بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف شناسایی نقش طرحواره های ناسازگار اولیه و شادکامی و رابطه آن با اضطراب دانش آموزان دختر دوره متوسطه صورت پذیرفته است. گروه نمونه پژوهش حاضر 245 دانش آموز دختر بودند که به صورت نمونه گیری خوشه ای مرحله ای از دبیرستانهای منطقه 17 شهر تهران انتخاب شدند. در این پژوهش، از پرسشنامه های طرحواره یانگ - فرم کوتاه - شادکامی آکسفورد و آزمون اضطراب کتل به عنوان ابزارهای جمع آوری اطلاعات استفاده شد. برای تحلیل داده ها، روش تحلیل رگرسیون چند متغیره و آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که بین طرحواره های ناسازگار اولیه و شادکامی با اضطراب دانش آموزان دختر رابطه معنا داری وجود دارد. در تبیین نتیجه بدست آمده باید گفت که طرحواره ها در خانواده هایی شکل می گیرد که بی عاطفه، سرد، مضایقه گر، منزوی، تندخو، غیر قابل پیش بینی یا بد رفتار هستند.
واژه های کلیدی: طرحواره ناسازگار اولیه، شادکامی، اضطراب
مقدمه
ژرفترین ساختارهای شناختی، طرحواره ها 1 هستند - یانگ - 2006 2، طرحواره ها در رویارویی با محرکهای جدید بر پایه ساختار پیشین خود، اطلاعات به دست آمده را سرند، رمزگردانی و ارزیابی می کنند - جکویین3، - 1997 و بدین ترتیب بر نوع نگرش افراد نسبت به خود و جهان پیرامونشان تأثیر می گذارند.یانگ - 2006 - آن دسته از طرحواره هایی را که به رشد و شکل گیری مشکلات روانشناختی می انجامند، طرحواره های ناسازگار اولیه4 می نامد .این طرحواره ها الگوهای شناختی و هیجانی خودآسیب رسانی هستند که از جریان اولیه رشد آغاز شده و در طول زندگی تداوم می یابند. او معتقد است که طرحواره ها به دلیل ارضاء نشدن نیاز های هیجانی اساسی دوران کودکی به وجود می آیند که این نیازها عبارتند از: دلبستگی ایمن به دیگران، خودگردانی، کفایت و هویت، آزادی در بیان نیازها و هیجان های سالم، خودانگیختگی و تفریح، محدودیت های واقع بینانه و خویشتن داری.
یانگ 15 طرحواره ناسازگار اولیه را که در پنج گروه سازمان یافته اند، مطرح نموده است: بریدگی/ طرد5 ، خودگردانی و عملکرد مختل6 ، محدودیت های مختل7، دیگر جهت مندی8 ،گوش به زنگی بیش از حد و بازداری.9طرحواره ها در عمیق ترین سطح شناخت، معمولا بیرون از سطح آگاهی عمل می کنند و فرد را به لحاظ روانشناختی نسبت به ایجاد آشفتگی هایی چون اضطراب، افسردگی، ارتباطات ناکارآمد، اعتیاد و اختلالات روان تنی آسیب پذیر می سازند - تیم10، . - 2010از آنجا که طرحواره ها مانند چارچوبی برای پردازش اطلاعات به کار می روند و تعیین کننده واکنش های عاطفی افراد نسبت به موقعیت های زندگی و روابط بین فردی می باشند، گفته شده که با شادکامی رابطه دارند. - شیروانی، . - 1390
شادکامی11 لازمه یک زندگی مفید، موثر و رضایت بخش فردی است و شامل ارزیابی شناخت افراد از وضعیت زندگی خودشان است. درواقع شادکامی مفهومی کلی و ناشی از نحوه ادراک - شناختی و عاطفی - شخص از کل زندگی است. - دل پاستیلو12، . - 2009کسانی که از طرحواره های ناسازگار به طور افراطی استفاده می کنند بیشتر تحت تاثیر فشار روانی از جمله اضطراب و افسردگی در زندگی قرار می گیرند - شیروانی،. - 1390 اضطراب13 عبارت است از یک احساس منتشر، ناخوشایند و مبهم هراس و دلواپسی با منشاء ناشناخته، که به فرد دست میدهد و شامل عدم اطمینان، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژی است. - شهامت، . - 1390
طرحواره ها با حوادث منفی و فشارهای روانی زندگی تعامل دارند و هنگامی که طرحواره های ناسازگار اولیه فعال می شوند، سطوحی از هیجان ها منتشر شده و مستقیم یا غیر مستقیم منجر به اشکال مختلفی از آشفتگی های شناختی نظیراضطراب و افسردگی بین فردی می شود. از طرفی با افزایش طرحواره های شناختی ناسازگاری شیوع برخی از اختلالات افزایش می یابد و حضور چنین اختلالاتی به افت عملکرد افراد در تحصیل منجر می شود - کاظمی، - 1390دیلاتر - 2010 - 1 در مطالعه خود، به بررسی نقش طرحواره درمانی در کاهش اضطراب دانشجویان مضطرب و غیر مضطرب پرداخت . در بررسی طرحواره های مراجعان مضطرب در مقایسه با افراد سالم به این نتیجه رسیدند که در کل، طرحواره های ناسازگار اولیه در افراد سالم فعال تر است.
