بخشی از مقاله
چکیده:
سبک والدینی ،عاملی تعیین کننده واثرگذار است که نقش مهمی را در آسیب شناسی روانی ورشد کودکان ایفا می کندو کیفیت رابطه والد – کودک اثر معناداری روی شادکامی وبهزیستی افراد دارد.هدف این پژوهش ، تعیین رابطه بین سبک والدینی مادران با شادکامی دانش آموزان بود. روش پژوهش حاضر همبستگی وجامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر مقطع متوسطه منطقه 9 تهران به همراه مادران آنها بود که در سال تحصیلی 1396-97 مشغول به تحصیل بودند.نمونه نهایی پژوهش640 نفر از دانش آموزان ومادران بود - 320 نفر دانش آموز دختر و320 نفر مادر - که به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند.
به منظور گردآوری داده ها از پرسشنامه های فرزند پروری بامریند وآزمون شادکامی آکسفورد استفاده شد.تجزیه وتحلیل داده های پژوهش نیز با استفاده از آزمون کولموگروف – اسمیرونف ، آزمون همبستگی پیرسون وتحلیل رگرسیون انجام شد.نتایج پژوهش نشان داد که بین سبک فرزند پروری استبدادی مادران با شادکامی دانش آموزان رابطه منفی معنادار وجود داشت .همچنین بین سبک فرزند پروری مقتدرانه مادران با شادکامی دانش آموزان رابطه مثبت و معنادار وجود داشت.ولی سبک فرزند پروری آزاد منشانه مادران با شادکامی دانش آموزان معنادار نبود.در مجموع ، نتایج تحقیق نشان داد که شیوه فرزند پروریاستبدادی مادران به طور منفی شادکامی را در دانش آموزان پیش بینی می کند.همچنین شیوه فرزندپروری مقتدرانه مادران می تواندبه طورمثبت شادکامی را در دانش آموزان تبیین کند .
واژگان کلیدی: سبک والدینی، مادران، شادکامی، دانش آموزان
مقدمه
روانشناسی مثبت به عنوان روی آورد تازه در روانشناسی با بررسی بهزیستی روانی، شادکامی وسلامت روانی، هیجانهای مثبت، ویژگیهای شخصیتی مثبت و نهادهای سالم همچون خانواده را مد نظر قرار میدهد. یکی از مهم ترین هیجانهای مثبت که افزایش آگاهی فرد نسبت به شرایط جسمانی و محیطی را در پی دارد، شادکامی است. از نظر سیلیگمن - 2002 - 1 احساس شادکامی به عنوان یک پدیده هیجانی مثبت برای انسان ضروری است وبه زندگی او معنا میبخشد. آرگایل، مارتین ولو - 1995 - 2 شادکامی راترکیبی از وجود عاطفه مثبت، فقدان عاطفه منفی ورضایت از زندگی میدانند. - از آن جا که شادکامی نمودی از بهزیستی روانشناختی است وبر کیفیت زندگی تاثیر داردوبا توجه به اینکه یکی از اهداف تعلیم وتربیت، پرورش افرادی هست که از سلامت روانی برخوردار باشند، توجه به عوامل تاثیر گذاربر شادکامی حایز اهمیت است.
از جمله این عوامل میتوان به سبکهای فرزند پروری اشاره کرد - فورنهایم و چنگ 1999 - 3و - - 2000 سبکهای فرزند پروری ترکیبی از رفتارهای والدین هستند که درموقعیتهای گستردهای روی میدهند وجو فرزندپروری بادوامی را پدید میآورند - برک لورا4، - 1387 :480 بامریند درمطالعات خودسه ویژگی را آشکار میسازد. این سه ویژگی عبارتنداز: - 1 پذیرش وروابط نزدیک - 2 کنترل - 3 استقلال دادن. ازتعامل این سه ویژگی، سه سبک فرزندپروری مشخص میشود: مقتدرانه، مستبدانه وسهل گیرانه. هرز وگولون5 - 1999 - معتقدند که سبک فرزند پروری وکیفیت رابطه والد کودک اثر معناداری روی عزت نفس، شادکامی و بهزیستی افراد دارد وشیوههای فرزند پروری عاملی تعیین کننده واثر گذار است که نقش مهمی را در آسیب شناسی روانی ورشد کودکان ایفا میکند. این که والدین کدام یک از انواع سبکهای مختلف تربیتی را در خانواده اتخاذ کنند، تاثیر مهمی بر ابعاد مختلف زندگی فرد میگذارد - استینبرگ6 و همکاران، . - 1994
