بخشی از مقاله
چکیده
فعالیتهای انسان ازجمله ایستادن ،پریدن ،جهیدن و...نیاز به تعادل دارد ازجمله عوامل موثر در برقراری تعادل بینایی ،حس عمقی و وستیبولار می باشد توجه به عنوان یکی از عوامل اثر گذار بر تعادل در پژوهش ها بررسی شده است .در تحقیق حاضر به بررسی دستورالعمل کانون توجه بیرونی بر افرادی بدون مشکل بینایی و افراد با محدودیت بینا یی به عنوان یکی از عوامل موثر بر انواع تعادل پرداخته شده است.
در این مطالعه از 10کودک بینا،10کودک کم بینا و10کودک نابینا استفاده گردید ودر دو نوبت با استفاده از دستگاه تعادل سنج بایودکس در آزمایشگاه یکبار بدون دستورالعمل توجهی و بار دوم با دستورالعمل کانون توجه بیرونی وهدفی در فاصله 6 متری جهت کودکان بینا و کم بینا و توضیح کلامی به کودکان نابینا در خصوص شنیدن احتمالی صدای بوق ،که در هر نوبت سه کوشش 20ثانیه ای با 15 ثانیه استراحت بین هر کوشش انجام شد.
نتایج تی همبسته نشان داددستورالعمل کانون توجه بیرونی درگروه بینا بر تعادل پویا - - p=0/000 وایستا - p=0/00 - موثر ، در کم بینا برتعادل پویا - - p=0/004موثروبرتعادل ایستا - - p=0/084 بی تاثیرودرنابینا برتعادل پویا - - p=0/817 وتعادل ایستا - - p=0/304 بی تاثیرمی باشد ودرتحلیل واریانس یک طرفه آنووا مقایسه تعادل پویای سه گروه - p=0/802 - وتعادل ایستا ی سه گروه - - p=0/809 با دستورالعمل کانون توجه بیرونی تفاوتی نداشت.
تعادل پویا وایستادر کودکان بینا وپویادرکم بینا با توجه بیرونی بهتر می گرددوتعادل ایستا و پویا ی نابینا وایستای کم بینا تاثیر نمی پذیردومقایسه سه گروه در دونوع تعادل تفاوتی مشاهده نشد.
مقدمه
کاهش یا محدودیت بینایی در سنین کم باعث فقر حرکتی در کودک می گردد و در نتیجه آن واکنش های موقعیتی و تعادل کندتر رشد می کند.کاهش بینایی می تواند با ایجاد اختلال در انجام کارهای ضروری و فعالیت های روزانه نظیر خواندن ، رانندگی ، فعالیت های اوقات فراغت و تفریحی و حتی شناسایی افراد خانواده موجب کاهش عملکرد فرد گردیده و باعث عدم رسیدن فرد به استقلال باشد و موجبات معلولیت فرد را فراهم آورد.
بینایی یک حس فوق العاده مهم برای ایجاد ارتباط اجتماعی ، جهت یابی محیط و تعادل می باشد. کاهش بینایی می تواند اثر بسیارمنفی و وسیعی بر روی توانمندی فرد در رابطه متقابل فرد با دنیای اطراف گردد. طبق تعریف، اختلال بینایی عبارت است از کاهش حدت بینایی که حتی بابهترین تصحیح اپتیکی نیز بهبودنمی یابد . - 1 - بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی - WHO - اگر دید چشم بهتر با بهترین تصحیح اپتیکی بین 20/70 تا 20/200 باشد یا میدان بینایی بیمار تا 20 درجه محدود شده باشد ، فرد کم بیناست.