بررسی وضعیت روانشناختی دانش آموزان امروز در همه فرهنگها و کشورها از اهمیت خاصی برخوردار است با توجه به نقش شادکامی در بهداشت روانی دانش آموزان این متغیر بیش از متغیرهای دیگر در مضان توجه قرار دارد. بنابراین برای اینکه بتوانیم جامعه ای مملو از شادی و نشاط همراه با سلامت روان داشته باشیم توجه و شناخت اضطراب و طرحواره های ناسازگار در دانش آموزان امری مهم و قابل توجه است. با توجه به مطالب ذکر شده ، اهمیت بررسی این تحقیق در جامعه ما بیش از بیش مشخص می شود.بنابراین هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه بین طرحواره های ناسازگار اولیه و شادکامی با اضطراب دانش آموزان دختر است. در این پژوهش، این مسئله اساسی مطرح است که آیا بین طرحواره های ناسازگار اولیه وشادکامی با اضطراب دانش آموزان دختر رابطه وجود دارد؟
روش
تحقیق حاضر از نوع توصیفی است و به دلیل اینکه این تحقیق در صدد بررسی رابطه ی بین طرحواره های ناسازگار اولیه و شادکامی - به عنوان متغیر پیش بین - و اضطراب دانش آموزان دختر سال آخر - به عنوان متغیر ملاک - می باشد، و چون پژوهشگر قصد دخالت در متغییر مستقل را ندارد و فقط می خواهد میزان رابطه را بسنجد، به نظر می رسد تحقیق از نوع همبستگی است.جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانش آموزان دختر دبیرستانی منطقه 17شهر تهران بوده که در سال تحصیلی 93-94 مشغول به تحصیل هستند. به منظور انتخاب نمونه، با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای مرحله ای، تعداد 240 آزمودنی دختر، از جامعه مذکور انتخاب گردید.
بدین صورت که ازکل مدارس دبیرستان دخترانه شهر تهران منطقه 17، سه دبیرستان دخترانه به تصادف انتخاب شد. سپس از میان مدارس 7 کلاس پایه آخر انتخاب گردیدند. پس از مشخص شدن مدارس و کلاس هایی که دانش آموزان آنها به عنوان مشارکت کنندگان در پژوهش حاضر در نظر گرفته شده بودند، یکی از پژوهشگران با حضور در کلاس درس و ارائه توضیحاتی مقدماتی در مورد اهمیت پژوهش و اطمینان دادن در مورد گمنامی پاسخگویان، پرسشنامه ها را توزیع می کرد و از پاسخگویان می خواست که در کمال آرامش و بدون نگرانی در مورد محدودیت زمان، پاسخ های خود را ثبت کنند.برای انجام پژوهش از پرسشنامه های زیر استفاده شد:
پرسشنامه طرحواره یانگ - فرم کوتاه - : به منظور سنجش طرحواره های ناسازگار اولیه از فرم کوتاه 75 - سوالی - پرسشنامه طرحواره یانگ استفاده شده است که 15 طرحواره ناسازگار اولیه را در قالب 5 حوزه می سنجد. پرسشنامه شادکامی آکسفورد: این ابزار در سال 1989 توسط آرگارین و لو بر اساس پرسشنامه افسردگی بک تهیه شده است. آزمون اضطراب کتل: آزمون اضطراب کتل دارای 40 سوال سه گزینه ای بله ،خیر و بین این دو می باشد که آزمودنی باید یکی از گزینه ها را انتخاب کند.
