بخشی از مقاله
چکیده :
هدف از پژوهش حاضر ، بررسی رابطه هوش هیجانی ، بلوغ اجتماعی و مسوولیت پذیری با شیوه های فرزند پروری والدین دانش آموزان دختر پایه هفتم مقطع متوسطه شهرستان دزفول بوده است . جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه هفتم مقطع متوسطه شهرستان دزفول بودند. از میان جامعه مذکور 120 نفر به صورت تصادفی ساده انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند .
داده های لازم از طریق چهار پرسشنامه - آزمون هوش هیجانی شات ، بلوغ اجتماعی رائو ، تست پنج عاملی شخصیت - NEO - و سبکهای فرزند پروری بامریند - جمع آوری شدند و توسط نرم افزار - SPSS آزمون همبستگی - مورد تجزیه و تحلیل واقع گردید .سطح معنا داری آزمون 0,05 درصد در نظر گرفته شد.نتایج نشان داد که بین سه شاخص - هوش هیجانی ، بلوغ اجتماعی و مسوولیت پذیری - با شیوه های فرزند پروری مقتدارنه همبستگی مثبت و معناداری رابطه وجود دارد. همچنین بین این سه شاخص و شیوه های فرزند پروری سهل گیرانه و مستبدانه رابطه منفی و معنادری وجود دارد.
کلید واژه : هوش هیجانی ، بلوغ اجتماعی ، مسوولیت پذیری ، فرزند پروری
مقدمه
هوش هیجانی توانایی برای مدیریت اضطراب و کنترل تنش ها و انگیزه، امیدواری و خوش بینی در مواجهه با موانع در راه رسیدن به هدف است. هوش هیجانی ، یک نوع مهارت اجتماعی است، همراهی با مردم، مدیریت عواطف و احساسات در روابط و توانایی ترغیب و رهبری دیگران . - نانسی کی ریکر ، بلوغ اجتماعی پایه و اساس زندگی هر فرد را تشکیل می دهد .
منظور از بلوغ اجتماعی تاثیر متقابل فرد با دیگران و پذیرش نقش های اجتماعی - نلسون ، 2005 به نقل از طاهری ، 1389 - .مسئولیت به معنای ضمانت و تعهد است. مسئولیت چیزی با کسی بودن، یعنی به گردن او، در عهده او، در ضمان و پایبندی او بودن است .بنابراین هر گاه انسان متعهد به انجام کاری میشود در حقیقت مسئولیت انجام آن کار را پذیرفته است. - دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، ج 12، ص 18465، دانشگاه تهران، تهران، چاپ اول، 1373ش. -
شیوه های فرزند پروری به روش هایی اطلاق می شود که والدین در برخورد با فرزندان خود اعمال می کنند که می تواند در رشد و تکامل فرد دردوران کودکی و خصایص بعدی شخصیت وی تاثیر فراوان و عمیقی داشته باشد. - شعاری نژاد ، - 1376 که با توجه به دو بعد کنترل و مهرورزی به چهار شیوه ی مقتدرانه ، مستبدانه وسهل انگار ، بی تفاوت دسته بندی می شود.
شیوه های والدینی الگوهای نگرشی -رفتاری است که والدین برای تربیت کودکان خود به کارمیبندند - دارلینگ و استینبرگ ، - 1993 .ساموئل وسالامی - 2010 - 1 نشان دادکه هوش هیجانی،سودمندی،خوشبختی،ورضایت اززندگی میتوانند رفتار ونگرش های دانشجویا ن را پیشبینی نمایند. بث2 و همکاران - 2010 - در پژوهشی بیان کردند که نه تنها شیوه های فرزندپروری،بلکه نگرشهای والدین درباره ی فعالیتهای جنسی،نقش جنسیتی وروابط کلی خانوادگی دردوران بزرگسالی ، برعملکرد جنسی ،نظام عقیدتی وشخصیتی که اعتبارصوری بسیارزیادی داردتأثیرگذارخواهدبود.
