بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش بررسی رابطه سبکهای اسناد با بهزیستی روانشناختی بود . روش این پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی بود.جامعه آماری را کلیه دانشجویان دانشگاههای آزاد شهرستان اصفهان در سال94 تشکیل میدادند، تعداد کل جامعهی آماری با توجه به اطلاعات به دست آمده حدود 110000بوده است، با استفاده از روش آماری مناسب تعداد 382 نفر با استفاده از نمونهگیری خوشه ای به عنوان گروه نمونه انتخاب شد. برای گردآوری دادهها از پرسشنامههای سبک اسناد فرم 48 سوالی سلیگمن - - 1982 و پرسشنامه 84 سوالی ریف - - 1986استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که بین سبک های اسناد مثبت و مؤلفههای آن با بهزیستی روانشناختی و مؤلفههای آن رابطه مستقیم معنادار بدست آمد. - p< 0/01 - و هم-چنین بین سبک های اسناد منفی و مؤلفههای آن با بهزیستی روانشناختی و مؤلفههای آن رابطه معکوس معنادار بدست آمد. . - p< 0/01 - با توجه به نتایج به دست آمده میتوان بیان کرد که سبکهای اسناد میتواند پیشبینی کننده بهزیستی روانشناختی باشد.
کلید واژه:سبکهای اسناد ، بهزیستی روانشناختی
مقدمه و هدف:
یکی از گروههایی که نقش مهمی برای آینده و تعالی کشورها دارند دانشجویان هستند.حضور در دانشگاه برای اکثر دانشجویان تجارب مثبتی به همراه دارد با این حال برای برخی دیگر عوامل وابسته به تحصیل - آزمونها و مقالات و ارائه مطالب و غیره - با تجربه فشار روانی همراه است.بیتردید تجربه فشار روانی ناشی از مسائل تحصیلی،تاثیر منفی بر بهزیستی روانشناختی و جسمانی دانشجویان دارد[1] .انسانها دارای دو نوع اسناد اصلی یا شیوه تفسیر رفتار درونی و بیرونی هستند. در اسناد درونی، رفتار به ویژگیهای فردی، علل درونی، پایدار و کلی؛ در اسناد بیرونی به فشارهای اجتماعی،علل بیرونی ،ناپایدار و اختصاصی نسبت داده میشود .[2] افراد با سبک اسنادی خوشبینانه،از تبیینهای درونی، پایدار و کلی برای رویدادهای منفی استفاده میکنند. افراد با سبکهای اسنادی بدبینانه از تبیینهای درونی و پایدار و کلی برای رویدادهای منفی استفاده میکنند.[3]
سبک اسنادی بدبینانه به صورت گرایش به توجیه کردن رویدادهای ناگوار با انتسابهای درونی، پایدار و کلی آشکار میگردد. سبک اسنادی بدبینانه افراد را در مواقع شکست و بدبیاری نسبت به ناامید شدن آماده میسازد .[4] سلیگمنٌ از پیشگامان کاربرد سبک اسنادی در بهداشت روانی به ویژه افسردگی است که در زمینه رابطه سبک اسنادی و افسردگی دو مقوله را مطرح میسازد: -1 سبک اسناد بدبینانهٍ یعنی اسناد رویدادهای منفی به عوامل درونی، که افسردگی را در پی دارد.-2 سبک اسناد خوش بینانهَ که عبارت است از اسناد رویدادهای مثبت به عوامل درونی، این سبک اسناد زمینه ساز شادمانی است.[5] سبک اسناد را یک متغیر شخصیتی نسبتا پایدار میپندارند که مبنای شناختی دارد و نشان میدهد چگونه افراد رویدادهای ناگوار زندگی خود را تبیین میکنند.[6] در واقع نظریه سبکهای اسنادی چارچوبی برای بررسی سازههای خوشبینی و بدبینی ارائه میدهد و با مفهوم درماندگی آموخته شده مرتبط میباشد.[7]
خوشبینی ٌیکی از موضوعات روانشناسی مثبتگرا ٍاست.هدف از روانشناسی مثبتگرا ایجاد تغییر در روانشناسی میباشد و قصد آن فراتر از ترمیم آسیبها بوده و در واقع به سمت بهینه کردن کیفیت زندگی است.[8]آن گرایشی که اسنادها را در افراد میسازد متغیر تفاوتهای فردی است. این عامل آنها را در معرض خطر قرار میدهد.به این معنی که انتظار موفقیت و امیدواری در افرادی که سبک اسنادی کارآمد دارند، نسبت به افرادی که سبک اسنادی ناکارآمد دارند، بیشتر است.[9]روانشناسی مثبت یکی از رشتههای بدیع روانشناسی است که در اواخر سدهی قرن بیستم میلادی پا به عرصهی وجود نهاد و افق تازهای را پیش روی روانشناسی و پژوهشگران گشوده است.
