بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی نقش سازگاری اجتماعی با شادکامی در افراد نابینا انجام شد. این تحقیق از نوع توصیفی، با طرح همبستگی و از نظر هدف، کاربردی است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه افراد نابینا و نیمه نابینای شهرستان کاشان و آران و بیدگل در سال 1395 بود که از میان آنها نمونه ای به تعداد 46 نفر از مردان و زنان نابینا و کمبینا به صورت تصادفی و با روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. و به سوالات مولفه سازگاری اجتماعی برگرفته از پرسشنامه سازگاری اجتماعی بل - 1968 - و مقیاس رضایت از شادی لیبومرسکی - 1999 - پاسخ دادند. دادهها با کمک نرم افزار SPSS-22 و با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون مورد تجریه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج نشان داد مردان نابینا و کم بینا در مقایسه با زنان به طور معناداری نمرات بالاتری در هر دو متغیر سازگاری اجتماعی و شادی ذهنی داشتند. همچنین سازگاری اجتماعی به طور معناداری شادی ذهنی افراد نابینا و کم بینا را پیش بینی میکرد و 16 درصد واریانس شادی ذهنی این افراد بر اساس سازگاری اجتماعی آنان قابل تبیین است. بنابراین افراد نابینا و کم بینایی که از سازگاری اجتماعی بالاتری برخوردارند احساس خوشبختی و شادی بیشتری را تجربه می کنند. این نتایج تلویحا بدین معنا است که انجام برنامه های آموزشی و مداخلات روانشناسی مثبت به منظور ارتقای سازگاری اجتماعی میتواند به احساس شادی و خوشبختی بیشتر در نابینایان و کم بینایان کمک کند.
واژگان کلیدی: سازگاری اجتماعی، شادکامی، نابینایی، کم بینایی
مقدمه
یکی از تفاوت هایی که منجر به استثنایی شدن فرد، در مقایسه با دیگر افراد جامعه می شود نقص در سیستم حسی است. یکی از سنقایص، نقص بینایی است که بر اثر عوامل مختلف و در هر دوره ای از زندگی افراد، احتمال بروز آن وجود دارد - بهرامی و بنی هاشمیان، . - 1389 اکثر افراد مبتلا به نقص بینایی، توانایی دیدن را دارند. تنها تعدادی کمی از آنها از نظر آموزشی نابینای مطلق هستند و به طور کامل دید ندارند. اگرچه ممکن است بیشتر این افراد از نظر حواس دیگر، طبیعی باشند،یعنی با وجود داشتن نقص بینایی - حتی اگر نابینای کامل باشند - ازحس شنوایی، چشایی، بویایی و لامسه و شنوایی برای یادگیری در محیط استفاده میکنند - کاکاوند، . - 1389 افراد با مشکل بینایی به عنوان بخشی از جامعه ی استثنایی، به دلیل نقص جسمی و محرومیت های ناشی از آن، اغلب قادر به ایجاد رابطه ی اجتماعی و متقابل با همسالان و بزرگسالان نیستند و سازگاری عاطفی و اجتماعی آنان با دشواری روبرو است.
این افراد به طورمعمول منزوی و درون گرا هستند بنابراین کمک به این افراد در جهت رشد و گسترش مهارتهای زندگی مورد نیاز برای زندگی موثر، ایجاد یا افزایش عزت نفس در برخورد با مشکلات و حل آن و هم چنین کمک به آن ها در رشد و تکامل عواطف و مهارت های زندگی جهت سازگاری موفق با محیط اجتماعی موثر و سازنده در جامعه ضروری به نظر میرسند - شعاری نژاد، . - 1376 دنیای امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند انعطاف پذیری و یا به عبارتی سازگاری اجتماعی است. بدون شک، داشتن سازگاری اجتماعی و انعطاف پذیری میتواند نقش بسزایی در زندگی افراد داشته باشد. انجمن روانپزشکی آمریکا در سال 1994سازگاری اجتماعی را عبارت میداند از : هماهنگ ساختن رفتار به منظور برآورده ساختن نیازهای محیطی کهغالباً مستلزم کنترل تکانه ها، هیجانات یا نگرشها است.
