بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین سبکهای فرزندپروری با ابراز وجود و عملکرد تحصیلی است. روش تحقیق از نوع همبستگی بود وجامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان دختر سال اول دوره متوسطه که در سال تحصیلی 93- 94 در دبیرستانهای داراب مشغول به تحصیل بودند می باشد که تعداد آنها 893 میباشد. همچنین کل مادران دانش آموزان که تعداد آنها برابر تعداد دانش آموزان می باشد.در پژوهش حاضر برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای استفاده شد، وحجم نمونه آماری برابر 269 نفر گردید که پرسشنامه سبکهای فرزندپروری توسط والدین و پرسشنامه ابراز وجود توسط دانش آموزان تکمیل گردید. به منظور تحلیل داده ها از - همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیری - ، استفاده شد که پس از تجزیه و تحلیل داده ها نتایج زیر بدست آمد. بین سبک فرزندپروری مقتدرانه با ابراز وجود دانش آموزان دختر متوسطه رابطه معنادار وجود دارد. بین سبک فرزندپروری مقتدرانه با عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر متوسطه رابطه معنادار وجود دارد. علاوه بر این یافته ها نشان داد سبک فرزندپروری مقتدرانه به صورت مثبت قادر به پیش بینی ابرازوجود و عملکرد تحصیلی می باشد.
واژه های کلیدی: سبکهای فرزندپروری، ابرازوجود، عملکرد تحصیلی
مقدمه
خانواده1 نهادی است که از یک سو با جامعه و از سوی دیگر با خود فرد پیوند دارد. اهمیت آن به حدی است که از پایه های بنیادین جامعه محسوب می گردد. در واقع خانواده بیشترین تاثیر را بر رشد شخصیت 2 کودکان دارد، وقتی محیط خانواده سالم است، در بچه ها اعتماد به نفس، دوست داشتن، و احساس مسئولیت پرورش می یابد، تحقیقات متعددی نشان داده است وقتی بچه ها مورد توجه والدین نیستند یا از خانواده محروم هستند یا بر عکس توجه بیش از حد دریافت می کنند، برای کژکارکردها، ناسازگاریها و تخلفات اخلاقی آماده خواهند شد.[1] آنچه در خانواه بیش از همه اهمیت دارد رابطه والد فرزندی است، این رابطه برای ایجاد امنیت و عشق، مهم و حیاتی است، این رابطه نخستین معرف دنیای ارتباطات برای کودک می باشد که احساس عشق، صمیمیت و امنیت بطور مستقیم ریشه در این روابط دارد.[2]
همچنین بسیاری از ویژگیهای شخصیتی و تحصیلی کودک می تواند تحت تأثیر ویژگیهای شخصیتی و سبکهای فرزندپروری3 والدین قرار گیرد.[3] از جمله این ویژگیها توانایی ابراز وجود4 و عملکرد تحصیلی5 کودکان است. با نگاهی به سیستم آموزشی موجود در جامعه در می یابیم که تعدادی از دانش آموزان همواره از عملکرد تحصیلی پایین رنج می برند و عدم توانایی ابراز وجود مانع از رسیدن آنها به جایگاه تحصیلی که شایسته آن هستند شده است. عملکرد تحصیلی و توانایی ابراز وجود تحت تأثیر عوامل متعددی است که از همه مهمتر سبکهای فرزندپروری است. فرزند پروری فعالیت پیچیده ای شامل روشها و رفتارهای ویژه ای است که بطور مجزا یا در تعامل با یکدیگر در رشد کودک تأثیر می گذارد. در واقع پایه و اساس شیوه های فرزندپروری مبین تلاشهای والدین برای کنترل و اجتماعی کردن کودکانشان است. اگر چه والدین ممکن است در چگونگی کنترل و اجتماعی کردن فرزندان خود با یکدیگر تفاوت داشته باشند، ولی به نظر می رسد که همه والدین در تعلیم و تربیت فرزندان، نظارت بر آنها نقش اولیه را بر عهده دارند.[4]
بامریند - - 1971 سه سبک فرزندپروری را معرفی می نماید: -1 والدین مقتدر: که به صورت افرادی با صمیمیت و با محبت زیاد - این گونه والدین در زندگی فرزندان خود مشارکت کرده و به نیازهای آنها پاسخ می دهند - و کنترل رفتار - آنها محدودیتهای واضح و متناسب با سن فرزندانشان برای رفتارهای او در نظر می گیرند - ، تعریف می شوند. این والدین از کودکان خود توقع داشته تا به روش معقول و سنجیده رفتار کنند، اما در عین حال برای رسیدن به رفتارشان بیشتر تمایل دارند پاداش دهند تا تنبیه، آنها توقعات خود را به صراحت بیان کرده و توضیحاتی را ارایه می دهند تا به کودک برای درک دلایل آنها برای تقاضاهایشان کمک کند. فرزندپروری مقتدرانه در طول سالهای کودکی و نوجوانی با عزت نفس زیاد، پختگی و پیشرفت تحصیلی رابطه دارد-2 والدین مستبد:
ابزار گردآوری داده ها
در تحقیق حاضر برای گرداوری داده ها از منابع کتابخانه ای استفاده شد علاوه بر آن از پرسشنامه های زیر نیز استفاده گردیده است.