طالبی مرند - 2009 - نشان داد که ضریب همبستگی چندگانه بین سبک های فرزندپروری باحالات روانشناختی مثبت 34 درصدازکل واریانس متغیرملاک توسط متغیرپیشبین قابل پیشبینی بود. انیولا و بیوساری - 2007 - 3 پژوهشی نشان داد که تفاوتهای مهمی در سطح پیشرفت گروه تحت درمان و گروه کنترل وجود دارد. همچنین موضوعات مردان و زنان تفاوت مهمی در واکنش های آنها نسبت به درمان ایجاد میکند.
موضوعات در خصوص سال آغاز بینایی نشانگر اختلاف مهم در واکنشها نسبت به موضوعات میباشد. بنابراین، برنامه ی آموزش هوش هیجانی برنامه ی مؤثری برای کنترل خودکارآمدی میباشد.استینبرگ4 و همکاران - 2002 - نشان داد که شیوهرهای فرزندپروری ممکن است رفتارهای مثبت یا منفی را در کودکان افزایش یا کاهش دهند.
فرزندپروری مقتدرانه با پیامدهای تحولی مثبت همچون پیشرفت تحصیلی بالاتر، اتکاء به خود بیشتر، عزت نفس بالاتر، انحرافات رفتاری کمتر و روابط بهتر با همسالان مرتبط است. سبک سهل گیرانه با بزهکاری، پرخاشگری، رفتار جنسی زودرس و انحرافات جنسی و سبک مستبدانه نیز با پیامدهای رفتاری درونیسازی شده و برونیسازی شده و سطوح پایین کنشوری هیجانی ارتباط دارد.
فکرتی - 1394 - نشان داد که از بین مؤلفه های هوش هیجانی، مؤلفهی خودآگاهی هیجانی بیشترین مقدار پیش بینی کننده را دارا بود و مدیریت رابطه ی پیش بینی کنندگی معناداری را در این تحقیق نشان نمیداد. همچنین ازمیان سبک های فرزندپروری،سبک فرزندپروری مقتدر نیز رابطه ی مثبت معناداری باحالات روانشناختی مثبت داشت ونیز هیچ رابطه ی معناداری بین سبک فرزندپروری مستبد باح الات روانشناختی مثبت یافت نشد.
محققان در پایان باتوجه به نتایج پژوهش واهمیت حالات روانشناختی مثبتپ یشنهاد کردند که به پرورش هوش هیجانی از سنین کودکی وآموزش آن به والدین ومتوجه ساختن والدین درنحوه ی فرزند پروری توجه بیشتری شود تا با افزایش سطح رضایتمندی افرادمیزان بهداشت روانی جامعه نیز ارتقا یابد. خجسته کاشانی - 1393 - در نتیجه آموزش ابراز وجود در بهبود و افزایش بلوغ اجتماعی نوجوانان پسر میتواند تأثیر مهم و بسزایی داشته باشد.
عسگری و روشنی - 1391 - نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بین هوش فرهنگی، هوش هیجانی و سازگاری فردی-اجتماعی دانشجویان زن و مرد تفاوت معناداری وجود دارد. هومن، وطنخواه و جهانزاد - 1391 - نشان داد که 10 عامل استخراج شده، 29/115 درصد کل واریانس متغیرها را تبیین می کند. 10 عامل شامل: عدم کنترل خود، سلطه جویی، اعتماد به دیگران، سهلانگاری، کمرویی، تنوعطلبی، نفعطلبی و خودپرستی، خیرخواهی، بیخیالی و خودبزرگبینی است.
برای بررسی روایی همگرا از آزمون سازگاری اجتماعی - CPI - استفاده شد. همبستگی بین فرم 90 سئوالی سازگاری اجتماعی و بلوغ اجتماعی رائو بر روی گروه نمونه ای به حجم 72 نفر محاسبه شد. نتایج نشان داد که 5 عامل از 10 عامل؛ 1 - عدم کنترل خود - ، 2 - سلطهجویی - ، 4 - سهل انگاری - ، 5 - کمرویی - ، 7 - نفع طلبی و خودپرستی - با آزمون سازگاری اجتماعی - CPI - همبستگی دارد و ضریب همبستگی کل پرسشنامه ی بلوغ اجتماعی رائو با آزمون سازگاری اجتماعی 0/411 به دست آمد.