شکل :1 تعریف اختلال بینایی از نظر سازمان بهداشت جهانی
وپایین تر از این محدوده در طیف نابینا با شدتهای مختلف نابینایی قرار می گیرد. - - 1 .در سطح جهان حدود 50 میلیون نفر دچار نا بینایی و 150 میلیون نفردچار مشکلات بینایی - کم بینایی - هستند . بینایی طبیعی یا تقریبا طبیعی برای حفظ تعادل بدن ضروری است زیرا این حس یکی از سه حس موثر حفظ تعادل بدن می باشد ، اختلال شدید ویا نبود این سیستم می تواند باعث ایجاد محدودیت هایی در تعادل فرد شود
ترس ازآ سیب دیدگی وحمایت زیاد از طرف والدین باعث کاهش فعالیتهای عضلانی مانند دویدن ، پرش وبازیهای معمول در کودکان نابینا وکم بینا می شود ولذا رشد عضلات و ایجاد هماهنگی بین عضلات اثر می گذارد ونهایتا " باعث کاهش رشد تعادل وضعف در کنترل قامت می گردد
تعادل فرایند پیچیده ای است که به هماهنگی چندین جزء حسی و حرکتی وابسته است . می دانیم که تعادل ، توانایی فرد در حفظ وبازیابی حالت یا وضع بدن می باشد و به دو نوع تعادل ایستا که توانایی بدن برای نگهداری و حفظ حالت ساکن و بی حرکت و تعادل پویا که توانایی بدن برای نگهداری و حفظ وضعیت بدن در زمان حرکت است .توانایی حفظ ثبات در تمام مدت حرکت حائز اهمیت است . موفقیت اجرای فعالیتهای ایستادن ،نشستن ،دویدن ،پریدن و... به درجاتی از ثبات وتعادل نیاز دارد
. عملکرد تعادلی یک ساختار تک واحدی نیست بلکه چند سیستم در آن دخیل هستند از جمله : حس بینایی ، سیستم وستیبولار و حس عمقی.اطلاعات وارده از سه حس در سطح ساقه مغزی و مخچه با تاثیراتی که از قشر آهیانه ای وپس سری می گیرند یکپارچه می شوند.
تاخیر یا تخریب اطلاعات بینایی باعث اختلال در دقت حرکتی می شود .طبیعت هریک از این سه سیستم در این است که برای بهتر کردن تعادل بطور یکپارچه عمل می کنند. سیستم بینایی یکی از منابع مهم کسب اطلاعات از محیط است. بینایی علاوه بر هماهنگی حرکتی، تسهیل کننده فرایندهای تعادلی سیستم دهلیزی و حس عمقی است و به آگاهی از وضعیت فضایی ومکانی میانجامد
دو حس وستیبولار و حس عمقی ، درونی می باشند واطلاعات مربوط به تغییر وضعیت اندامها را به مراکز بالاتر می فرستند. حس بینایی در ارتباط با محرکهای بیرونی عمل می کند و همان گونه که اشاره شد با حرکات چشمی اطلاعات مربوط به محیط و حرکت را مخابره می کند
بعبارتی حساسترین گیرنده برای حرکت اشیا و برقراری توجه در محیط خارج چشم می باشد وجود افراد با محدودیت بینایی یعنی کم بینایان و نا بینایان که از داشتن حس بینایی که بر اساس تعاریف فوق یکی از سه حس موثر در تعادل ، محروم هستند . این کودکان اغلب از انجام بسیاری از فعالیتهای حرکتی ناتوان بوده و معمولا" بیش از همسالان بینای خود، نسبت به مکانهای مختلف محتاط هستند. در مجموع می توان به سه یافته اصلی در باره مهارتهای حرکتی کودکان کم بینا اشاره کرد :
1. سطح عملکرد حرکتی آنان از کودکان بینا پایین تر است .
2. درتعادل با مشکل مواجه اند .
3. تحول مهارتهای حرکتی درشت در آنان کمتر از مهارتهای حرکتی ظریف است .
با توجه به مطالب اشاره شده می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که کودکان با محدودیت بینایی یعنی کم بینا یان و نابینایان با مشکلات تعادلی مواجه اند واز طرفی براساس پژوهش های انجام شده از جمله عوامل موثر بر اجرای تعادل که پژوهش های بسیاری در رابطه با تاثیر آن صورت گرفته است ، توجه می باشد که به عنوان یک عامل شناختی است که می تواند بر اجرا و تعادل فرد موثر باشد ، یاد کرد.