-1 پرسشنامه سبکهای فرزندپروری بامریند
این پرسشنامه توسط بامریند - - 1967، پس از بررسی های طولانی ساخته شده است و خود او نیز در تحقیقات فراوانی از آن استفاده نموده است. این پرسشنامه شامل سی جمله است که ده جمله ی آن به سبک فرزند پروری سهل گیرانه و ده جمله ی آن به سبک مستبدانه و ده جمله ی دیگر به سبک مقتدرانه مربوط می شود. فرم اصلی پرسشنامه سبکهای فرزندپروری بامریند توسط اسفندیاری - 1374 - ترجمه شده و برای تعیین روایی صوری آن اصلاحات لازم را به عمل آورده و جمله های دیگری نیز به آن افزوده است. سپس از ده نفر از صاحبنظر در زمینه روانشناسی و روانپزشکی خواست تا میزان روایی هر جمله را مشخص نموده و در صورت لزوم نظر اصلاحی خود را بیان نمایند، نتیجه بررسی نشان داده است که پرسشنامه دارای روایی صوری می باشدو بوری - - 1991،
میزان پایایی این پرسشنامه را از روش بازآزمایی در بین گروه پدران و مادران به شرح زیر گزارش داده است:0,81 برای شیوه سهل گیرانه، 0,78 برای شیوه مقتدرانه در بین مادران، و 0,77 برای شیوه سهل گیرانه، 0,85 برای شیوه مستبدانه، 0,92 برای شیوه مقتدرانه در بین پدران. اسفندیاری - 1374 - برای تعیین پایایی این پرسشنامه از روش بازآزمایی استفاده نموده و میزان پایایی برای روش سهل گیرانه 0,69، برای شیوه مستبدانه 0,77، وبرای شیوه مقتدرانه 0,73 به دست آمد.در پژوهش حاضر نیز پایایی آزمون از طریق آلفای کرنباخ محاسبه که مقدار زیر بدست آمد: شیوه سهلگیرانه 0,73، شیوه مستبدانه 0,68 و برای شیوه مقتدرانه .[14] 0,79
-2 پرسشنامه ابراز وجود
این پرسشنامه شامل چهل سئوال است و در سال 1975 توسط گمبریل و ریچی ساخته شده است. هرسئوال بیان یک موقعیت می باشد که پاسخ دهنده باید میزان امکان اجرایی چنین رفتارهایی را با گزینه های خیلی زیاد5=، زیاد4=، متوسط3=، کم2=، خیلی کم1= مشخص کند. در پژوهش انجام شده توسط پیری - - 1383، روایی سازه پرسشنامه با تحلیل عاملی به روش سلسله مراتبی دو عاملی بدست امد که روی هم 48 درصد کل واریانس ابراز وجود را تبیین می کند. برای هر دو عامل نام های مناسب انتخاب شده است. پایایی پرسشنامه با روش بازآزمایی در مطالعه گمبریل و ریچی - - 1975، 0,82و در پژوهش پیری - - 1383 پایایی پرسشنامه به روش الفای کرنباخ 0,85 برآورد شده است و در پژوهش پاییزی - - 1383، با روش الفای کرنباخ،0,92 گزارش شده است، همچنین در پژوهش حاضر نیز پایایی آزمون از روش آلفای کرنباخ محاسبه که مقدار آن 0,81 بدست آمد.
-3 عملکرد تحصیلی
جهت بررسی عملکرد تحصیلی دانش آموزان از معدل نوبت اول دانش آموزان استفاده شد که از طریق آموزشگاه محل تحصیل آنها گردآوری شد.
نتایج
برای بررسی رابطه بین سبکهای فرزندپروری با ابرازوجود - سئوال اول تحقیق - ، وسبکهای فرزندپروری با عملکرد تحصیلی - سئوال دوم تحقیق - از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد که نتایج آن در ادامه آمده است. جداول یک و دو نشان می دهد که از بین سه سبک بررسی شده سبک مقتدرانه با ابرازوجود و عملکرد تحصیلی دارای ضریب همبستگی مثبت و معنی دار است در حالیکه در دو سبک دیگر ضمن پایین بودن میزان همبستگی ازنظر آماری نیز معنادار نیستند. در بررسی سئوال سوم مبنی بر اینکه آیا سبکهای فرزندپروری قادر به پیش بینی ابرازوجود دانش آموزان است؟ از آزمون تحلیل رگرسیون به شیوه همزمان استفاده شد که نتایج آن در جدول سه آمده است.