اغلب تحقیقات انجام شده در گذشته روی پیامدهای منفی سبکهای فرزند پروری تاکید داشتند اما مسیرودر واقع تاکید این مطالعه بیشتر پیامدهای مثبت سبکهای فرزند پروری یعنی شادکامی است. فورنهام و چنگ - 2000 - در تعیین شادکامی سبکهای فرزند پروری، جنسیت، شخصیت و عزت نفس را مورد تا کید قرار داده اند. تاثیر رفتار والدین درشکل گیری رفتار کودکان بسیار مهم و اساسی است. بسیاری از شخصیتهای بزرگ رابطه دوستانه وپسندیده با والدین خود داشته اند. رابطه مطلوب میان والدین و فرزندان موجب شادمانی وکمترین حد نگرانی در کودکان میشود - به نقل از یوسفی. - 1386 اگرچه رابطه نامطلوب میان والدین وفرزندان به طور کلی تاثیرات منفی درپی دارد، تاثیرات رابطه نامطلوب با مادر بیش از تاثیرات ناشی از وجود این گونه روابط پایدار است؛ زیرا کودکان زمان بیشتری را با مادر میگذرانند ودر نتیجه تاثیر بیشتری از وی میپذیرند میتوان گفت رفتار اجتماعی کودکان بیشتر متاثر از رفتاری است که از مادر خود مشاهده میکنند - به نقل از برک 2007ص - 345
راجرز معتقد است که شیوههای خاصی که سبب تکامل تصویر خود کودک میشود به شدت تحت تاثیر مادر است - شولتز، ترجمه خوشدل، - 1362دائمی وجان بزرگی در سال2011 به بررسی تأثیر سبک والدینی وروان بنه های ناسازگار اولیه مادران بر حرمت خود کودکان پرداخته اند.نتایج نشان داد که حرمت خود کودکان ، میتواند تحت تأثیر سبک های والدینی وروان بنه های مادران آنها باشد.دبیریوهمکاران در سال 1390 به بررسی نقش پیش بینی کننده سبک فرزند پروری وحرمت خود در شادکامی دانشجویان پرداختند.نتایج نشان دادسبک فرزند پروری قاطع با حرمت خود وشادکامی رابطه معنادار دارد .بیشتر مطالعات انجام شده در مورد شادکامی به بررسی ارتباط ساده دو یا چند متغیر پرداختهاند ودر مجموع مطالعات اندکی درباره اثرات سبکهای فرزند پروری روی شادکامی خصوصا در کشور ما انجام شده است.
شاخه جدید علم روانشناسی ودیدگاه نوینش تحت عنوان رویکردروانشناسی مثبت نگردرصدد بررسی ظرفیتها وقدرتهای روانشناختی به جای آسیب شناسی روانی است. اعتقاد اساسی در دیدگاه جدید این است که ویژگیهای مثبت قابل اندازه گیری میتوانند به عنوان سپری از افراد در برابر حوادث خطرزا محافظت نماید - سلیگمن وسیکسزنت 7میهانی، . - 2000 از اهداف این رویکرد شناسایی وتعریف مفاهیمی است که به تامین سلامتی وشادکامی افرادوبهره مندی آنها از یک زندگی سالم کمک کند. تاثیر عمیق شادکامی برشخصیت وروابط اجتماعی وبه تبع آن سلامت روانی، دلمشغولیهای پژوهش کنونی را رقم زده، وبدین خاطر به وارسی ارتباط شادکامی با سبک والدینی مادران پرداخته ایم. با توجه به پژوهش های مطرح شده سوال پژوهش حاضر عبارت است از اینکه آیا بین سبک های فرزند پروری مادران با شادکامی فرزندان آنها رابطه وجود دارد؟
روش پژوهش
در این پژوهش هدف بررسی رابطه سبک والدینی مادران باشادکامی فرزندان آنها بود این پژوهش در قالب طرحهای توصیفی از نوع طرحهای همبستگی انجام شد. جامعه آماری در این پژوهش، شامل کلیه دانشآموزان دختر دبیرستانهای منطقه 9 تهران که در سال 1395-1396 مشغول به تحصیل بودند به همراه مادران آنهاکه تعداد کل انها حدود6000 نفر بودند را شامل میشود. حجم نمونه با استفاده از جدول نمونه گیری مورگان 640 نفر تعیین گردید 320 - نفر دانش آموز و320 نفرمادر - که از میان دانشآموزان دبیرستانهای منطقه 9 تهران به روش خوشهای چند مرحلهای انتخاب شدند. به این ترتیب که ابتدا لیستی از مدارس منطقه 9 آموزش وپرورش تهران تهیه شد، سپس 5 مدرسه واز هر مدرسه در هر پایه یک کلاس واز هر کلاس 10 نفر دانش آموز به همراه مادران انها به شیوه تصادفی انتخاب شدند.
بعد از اخذ مجوزهای لازم از آموزش و پروش به مدارس انتخاب شده رفته و پرسشنامه شادکامی آکسفورد توسط دانشآموزان دختر دبیرستانی تکمیل شد و سپس از مادران این دانشآموزان دعوت شد به مدرسه آمدند وپس از آشنایی مادران با اهداف پژوهش و کسب اطمینان در خصوص محرمانه ماندن اطلاعات و اعلام رضایت وارد پژوهش شدند. و پرسشنامه شیوههای فرزند پروری بامریند در اختیار آنها قرار گرفت. بعد از جمع آوری دادهها از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون دو و چند متغییری جهت آزمودن فرضیهها و سنجش روابط بین متغییرها استفاده گردید. و در تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار Spssاستفاده شد. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش عبارتند از
+ ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش عبارتند از:
- پرسشنامه شادکامی آکسفورد
