از خیلی زیاد تا خیلی کم و برای بقیه سوالها ، پیوستار مقیاس بر اساس میزان موافقت کامل تا مخالفت کامل است . با توجه به این مقیاس چهار امتیازی دامنه کل نمره ها بین 50 تا 200 قرار میگیرد پاسخ دادن به این آزمون تقریبا در 20 دقیقه ممکن است.
مواد اصلی این پرسشنامه یک مجموعه 27 سوالی است که توسط فرانکن (1995 ) تهیه شده است . فرانکن در پژوهش خود به منظور بررسی اینکه آیا می توان انگیزش های مختلف رقابت جویی را از لحاظ روان سنجی از یکدیگ تفکیک و متمایز نمود، اقدام به تحلیل عاملی آن نمود . نتایج تحلیل عاملی وی در مورد این مقیاس 27 سوالی که از طریق روش واریماکس به عمل آمد منجر به استخراج پنج عامل گردید . چهار عامل اول (با بارهای عاملی بیشتر از ( 0/3 تقریبا 46/6 در صد از واریانس کل را تبیین کرده است . آزمودنیهای پژوهش او 151مرد و 335 زن دانشجوی روانشناسی بودند. بنابراین تحلیل عاملی برای هر گروه به صورت مجزا انجام شده بود و به دلیل برخی تفاوتها در عاملهای استخراج شده ، فقط داده ها و عوامل مربوط به گروه مردان گزارش شده است .
سامانی پور( (1383، اقدام به استاندارد سازی آزمون 50 سوالی رقابت جویی ( تجدید نظر شده هومن ) در بین مدیران، معاونان و مدیران گروه دانشگاه های شهر تهران نموده است. نتایج تحلیلی عاملی او منجر به استخراج شش عامل گردید که روی هم 40/2 درصد کل واریانس را تبیین کرده است . او اعتبار این آزمون را بر اساس ضریب آلفای کرونباخ 0/807 بدست آورد که این ضریب اعتبار با حذف 5 سوال ( به دلیل دارا بودن ضریب همبستگی ضعیف) برابر 0/817 گردید همچنین اسماعیلی،((1386 نیز در استانداردسازی این آزمون ،ضریب اعتباراین آزمون را که برپایه روش آلفای کرونباخ محاسبه گردید 0/876گزارش کرده است.
ب-پرسشنامه کوپر اسمیت : ابزار دیگری که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفت، پرسشنامه عز ت نفس "کوپر اسمیت " است که برای گردآوری اطلاعات مربوط به عزت نفس استفاده شد . این پرسسشنامه از تشکیل شده است و در پژوهش های زیادی در ایران به کار رفته وپژوهشگران روایی وپایایی بالای آن را گزارش کرده اند. بنا به گزارش سماوی،روایی پرسشنامه کوپر اسمیت توسط بیل0/ 82 10ذکر شده است . میزان روایی آن در ایران توسط نیسی 0/74 11گزارش شده است وپایایی این مقیاس توسط فورست 12 با استفاده از روش آلفای کرونباخ 0/85محاسبه شده است .
کمرزین (1373) پایایی این آزمون را از روش بازآزمایی 0/89وروایی آن را 0/74گزارش کرده است . همچنی سماوی((1380با استفاده از روش آلفای کرونباخ پایایی این آزمون را0/ 88 گزارش کرده است. همچنین در این پژوهش از معدل کل دانشجویان به عنوان شاخصی برای پیشرفت تحصیلی استفاده شد.به منظور پاسخگویی دقیق به سوالات،تمامی توضیحات لازم در ابتدای پرسشنامه درج گردید. علاوه بر آن قبل از اجرا، درباره پژوهش و اهمیت آن و لزوم دقت در پاسخگویی و همچنین طرز پاسخگویی به سوالات توضیحاتی به دانشجویان ارائه گردید. در ضمن تاکید گردید که پرسشنامه ها فقط جهت انجام مقاصد پژوهشی در اختیارپژوهشگرخواهد بود و هیچ گونه استفاده دیگری از آننخواهد شد، لذا لزومی به درج نام و نام خانوادگی در پرسشنامه نبوده ولی اطلاعات فرعی از جمله جنس، رشته تحصیلیمعدلو کل دانشجو،خواسته شد. جهت اجرای پرسشنامه ها در5 روز مختلف از هر رشته تحصیلی3 کلاس به صورت تصادفی انتخاب گردید واز هر کلاس 15 نفر به صورت تصادفی برای پاسخگویی به پرسشنامه ها انتخاب شدند. ترتیب ارائه
پرسشنامه ها به این صورت بود که دانشجویان ابتدا به پرسشنامه رقابت جویی وسپس به پرسشنامه عزت نفس پاسخ. دادند به منظور پاسخگویی به سوالات پژوهش از روشهای مختلف آمار توصیفی (شاخصهای مرکزی وپراکندگی ) و
رحسب مورد از روشهای آمار استنباطی (همبستگی ورگرسیون) استفاده به عمل آمد.