در روانشناسی مثبت به جای تأکید بر شناسایی و مطالعه کمبودهای روانی و کاستیهای رفتاری و ترمیم یا درمان آنها به شناخت و ارتقای وجود مثبت و نقطه قوت انسان تأکید میشود.[10]مازلوَ - 1905 - بحثی را مطرح کرد که روانشناسی متمایل است بر نیمه تاریکُ تواناییهایش تمرکز کند. وی پیشنهاد کرد که این رشته باید متعادلتر شود و بر حوضههایی مثل رشد، رضایت، خوشبینیو واقعیت دادن به ظرفیتهای انسانی تمرکز کند.[11] در واقع روانشناسی مثبتنگر به نیرومندیهای افراد - نسبت به ضعفها و بدکارکردیها - علاقهمند است و اینکه چطور آنها میتوانند رشد و پیشرفت داشته باشند - نسبت به پایبند بودن و درجا ماندن - .[12]بهزیستی روانشناختی ِ یعنی اینکه از لحاظ روانی سالم و تندرست بودن این خود بر خلاف ناخوش بودن و فقدان سلامت روانی است، این ملاک یکی از معیارهای اصلی ارزشیابی مثبتگرا است.[13]
بهزیستی روانشناختی،یعنی عملکرد روان-شناختی در شش حوزهی آزادی عمل،تسلط محیطی،رشد شخصی،روابط حسنه با دیگران،هدفمندی زندگی و پذیرش خود.[14]بنابراین بهزیستی روانشناختی شامل مؤلفههایی از قبیل عواطف، رضایت از زندگی و کار است و بر این دلالت دارد که چگونه افراد به ارزیابی زندگیشان میپردازد که شامل متغیرهایی از قبیل رضایت زندگی، رضایت زناشویی، خلق و خو و هیجانات مثبت، نبود افسردگی و اضطراب میباشد.[15] عوامل روانشناختی بر کارکرد جسمی تأثیر میگذارند و کسانی که بهزیستی روانشناختی بالاتری دارند، از سلامت جسمی بالاتری نیز برخوردارند. همچنین این افراد شاد، خوش-بین و مثبتنگرند و از ثبات عاطفی بالایی برخوردار هستند. برای حل مسائل خود مستقیما تلاش و از زندگی راضی بوده و احساس خوشبختی میکنند.[16] احساس خرسندی و بهزیستی در طول عمر،از مولفههای نگرش مثبت افراد نسبت به جهانی است که در آن زندگی میکنند.