در نهایت، یک نرم مقوله ای برای پرسشنامه تهیه شد. نفوتی - 1391 - سطح بیمسئولیتی دختران نسبت به پسران پایینتر بود. همچنین یافته ها نشان دادند بین سطوح مسئولیت پذیری دانشآموزان در کلاس تربیت بدنی و کلاس های دیگر درسی از دیدگاه معلمان رابطه ی معناداری وجود داشت. بنابراین، مشارکت در فعالیت های ورزشی میتواند عامل مهمی در رشد مسئولیت پذیری دان شآموزان نوجوان در فعالیتهای مدرسه و در خانه باشد.
همچنین شرکت فعالیت های ورزشی میتواند مسئولیت پذیری را در فعالیتهای شخصی و تحصیلی بالا ببرد. ذبیح اللهی، غلامعلی لواسانی و اژهای - 1391 - نتایج نشان داد که شیوه های فرزندپروری ادراک شده و هوش هیجانی با خود ناتوانسازی و خرده مقیاسه ایش رابطه ی منفی معنادار دارند. نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که از میان شیوه های فرزندپروری ادراک شده و مؤلفه های هوش هیجانی، ادراک از مهرورزی مادر، ادراک از مشارکت پدر و بهره وری از هیجانها بهترین پیشبینهای خودناتوانسازی هستند.
در مجموع، یافته ها بیانگر آن است که میتوان از طریق محبت و مشارکت بیشتر والدین، در امر فرزندپروری و آموزش مهارتهای هوش هیجانی از آثار زیانبار رفتار خودناتوانسازی جلوگیری به عمل آورد. ابراهیم یکوهبنانی - 1390 - نتایج نشان دادکه بین هوش معنوی بارضایت اززندگی همبستگی مثبت ومعنی داری وجودندارد،امابین هوش هیجانی بارضایت اززندگی همبستگی مثبت و معنیداری وجوددارد.
همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان دادکه مؤلفه ی سجایا یا خلاقی درهوش معنوی و مؤلفه های ارزیابی هیجان و تنظیم هیجان در هوش هیجانی پیشبینی کننده های معنیداری برای رضایت از زندگی هستند. از سوی دیگر،نتایج به دست آمده نشان داد که مؤلفه ی هوش معنوی در کنار هوش هیجانی با رضایت از زندگی رابطه مثبت ومعنی داری دارد. هومن، جمالی و قاسمی - 1390 - نشان داد که عامل های خودمحوری و تعهد اجتماعی با بلوغ عاطفی همبستگی دارند و ضریب همبستگی کل پرسشنامه با سیاه هی بلوغ عاطفی 0/176 به دست آمد.
در نهایت نرم مقوله ای برای پرسشنامه تهیه شد. دانش، عصمت و دیگران - 1390 - یافته ها نشان داد رابطه ی بین شیوه های فرزن دپروری مقتدرانه با مؤلفه های جذابیت و کنترل مثبت و با مؤلفه های مهارت و تجربه منفی بود. رابطه ی بین شیوه های فرزندپروری سهل گیرانه با مؤلفه های مهارت، تجربه و جذابیت مثبت و با مؤلفه ی کنترل منفی بود.
رابطه ی بین شیوه های فرزندپروری مستبدانه با کنترل و جذابیت منفی بود و با مؤلفه های دیگر معنیدار نبود. نتایج همچنین نشان داد که عزتنفس جنسی نقش مهمی در تقویت عوامل روانشناختی مثل جذابیت جسمانی، احساسات، افکار و رفتار جنسی دارد که در رابطه ی جنسی سالم، عوامل روانشناختی علاوه بر هورمونهای جنسی نقش مهمی ایفا میکند.
بنابراین لازم است شیوه های فرزندپروری مناسب را به والدین آموزش داد، تا آنها با اعمال شیوه های فرزندپروری درست بتوانند عزت نفس جنسی فرزندانشان را ارتقاء دهند و بدینطریق از بیبندوباری جنسی و آشفتگی خانوادگی در زندگی آنان پیشگیری نمایند.
