بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطهی حمایت اجتماعی با خودکارآمدی والدینی در مادران دانشآموزان کم توان ذهنی بود. بدین منظور در قالب طرح پژوهشی از نوع همبستگی، 80 نفر از مادران دانشآموزان کم توان ذهنی شهرستان خوی، به شیوهی نمونهگیری تمام شماری انتخاب شدند. برای ارزیابی حمایت اجتماعی از پرسشنامهی حمایت اجتماعی واکس - 1986 - استفاده گردید و برای ارزیابی میزان خودکارآمدی والدینی نیز از پرسشنامهی خودکارآمدی والدینی دومکا و همکاران - 1996 - استفاده شد. تحلیل دادهها با استفاده از رگرسیون انجام گرفت. یافتههای پژوهش نشان داد که حمایت اجتماعی با خودکارآمدی والدینی رابطه دارد و همچنین، حمایت اجتماعی میتواند 0/35 خودکارآمدی والدینی را پیشبینی کند. این تحقیق بیانگر اهمیت حمایت اجتماعی در افزایش خودکارآمدی والدینی است.
مقدمه
حمایت اجتماعی، میزان برخورداری از محبت، همراهی، مراقبت، احترام، توجه و کمکی است که فرد از افراد یا گروههای دیگر نظیر اعضای خانواده، دوستان و دیگر افراد مهم دخیل در زندگی دریافت میکند. منابع حمایت اجتماعی، ارتباطهای اجتماعی رسمی و غیر رسمی است، اما اعضای خانواده و دوستان، منابع اصلی حمایت اجتماعی به شمار میروند - تونا و آنالان، 2007 ، نقل از فیقان و همکاران، . - 1394 حمایت اجتماعی یک عامل بسیار مهم برای مقابله با سختی ها و ارتقا و حفظ سلامت روان افراد است.
محققان اظهار میدارند که یکی از راهبردهای رایج برای مقابله با استرس، حمایت اجتماعی میباشد - پای و کاپور2، . - 1981 تحقیقات نشان داده است که مادران کودکان بدون ناتوانی نسبت به مادران کودکان با ناتوانی، شبکههای اجتماعی گستردهای داشته و وضعیت اقتصادی، درآمد کافی و حمایت اجتماعی بالایی دارند. همچنین، برخی از مطالعات نشان داده است که حمایت اجتماعی سبب میشود که فرد توانایی مقابله با استرس را داشته باشد و آن یک عامل مهم روانی برای فراموش کردن جنبههای منفی زندگی و مثبت اندیشی است و حمایت اجتماعی نه تنها به بهبود رفاه فرد کمک میکند، بلکه بر سیستم ایمنی بدن نیز تأثیر میگذارد - کری3، . - 205 از سویی دیگر، تریوت و دونست - 2005 - 4 اذعان نمودند که دریافت حمایت اجتماعی سبب میشود که والدین تعامل بهتری با کودکان خود داشته باشند و به دنبال آن موجبات رشد عاطفی و اجتماعی کودکانشان فراهم بشود.
طیف گستردهای از پژوهشها - کرنیک و گرینبرگ5، 1990؛ جنز و پرینز1، 2005؛ انتای و سانو2، 2008؛ کوترنا3، 1984؛ هستینگ و براون4، 2002؛ کوهان و کارتر5، 2006؛ سفرونوف و فاربتکو6، 2002؛ سیلور7 و همکاران، - 1995 نشان داده است که مادران دارای کودک با ناتوانی خودکارآمدی والدینی پایینی نسبت به مادران بدون کودک با ناتوانی دارند. جنز و پرنیز - 2005 - در پژوهشی نشان دادند که استرس سبب کاهش خودکارآمدی والدینی میشود و برای بهبود خودکارآمدی والدینی بایستی زمینههایی برای حمایت اجتماعی فراهم شود تا استرس این مادران کاهش یافته و خودکارآمدی والدینی آنها افزایش یابد. بنا به نظر بندورا خودکارآمدی، باور به تواناییهای خود برای سازماندهی و اجرای اعمال لازم برای دستیابی به اهداف خود است.
این اعمال شامل اعمال رفتاری، شناختی و عاطفی میباشد . خودکارآمدی بر روی فرایند شناختی به شکلهای مختلف اثرگذار است به عبارتی، رفتار بشر به صورت هدفمند و تنظیم شده میباشد که از طریق دور اندیشی و تعیین هدف بدست میآید و توانایی فرد برای دوراندیشی و تعیین هدف، از طریق باور به تواناییهای خود قابل دستیابی است. همچنین، به نظر وی داشتن دانش، مهارتها و دستاوردهای قبلی افراد پیش بینیکنندههای مناسبی برای عملکرد آینده افراد نیستند، بلکه باور انسان در باره توانائیهای خود در انجام آنها بر چگونگی عملکرد خویش مؤثر است.
بین داشتن مهارتهای مختلف با توان ترکیب آنها به روشهای مناسب برای انجام وظایف در شرایط گوناگون، تفاوت آشکار وجود دارد.فراد کاملاً میدانند که باید چه وظایفی را انجام دهند و مهارتهای لازم برای انجام وظایف دارند، اما اغلب در اجرای مناسب مهارتها موفق نیستند. - بندورا8، . - 1997 خودکارآمدی والدینی، یک ساختار شناختی مهم در ارتباط با عملکرد والدین است و به ارزیابی والدین نسبت به تواناییشان در ایفای نقش خود به عنوان مادر یا پدر گفته میشود.