با وجود تلاش زیاد برای توضیح توجه ، اما هنوز معنای روشن وقابل توجهی برای آن ارائه نشده است .در کل می توان گفت که توجه به معنای قابلیت فرد در پردازش اطلاعات است .به عبارت دیگر ، توجه فرایندی است که آگاهی مارا هدایت می کند تا اطلاعات در دسترس حواس قرار گیرند . می توان این مفهوم را برای توجه در نظر گرفت : که توجه به انتخاب اطلاعات بر می گردد، انتخاب محرکی که مهم است و این محرک پاسخ های بعدی را تحت تاثیر قرار می دهد و تمرکز روی آن باعث افزایش میزان پردازش می گردد
.ما به طور مداوم بمباران اطلاعاتی می شویم و نمی توانیم ونباید تمام محرک های رسیده را در هر لحظه پردازش کنیم و با محدود کردن تعداد محرکها که توجه انتخابی نامیده می شود قادر به تضعیف محرکهای نا مربوط و توجه بیشتر به محرکهای مربوط می گردیم
.همچنین ، نیدافر جهت های بیرونی ودرونی توجه را مطرح نمود . براین اساس توجه به نشانه هایی در محیط یا بر افکار و برنامه ها - توجه بیرونی - و توجه بر فعالیت درونی حل مسئله - توجه درونی - تعریف می شود . - 4 - تحقیقات وسیعی در زمینه تاثیر کانون توجه بیرونی بر یادگیری انواع مهارتها صورت گرفته است ازجمله زاچری وهمکاران روی پرتاب آزاد بسکتبال نشان دادند که تمرکز توجه بیرونی در یادگیری پرتاب آزاد موثر تر است . - 7 - وولف در یک مطالعه مروری تاثیر توجه بیرونی و درونی را بر انواع تکالیف بررسی و بیان کرد که توجه بیرونی بر یادگیری و اجرای مهارت های حرکتی موثرتر است
همچنین در بررسی تحقیقات انجام شده در رابطه با تعادل و تاثیر کانون توجه بر اجرای آن ، اثرات مثبت کانون توجه بیرونی در اجرای تکالیف تعادلی مشاهده می شود ، از جمله عبدلی و همکاران که به بررسی تاثیر کانون توجه درونی و بیرونی از طریق بازخورد و دستورالعمل بر یادگیری حفظ تعادل پویا پرداختند و در نتایج به تاثیر بیشتر کانون توجه بیرونی در آزمون یادداری و انتقال دست یافتند
همچنین شیا ووولف، مک نوین و وولف وهمکاران، تاتیسکا وولف ولندرزوهمکاران با استفاده از انواع متفاوت تکالیف تعادلی - تعادل روی تعادل سنج ،راندن پدالوو تعادل روی دیسک بادی - نشان دادند جهت دهی توجه فراگیران به سطح تکیه گاه - توجه بیرونی - از طریق دستورالعمل توجهی نسبت به جهت دهی توجه فراگیران به حرکت پا - توجه درونی - بر اجراو یادگیری موثرتر است
.چویاکوفسکی وهمکاران به بررسی اثر کانون توجه در یادگیری تکلیف تعادلی پرداختند و در نتایج دیده شد که گروه توجه بیرونی تکلیف تعادلی رابهترآموختند. همچنین یزدی وهمکاران به مقایسه اثر فاصله کانون توجه بیرونی بر اجرای تکلیف تعادلی پویا پرداختند و نتایج نشان دادکه عملکرد گروه توجه بیرونی دور به طور معنی داری بهتر از گروه کنترل بود
همانگونه که ملاحظه می شود در بررسی پژوهش های موجود در رابطه با کانون توجه بیرونی در ارتباط با انواع مهارت ها و تعادل ، بیشتر آنها دلالت بر تاثیر کانون توجه بیرونی در اجرای موثرتر و کار آمد تر دارد . مطالعات پیشنهاد می کند که نیازهای توجهی برای کنترل وضعیت بدن و تعادل وجود دارد ودر حضور توجه بیرونی برقراری تعادل و کنترل وضعیت بدن به نحو موثرتر ی اجرا می گردد. حال با توجه به اینکه توجه بیرونی معمولا" برتعادل موثرتراست و همچنین در تمام تحقیقات مربوط به کانون توجه بیرونی از محرک بینایی استفاده شده است
براین اساس در این پژوهش برانیم تا به این سوالات بپردازیم که آیا وجود محرک بینایی جهت برقراری کانون توجه بیرونی الزامی است بعبارتی وجود چشم به عنوان یک عضو فیزیولوژیک جهت برقراری کانون توجه بیرونی الزامی است و یا اینکه توجه بیرونی یک برداشت ذهنی و انتزاعی است ونهایتا"اینکه تاثیر دستورالعمل کانون توجه بیرونی بر تعادل افراد بینا ، کم بینا و نابینا چگونه است وبلاخره نتایج بدست آمده در این پژوهش می تواند در کمک به بهبود تعادل در افراد با محدودیت بینایی کمک کند.
