بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف تبیین رابطه سرمایه های روانشناختی - امید، خوش بینی، تاب آوری و خود کار آمدی - و تعارض کار-خانواده - تعارض کار- خانواده و تعارض خانواده -کار - با عملکرد شغلی کارکنان زن سازمانهای شهرستان شاهرود در سال 1393 به انجام رسید. روش پژوهش توصیفی و نوع آن همبستگی بود.
جامعهی آماری شامل کلیهی کارکنان زن شاغل در سازمانهای دولتی و نیمه دولتی شهرستان شاهرود بود که بر اساس نمونه گیری تصادفی ساده، 184 نفر از آنان به عنوان نمونه در نظرگرفته شدند.
برای گردآوری داده ها، از پرسشنامهی سرمایه های روانشناختی لوتانز و همکاران - 2007 - ، پرسشنامهی عملکرد شغلی پاترسون - 1992 - و پرسشنامهی تعارض کار- خانواده کارلسون و همکاران - 2000 - استفاده گردید.
داده های حاصل از پرسشنامه ها، با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون همزمان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت، نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که تمامی ابعاد سرمایه های روانشناختی - امید، خوش بینی، تاب آوری و خود کار آمدی - با عملکردشغلی رابطه مثبت و معنادار دارند و از بین ابعاد تعارض کار- خانواده، تعارض خانواده-کار با عملکرد شغلی رابطه منفی و معنادار دارد.
همچنین نتایج رگرسیون همزمان نشان داد که: امید، خوش بینی، خود کار آمدی و تعارض خانواده-کار به طور همزمان دارای توان پیش بین معنادار برای عملکرد شغلی هستند.
واژههای کلیدی: سرمایه های روانشناختی، تعارض کار- خانواده، عملکرد شغلی
مقدمه
امروزه محققان در سطح کلان جامعه خصوصاً در سازمان ها به اهمیت منابع انسانی واقف شده اند و پی برده اند که نیروی انسانی عامل با ارزش و سرمایه ای بی پایان در جهت رشد و توسعه سازمان ها و کشورها می باشد. موفقیت هر سازمان در گرو عملکرد آن سازمان است، عملکرد سازمان ها نیز در گرو انجام صحیح وظایف از جانب کارکنان سازمان ها می باشد.
از طرفی داشتن سازمانی پیشرو در تمام مسائل سازمانی رویایی ست که هر سازمان هر لحظه برای رسیدن به آن تلاش می کند و مدیریت برای رسیدن بدان در حال برنامه ریزی ست که این امر بسته به وجود کارکنانی ست که از لحاظ روانی دارای ویژگی های مثبت و سازنده باشند.
داشتن رفتارهای مثبت سازمانی از جانب کارکنان شامل سرمایه های روانشناختی آنان می باشد که می تواند به عنوان یک عامل ترکیبی و منبع رقابتی سازمان ها مطرح شود.
سرمایه روانشناختی توسعه ی یک حالت روانشناسانه مثبت فردی است که ویژگی های آن عبارت است از: داشتن اعتماد به نفس، ایجاد یک اسناد مثبت در موفقیت های حال و آینده، پشتکار و ثبات در رسیدن به اهداف به منظور دستیابی به موفقیت، تحمل کردن و به وضعیت عادی برگشتن بعد تحمل مصیبت ها و مشکلات - حسن زاده1،. - 1389
سرمایه روانشناختی با تکیه بر متغیر های روانشناختی مثبت گرایی همچون امید، خوش بینی، تاب آوری، انعطاف پذیری منجر به ارتقای ارزش سرمایه انسانی - دانش و مهارت افراد - و سرمایه اجتماعی - شبکه روابط میان آنها - می شود. در واقع رفتار سازمانی مثبت گرا از هم افزایی این چهار عامل با یکدیگر مفهوم جدیدی را به عنوان سرمایه روانشناختی در سازمان ایجاد می کند، این مفهوم نیز توسط لوتانز مطرح شده است که برگرفته و مشتق شده از روان شناسی مثبت مطرح شده توسط سلیگمن و رفتارسازمانی مثبت گرا می باشد - فیاضی، سیمار اصل2 ،. - 2009
همانطور که ذکر شددر سطح کلان جامعه خصوصاً در سازمان ها منابع انسانی اهمیت بسیار دارد، در سطح خرد نیز، خانواده یکی از بنیادی ترین هسته تشکیل دهنده جامعه است، به طوری که سالم یا ناسالم بودن این هسته مرکزی، می تواند تمام سطوح جامعه - از جمله سازمان ها - را تحت تأثیر قرار دهد - براون3، . - 2002 کار و خانواده ، دو جنبه مهم زندگی هر فرد را تشکیل می دهند.