در واقع تجربه شادمانی و رضایت از زندگی هدف عالی زیستن در این جهان به شمار میرود و احساس غم و ناخرسندی اغلب مانعی در راه انجام وظایف است.[17] پژوهش در حوزههای رفتاری و نگرشی طی سالهای اخیر روند رو به رشدی داشته است.شواهدی دال بر وجود پیوند و ارتباط میان سبکهای اسناد با بهزیستی روانشناختی و میزان شدت و نحوهی ارتباط متغیرهای مذکور با یکدیگر وجود ندارد. دانشجویان هر جامعه نیروی انسانی و سازندگان فردای آن جامعه هستند.از این رو سلامت جسم و روان آنها از اهمیت زیادی برخوردار است.فعالیتهای آموزشی در جهت تقویت بهزیستی به ویژه آموزش مهارتهای لازم برای زندگی از بخشهایی هستند که برای ارتقای سلامت روان باید توسعه یابند.[18]در این پژوهش به دنبال پاسخ علمی به این پرسش هستیم که آیا بین سبکهای اسناد و بهزیستی روانشناختی در دانشجویان رابطه وجود دارد؟
تئوری و پیشینه تحقیق
در تحقیقی نشان داده شده است که نسبت دادن شکست با واکنش استرس در فشار خون بالا مرتبط است. افرادی که شکست را به عوامل بیرونی و پایدار نسبت میدهند یعنی سبک اسنادی خوشبینانه دارند، در برابر فشار خون بالا و واکنش استرس بدن محافظت میشوند.[19] سبک اسنادی مثبت با بالا بردن پیشرفت تحصیلی و نشان دادن سازگاری مثبت در ارتباط است.[20] پیامدهای اسنادهای منفی، کاهش تلاشهای رفتاری برای موفقیت در افراد است.[9]سبک اسنادی بدبینانه ارتباط بسیار نزدیکی با اضطراب دارد.[21] همچنین گرایش به علت رخدادهای منفی به درون با داشتن دورههای طولانی از افسردگی مرتبط است.[22] اسناد رویدادهای منفی به عوامل درونی، پایدار و کلی نه تنها با افسردگی بلکه با اضطراب روانشناختی و ایجاد احساسات منفی نیز رابطه دارد.[23]
سبک اسنادی خوشبینانه در سازگاری افراد تاثیر بسیار زیادی دارد و پژوهشها ارتباط معنادار مثبت را بین آنها نشان دادهاند.[24] نتایج پژوهش عسگری و صفارزاده نشان داد که بین نگرش مذهبی ،بهزیستی روانشناختی و افسردگی با عملکرد تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد.[25] تحقیقات نشان داد که ابعاد پنجگانه شخصیت با وقایع مثبت و منفی زندگی، کیفیت زندگی و شادکامی به عنوان متغیرهای بهزیستی روانشناختی رابطه وجود دارد.[26] مطالعات فراتحلیل نشان داد که بین عوامل مختلف شخصیتی و شاخصهای بهزیستی روانشناختی ارتباط وجود دارد و هم چنین مسائلی مانند برون گرایی بالا و روان جور خویی پایین رابطه قوی با بهزیستی روانشناختی دارد.[27]ساختار بهزیستی روانشناختی نه فقط از سلامت روان حمایت میکند،بلکه یک طرح از بهزیستی ارائه میکند.[28]
بهزیستی روانشناختی اشاره به حسی از سلامتی داشته که آگاهی کامل از تمامیت و یکپارچگی در تمام جنبههای فرد را شامل میشود و در واقع بهزیستی روانی یا رضایت از زندگی، بزرگترین آرزو و مهمترین هدف زندگی بشر بوده که بیش از هر عامل دیگری بهداشت روانی افراد تحت تأثیر قرار میدهد.[29] طی تحقیقی با عنوان اثر سبک اسنادی و گرایش خوشبینی بر بهزیستی روانشناختی، رابطه معناداری بین سبکهای اسنادی و گرایش به خوشبینی با بهزیستی روانشناختی یافت شد و در پژوهشی با عنوان الگوی پیشبینی هوش معنوی بر پایه سبکهای اسنادی و خودکنترلی نشان داده شد که بررسی نوع رویکرد اسنادی فرد در رویدادهای مختلف زندگی، در روشن شدن فرآیند خودکنترلی و در تبیین هوش معنوی سودمند خواهد بود.[30]روانشناسان با استفاده از روش تحلیل کوواریانس دریافتند که متقاضیان طلاق از سبک اسنادی موقت کلی و زوجهای عادی از سبک اسنادی پایدار و اختصاصی استفاده میکنند، اما دو گروه از نظر سبک اسناد درونی و بیرونی تفاوت معناداری با یکدیگر ندارند.[31]