طیف گستردهای از پژوهشها - کرنیک و گرینبرگ، 1990؛ ایزو و همکاران9، 2000؛ آردلت و اکلس10، 2001؛ تریویت و دنست11، 2005؛ انتای و سانو، 2008؛ ریکس و تامپسن 12، 2005؛ گاردنر و کوترونا13، 2004؛ کوترنا، 1994؛ تتی و گلفاند14، - 1991 حاکی از آن است که سطح بالای حمایت اجتماعی با سطح خودکارآمدی والدگری بالا ارتباط دارد. کوترنا - 1984 - نشان داد که حمایت اجتماعی، از والدین در مقابل عوامل استرسزا محافظت میکند و سبب افزایش خودکارآمدی والدینی در والدین میشود. همچنین، تتی و گلفاند - 1991 - در پژوهشی نشان داد که بر اساس میزان حمایت اجتماعی، خودکارآمد والدینی مادران و پدران پیشبینی میشود. همچنین، گاردنر و کوترنا - 2004 - در پژوهشی نشان دادند که حمایت اجتماعی سبب کاهش اثرات زیانآور ناشی از استرس فرزندپروری و بهیود خودکارآمدی والدینی میشود.
همسو با نتایج این پژوهش، ریکس و تامپسون - 2005 - تأکید میکند وقتی که سیستم حمایت اجتماعی ضعیف باشد، خودکارآمدی والدگری والدین کاهش مییابد. پژوهشی تحت عنوان » رابطهی بین حمایت اجتماعی و خودکارآمدی والدینی« توسط یانگ - 2011 - 15 بررسی شد. گروه نمونه پژوهش 320 نفر از مادران قفازی و 119 نفر از مادران اسپانیایی بوند. میانگین سنی کودکان این مادران12 سال و میانگین سنی مادران 29سال و 3ماه بود. نتایج پژوهش نشان دهندهی آن بود که بین حمایت اجتماعی و خودکارآمدی والدینی ارتباط معناداری وجود دارد و تفاوت معناداری از نظر میزان خودکارآمدی والدگری بین این دو گروه وجود دارد. میزان حمایت اجتماعی و خودکارآمدی والدگری مادران قفازی نسبت به مادران اسپانیایی پایین بود.
همچنین، تفاوت معناداری بین این دو گروه از نظر میزان حمایت اجتماعی وجود نداشت. در راستای نتایج این پژوهش، ویس1 و همکاران - 2013 - در پژوهشی تحمل والدین، حمایت اجتماعی و خودکارآمدی والدینی را در 138 مادر دارای کودک با طیف اتیسم بررسی نمودند. نتایج پژوهش نشان داد که رابطه معناداری بین این سه متغیر وجود دارد. حمایت اجتماعی باعث افزایش خودکارآمدی میشود و حمایت اجتماعی و خودکارآمدی والدگری باعث افزایش تحمل والدین در مقابل پریشانیها و عوامل استرسزا میشود.
بنابراین، مادران این کودکان استرس زیادی را به دلیل بار اضافی ناشی از داشتن کودک با ناتوانی و هزینه های سنگین مراقبتی تجریه میکنند. بر همین اساس، نیاز به حمایت اجتماعی دارند و حمایت اجتماعی سبب کاهش استرس و بهبود خودکارآمدی والدینی در این مادران میشود - هیکیونگ2 و همکاران، . - 2009 از آنجا که راجع به ارتباط حمایت اجتماعی با خودکارآمدی والدینی در مادران دانشآموزان کم توان ذهنی، پژوهشی در ایران انجام نشده است.
میتوان اظهار نمود که بررسی رابطهی حمایت اجتماعی با خودکارآمدی والدینی در این مادران از اهمیت بسزائی برخوردار میباشد. بنابراین، با توجه به کمبودهای محسوس، پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه حمایت اجتماعی با خودکارآمدی والدینی در مادران دانشآموزان کم توان ذهنی به دنبال پاسخ گویی به این سؤال که » آیا رابطهی معناداری بین حمایت اجتماعی و خودکارآمدی والدینی در مادران دانشآموزان کم توان ذهنی وجود دارد« انجام شد.
-2 روششناسی، جامعه، نمونه و روشنمونهگیری
جامعه مورد مطالعه در این پژوهش مادران دانشآموزان مدرسه کم توان ذهنی در شهرستان خوی در سال تحصیلی -95 96 بودند. نمونهگیری به روش تمام نمونهای انجام شد. گروه نمونه شامل 80 نفر از مادران دانشآموزانی که در مدرسه کم توان ذهنی در شهرستان خوی مشغول به تحصیل بودند، به عنوان گروه نمونه برگزیده شدند. سپس پرسشنامه در اختیار مادران دانشآموزان کم توان ذهنی قرار گرفت و از مادران این دانشآموزان خواسته شد تا به دو پرسشنامه حمایت اجتماعی و خودکارآمدی والدینی مطابق با راهنمای هر پرسشنامه پاسخ دهند.
-3 طرح پژوهش
طرح این پژوهش از نوع همبستگی است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرمافزار اسپی اس اس16 استفاده شد و نیز از آمار توصیفی - میانگین و انحراف استاندارد - و نیز رگرسیون استفاده شده است.
ابزار گرد آوری اطلاعات
در این پژوهش از دو پرسشنامه حمایت اجتماعی و خودکارآمدی والدینی استفاده شد. در ادامه به توصیف دقیقتر این پرسشنامه پرداخته خواهد شد.
-4 ابزار پژوهش
-1-4حمایت اجتماعی: این پرسشنامه توسط واکس، فیلیپس، هالی، تامپسون، ویلیامز و استوارت، در سال 1986 بر مبنای تعریف کوب از حمایت اجتماعی ساخته شد. بنا به تعریف کوب، حمایت اجتماعی به میزان برخورداری از محبت، مساعدت و توجه اعضای خانواده، دوستان و سایر افراد اشاره دارد .این پرسشنامه دارای 23 ماده است.