یافته ها
برای بیان رابطه بین متغیرهای رقابت جویی ، پیشرفت تحصیلی و عزت نفس از ماتریس همبستگی و برای بررسی این سوال که رقابت جویی وعزت نفس چه سهمی در پیش بینی پیشرفت تحصیلی دارند،از روش تحلیل رگرسیون چند متغیری استفاده به عمل آمد. نتایج ماتریس همبستگی بین تمامی متغیرهای پژوهش در جدول 1 درج شدهاست.
باتوجه به جدول1 و نتایج ماتریس همبستگی ملاحظه میشود که بین رقابت جویی و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت معنادار در سطح کمتر از 0/001 وجود دارد. این بدین معنی است که هرچه رقابت جویی در دانشجویان افزایش یابد، پیشرفت تحصیلی نیز در آنان افزایش می یابد و یا برعکس.
بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی نیز مشخص گردیده که رابطه مثبت معنادار در سطح کمتر از 0/001 وجود دارد. این بدین معنی است که هرچه عزت نفس در دانشجویان افزایش یابد، پیشرفت تحصیلی نیز در آنان افزایش مییابد و یا برعکس.
همچنین مشاهده میشود که بین رقابت جویی وعزت نفس رابطه مثبتمعنادار در سطح کمتر از0/001 وجود دارد. این
بدین معنی است که هرچه رقابت جویی در دانشجویان افزایش، عزتیابد نفس نیز در آنان افزایش یابدمی و یا برعکس.
با توجه به وجود رابطه معنا دار بین رقابت جویی و عزت نفس با پیشرفت تحصیلی سئوال پژوهشی زیر مورد
بررسی قرار گرفت:
سئوال- رقابت جویی و عزت نفس چه سهمی در پیش بینی پیشرفت تحصیلی دانشجویان دارند؟ از روش همزمان تحلیل رگرسیون چند متغیری برای پیش بینی پیشرفت تحصیلی بر اساس رقابت جویی و عزت نفس استفاده شد . خلاصه نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل رگرسیون چند متغیری با استفاده از روش همزمان در جدول 2 ارائه شده است.
با توجه به این که درصد واریانس مشترک متغیرهای پیش بین رقابت جویی و عزت نفس در پیش بینی پیشرفت تحصیلی است و با توجه به نتایج جدول4-8 رقابت جویی عزتو نفس مشترکاً14/1 درصد واریانس پیشرفت تحصیلی را پیش بینی می کنند، با توجه به اینکهF محاسبه شده در مدل رگرسیوندر سطح کمتر از 0/001 معنا دار است، لذا مدل رگرسیون خطی معنادار است و در نتیجه متغیرهای پیش بین رقابت جویی وعزت نفس در پیش بینی پیشرفت تحصیلی رابطه خطی معنادار دارند. نتایج برآورد مدل معنادار در قالب جدول ضرایب رگرسیوندر 3 ارائه شده است.
نتایج جدول 3 نشان می دهد که متغیرهای پیش بین، رقابت جویی و عزت نفس قادر به پیش بینی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان هستند. آزمون معنا داری t برای ضرایب رگرسیون رقابت جویی و عزت نفس در سطح کمتر از 0/05 معنا دار است . با توجه به ضرایب رگرسیون استاندارد (Beta) محاسبه شده، رقابت جویی (0/327) سهم بیشتری نسبت به عزت نفس ( 0/128 ) در پیش بینی پیشرفت تحصیلی دانشجویان دارند هر دو ضرایبپ مثبت هستند که نشانگر رابطه مثبت رقابت جویی و عزت نفس با پیشرفت تحصیلی است . با توجه به ضرایب رگرسیون استاندارد، معادله رگرسیون برای پیش بینی پیشرفت تحصیلی برحسب متغیرهای پیش بین رقابت جویی و عزت نفس عبارت است از: (عزت نفس)+ 0/128 z (رقابت جویی)= 0/327 z پیشرفت تحصیلی