سلامت همه جانبه هر فردی تحت تأثیر هماهنگی و تناسب این دو حیطه می باشد. وجود ناهمخوانی و تعارض بین این دو حیطه، اغلب پیامدهای ناگواری را نصیب فرد، خانواده، سازمان و جامعه می نماید. در این بین زوج های شاغل استخدام را بخشی از فعالیت زندگانی خود می دانند که شامل قدرت، مسئولیت و درآمد مادی است. شاغل بودن هر دو نفر این ضرورت را ایجاد می کند که تصمیمات خانوادگی باید با توجه به ویژگی های شغلی هر دو نفر گرفته شود - هرتز4، . - 1991 در این بین زنان شاغل به دلیل مواجهه با نقش های دیگری همچون نقش مادری و خانه داری بیشتر در معرض تعارض های کار-خانواده قرار می گیرند.
اثرات کار زیاد و عدم تعادل مناسب بین کار و زندگی شخصی و خانوادگی افراد عواملی را بوجود می آورد که به صورت متقابل یا چندگانه یکدیگر را تشدید می کنند و در نتیجه با تاثیر بر عملکرد شغلی و شرایط زندگی افراد، جوامع و سازمان ها را در معرض خطر جدی قرار می دهند.
لذا این پژوهش با هدف تبیین رابطه سرمایههای روانشناختی و تعارض کار- خانواده با عملکرد شغلی کارکنان زن سازمانهای شهرستان شاهرود انجام شد.
روش روش پژوهش توصیفی و نوع آن همبستگی بود. جامعه: کلیه ی کارکنان زن سازمانهای دولتی و نیمه دولتی شهرستان شاهرود
نمونه: پس از بررسی لیست سازمان های دولتی ونیمه دولتی شهرستان شاهرود بر اساس نمونه گیری تصادفی ساده، به قید قرعه سازمان ها با شماره ی فرد انتخاب شده و به دلیل تعداد کم کارکنان زن آن سازمان ها - 184نفر - تمامی آنان به عنوان نمونه در نظر گرفته شدند.
ابزار:پرسشنامهی سرمایه های روانشناختی: برای سنجش سرمایه های روانشناختی در سازمان از پرسشنامه سرمایه های روانشناختی لوتانز - - 2007 استفاده شده است. این پرسشنامه دارای 24 ماده می باشد که 4 متغیر خودکارآمدی، امید، خوش بینی وتاب آوری را در محیط کار مورد سنجش قرار می دهد. هر خرده مقیاس شامل 6 گویه است و آزمودنی به هر گویه در مقیاس 6 درجه ای لیکرت - کاملا موافقم7= تا کاملا مخالفم - 1= پاسخ میدهد.
پایایی این پرسشنامه توسط هویدا، مختاری و فروهر - 1391 - 5 از طریق ضریب آلفای کرونباخ - 0/77 - گزارش شده است. در پژوهش حاضر پایایی این پرسشنامه از طریق آلفای کرانباخ برابر با 0/87 به دست آمد.
پرسشنامهی تعارض کار- خانواده: برای سنجش تعارض کار- خانواده از پرسشنامهی تعارض کار-خانواده که توسط کارلسون و همکاران - 2000 - تهیه شده و دارای هجده سوال میباشد، استفاده شد. مقیاس پاسخگویی این پرسشنامه هفت درجهای لیکرت - کاملا موافقم7= تا کاملا مخالفم - 1= است.
این پرسشنامه، تعارض کار- خانواده را در دو حیطهی مثبت و منفی توسط دو مجموعه نه سوالی را در سه عرصه زمان، فشار و رفتار مورد سنجش قرار میدهد. پایایی این پرسشنامه توسط کارلسون و همکاران - 2000 - در دامنه 0/76 تا 0/89 گزارش شده است. همچنین پایایی این پرسشنامه توسط کریمی - 1381 - 6 در ایران 0/74 گزارش گردید. در پژوهش حاضر پایایی این پرسشنامه از طریق آلفای کرانباخ برابر با 0/94 به دست آمد.
پرسشنامه ی عملکرد شغلی: پرسشنامه ی عملکرد شغلی توسط پاترسون - - 1992 تهیه شده و دارای 15 سوال میباشد. پایایی این پرسشنامه توسط صالحی - - 1382-1381 از روش آلفای کورنباخ 0/86 و از روش دو نیمه کردن 0/78 گزارش شده است. گزینه های سوالات این پرسشنامه شامل - به ندرت، گاهی، اغلب و همیشه - می باشد. در پژوهش حاضر پایایی این پرسشنامه از طریق آلفای کرانباخ برابر با 0/81 به دست آمد - ساعتچی، کامکاری و عسگریان7،. - 1390براساس نتایج ارائه شده در جدول 1 تمامی ابعاد سرمایه های روانشناختی - امید، خوش بینی، تاب آوری و خود کار آمدی - با عملکرد شغلی رابطه مثبت و معنادار دارد و از بین ابعاد تعارض کار- خانواده، تعارض خانواده -کار با عملکرد شغلی رابطه منفی و معنا دار وجود دارد.