حال اگر به هر علتی فرد از برقراری ارتباط با دیگران و محیط اجتماعی خود ناتوان باشد یا به عبارتی جریان سازگاری مختل شود، رفتارهای ناسازگارانه یا اختلالات رفتاری به وجود می آید - برزگربفرویی، . - 1394 کمبود پذیرش اجتماعی در افراد با مشکل بینایی، احساس خود ارزشمندی آنها را به شدت تحت تاثیر قرار میدهد. بخش عمده ای از فردیت فرد با مشکلات بینایی، به میزان پذیرش اجتماعی و در نتیجه به کفایت اجتماعی او وابسته است. شخصی با مشکل بینایی به دلیل محدودیت بینایی اش اغلب مورد ترحم و رفتارهای محبت آمیز کاذب قرار میگیرد، در این صورت حمایتهای بیش از حد و پذیرش غیر واقعی، بی شک به تمامیت روانی و فردیت فرد با مشکل بینایی لطمه میزند زیرا ازیک سو متوجه میشود که محبتها و توجه های اطرافیان ساختگی است و از طرف دیگر در مییابد که واجد کفایت اجتماعی، آن طور که باید باشد، نیست.
در نتیجه جایگاهش را در اجتماع از دست میدهد و بدین ترتیب، یا به اراده خودش با جامعه قطع رابطه می کند یا به خاطر ضعف پذیرش اجتماعی، جامعه گریز میشود. زمانی که فرد با مشکل بینایی، احساس کرد که کفایت لازم را ندارد، عزت نفس و خودارزشی او بسیار تحت تاثیر قرار میگیرد. بنابراین زمانی که عزت نفس، آسیب دیده باشد فرد، قدرت ابراز وجودش را از دست میدهد و به خود و سایر حواسش اطمینان ندارد و احتمالا فاقد احساس آرامش خواهد بود، در این صورت عزت نفس و سازگاری اجتماعی فرد با مشکل روبرو خواهد شد - کاکاوند، . - 1389 همواره افراد با آسیب بینایی نسبت به نوجوانان با شرایط عادی مشکلات بیشتری در روابط فردی و تعاملات اجتماعی با دوستان خود دارند - هاره و آرو3، . - 2000 بنابراین بسیاری از افراد مبتلا به آسیب های بینایی به عنوان افرادی با عزت نفس پایین، منفعل، دارای درماندگی اکتسابی و کم جرات توصیف میشوند - ساکس و ولف4، . - 2006
هم چنین دانش آموزان با مشکل بینایی به دلیل این که در اکتساب رفتارهای اجتماعی از طریق نشانههای بینایی، سرمشق گیری، حالتهای چهره ای، ارتباط از طریق نگاه، دریافت بازخورد مشکل دارند، ممکن است مهارتهای زندگی را به خوبی کسب نکرده و سازگاری اجتماعی آنها را با مشکل روبرو سازد - مک کاسپی5، . - 1996 پژوهشهای انجام شده توسط بایرشات - 1991 - ، ولف و ساکس - 1997 - ، واگنر - 2004 - 6 وگیرفین شیرلی و نس - 2005 - 7 نشان داده است که افراد نابینا از نظر مهارتهای زندگی با کاستیها و نارسایی هایی روبرو هستند. از این رو پژوهشگران بر اهمیت آموزش، اکتساب و به کار گیری مهارت های زندگی به منظور رشد و سازگاری اجتماعی افراد نابینا تاکید کرده اند. از این رو افرادی که با این مشکلات روبرو هستند از افسردگی بیشتری رنج میبرند و گوشه گیر بوده و روابط اجتماعی پایین تری دارند در نتیجه از نشاط و شادکامی کمتری برخوردارند.
یکی از عواملی که پیش بینی می شود توسط میزان سازگاری اجتماعی نابینایان تحت تاثیر قرار میگیرد سرزندگی و شادکامی آنها است . جامعه ای میتواند به سوی اهداف متعالی و ایده آل خود گام بردارد که شادی و شادکامی تجربه ی همیشگی اعضای آن جامعه باشد چرا که شادی در بهبود و افزایش سلامت جسمانی و روانی نقش موثری دارد - حسن نیا و همکاران، . - 1393 لایبومیرسکی8 و همکاران - 2005 - ، معتقدند افراد شاد دارای الگویی هستند که در تفسیر اتفاقات، تسهیل کننده ی هیجانات مثبت است، معنا بخش زندگی و مولد حس ارزشمندی در آنها است. افراد شاد از نظر ساختار فکری، قضاوت و انگیزش با افراد ناشاد تفاوت دارند و از بازدهی فردی و خانوادگی، شغلی، تحصیلی و