نتایج به دست آمده از تحقیق، با عنوان نقش پیشبین بین سرمایه روان شناختی،سخت رویی و روان شناختی و هوش معنوی در بهزیستی روانشناختی دانشجویان این گونه به دست آمده که سرمایه روانشناختی،سخت رویی و هوش معنوی از تغییرات بهزیستی روانشناختی دانشجویان را پیش بینی میکنند ، روان درمانگران میتوانند با دستکاری این عوامل باعث افزایش بهزیستی دانشجویان شوند.[32]در تحقیقی ، یافتههای پژوهش نشان داد که سرمایه روانشناختی و مؤلفههای آن با بهزیستی روانشناختی رابطه مثبت و معنا داری وجود دارند و همچنین سرمایه اجتماعی با بهزیستی روانشناختی و سرمایه روانشناختی رابطه مثبت و معنادار دارد.[33]
یافتههای پژوهشی نشان داد که بین سبکهای اسناد و ابعاد بهزیستی روانشناختی رابطه معنادار وجود دارد.[34]با بررسی ارتباط بین سلامت روان و بهزیستی روانشناختی نتایج نشان داد که وضعیت و ادراک سلامت یک شاخص اصلی برای بهزیستی روانشناختی محسوب میشود.[35]یافتههای دیگر حاکی از وجود رابطه معنادار بین سبک های اسنادی و گرایش به خوشبینی بر بهزیستی روان شناختی است،به صورتی که سبک اسنادی مثبت، بهزیستی روانشناختی را بالا میبرد همچنین در این پژوهش دریافتند مثبت اندیشی باعث افزایش بهزیستی روانشناختی میگردد.[36] یافتههای پژوهش نشان داد که سرمایه روانشناختی و مؤلفههای آن با بهزیستی روانشناختی رابطه مثبت و معنا داری وجود دارند.[11]
اگرچه پژوهشهایی تاکنون در زمینه بهزیستی روان-شناختی و سبکهای اسناد انجام شده است، اما در مرور پیشینه موضوع، پژوهشی که در آن رابطه بین سبکهای اسناد با بهزیستی روانشناختی در دانشجویان بررسی شده باشد، در دسترس قرار نگرفت.با توجه به این موضوع و از آنجا که می-توان گفت دستیابی به موفقیت تحصیلی و پیشرفت به عنوان هدف غایی فراگیران و نظام آموزشی هر کشوری تلقی می-شود که تحقق این امر متأثر از عوامل متعددی است.در تبیین این مطلب توجه به دیدگاه فراگیران درباره تواناییهایشان خالی از لطف نیست و روشنگر بعد مؤثری در جریان عملکرد تحصیلی موفقیت آمیز در فراگیران است[37] و از آنجا که در زندگی امروز بهزیستی روانشناختی از مسائل اساسی و مهم زندگی بشر است و باید در زمینه عوامل موثر بر آن اقدامهای موثری صورت گیرد، این پژوهش با هدف تعیین رابطه سبکهای اسناد و بهزیستی روانشناختی اجرا شد.
مواد و روشها
روش پژوهش، جامعه آماری و نمونه؛ مطالعه حاضر از نظر ساختار یک پژوهش توصیفی و از نظر روش از نوع پژوهش-های همبستگی محسوب میشود که در آن سبکهای اسناد متغیر پیشبین و بهزیستی روانشناختی متغیر ملاک بود. جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه دانشجویان دانشگاههای آزاد شهرستان اصفهان در سال94 تشکیل داده است. بر اساس اطلاعات دریافتی از این مجموعه، تعداد کل دانشجویان 110000نفر بود.نمونهای به حجم397 نفر - شامل 228 زن و
