بخشی از مقاله
چکیده
یکی از ریشههای تولید و توزیع سفر مابین هستههای زیستی رابطه سیستمی سه مفهوم سکونت، خدمات و اشتغال است که میتوان عوامل مذکور را در ساختار فضایی منطقه شناسایی کرد، در همین راستا حجم سفرهای تولید شده در رابطه مستقیم با مشکلات زیادی نظیر تعداد تصادفات جادهای، اتلاف زمان و انرژی و... است، که قابلیت افزایش یا کاهش خواهند داشت لذا با کنترل سفرها و کاهش آن به صورت نسبی میتوان به کاهش میزان خسارات حاصله، از جمله تصادفات جادهای نیز دست یافت.با این حال باید متذکر شد که رابطه مذکور، رابطهای سیستماتیک و پیچیده است، از این رو در این پژوهش باچارچوب قرار دادن نهضت شهرسازی جدید و توسعه پایدار به عنوان تئوری پایه از سه مفهوم ذکر شده، با استفاده از روش تحلیلی - توصیفی به بحث و تحلیل پرداخته شده است. این تحلیلها با استناد به پرسشنامه و برداشتهای میدانی از محدودهی مورد مطالعه که بخش جرقویه سفلی از شهرستان اصفهان میباشد صورت گرفته است. در آخر، این مقاله با توجه به تجارب نهضت شهرسازی جدید در سایر کشورها و نگاهیسیستماتیک به مولفههای بررسی شده در این پژوهش، به ارائه راهکارهای علمی- عملی در جهت کاهش تعداد سفرهای موجود در منطقهی مورد مطالعه و افزایش پایداری فضاهای زیستی آن پرداخته است.
واژههای کلیدی: سکونت، خدمات، اشتغال، سفر، منطقه جرقویه اصفهان
-1 مقدمه
سفرهایی که صورت میگیرد منجر به صرف هزینههای مالی، زمانی و همچنین منجر به حوادثی نظیر تصادف میگردد. تصادفات ترافیکی از عوامل بسیار مهم مرگ و میر و صدمات شدید جانی و مالی بوده و آثار سنگین اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن جوامع بشری را به شدت مورد تهدید قرار داده است. تعداد و شدت این تصادفات در کشورهای در حال توسعه در مقایسه با کشورهای توسعه یافته چندین مرتبه بالاتر است. - آیتی، - 1 :1381 یکی از عوامل مهم در این هدررفتهای سرمایهای و بروز حوادث، حجم سفرهای بین شهری است به طوریکه چنانچه از میزان حجم سفرها کاسته شود میتوان انتظار داشت از میزان صدمات جانی و مالی و هدررفت هزینههای صرف شده کاسته شود.
از آنجا که بخش عمدهای از سفرها به دلایل کاری و دریافت خدمات صورت میگیرد با ایجاد تعادل در نظام سه بخشی سکونت، اشتغال و خدمات میتوان به این مهم دست یافت. در این مقاله تئوری توسعه پایدار و جنبش نوشهرگرائی به عنوان رویکردهای مبنا در نظر گرفته شده و راهبردها و اصول عمده مطرح در آنان فرایند تحقیق را شکل میدهد. بررسیهای انجام شده در این تحقیق که در بخش جرقویه اصفهان و بر روی چهار روستای موردی صورت پذیرفته، حاکی از آنست که با ساماندهی وضعیت اشتغال و خدمات ضروری و سفرزا در سکونتگاهها از حجم سفرهای تولیدی تا 70 درصد میتوان کاست که این مهم علاوه بر کاهش تصادفات، صرفه جوئی در زمان، انرژی و منابع را نیز به همراه خواهد داشت.
-2 مبانی نظری تحقیق
تعاریف و مفاهیم
جابه جایی انسان از یک مبدا یه یک مقصد با هدف خاص را سفر گویند که به دستههای مختلف زیر تقسیم میگردد.
-سفرهای روزانه: شامل سفرهایست که جهت خدمات آموزشی و همچنین اشتغال در سطوح مختلف انجام میگردد.
-سفرهای هفتگی: شامل سفرهایست که جهت اشتغال و دریافت خدماتی نظیر درمانی ،تجاری صورت می گیرد.
-سفرهای ماهانه: این سفرها نیزشامل سفرهایست که جهت اشتغال و دریافت خدماتی نظیر درمانی ،تجاری و تفریحی صورت می گیرد.
- سفرهای فصلی: این سفرها عمدتا به منظور اشتغال در شهرهای اطراف انجام می گیرد.
تولید سفر اصطلاحی است که معمولا به مطالعه روابط مختلف بین خصوصیات سفر و محیط شهری اطلاق میشود. تولید سفر شامل سفرهای جمعیت ساکنان و غیر ساکن است. - شاهی، - 1374 در مطالعه اثر فعلی مناطق شهری معمولا سفرهای افراد ساکن و غیر ساکن با همدیگر بررسی میشود. در این میان برحسب دسته بندی عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی متغیرهای گوناگونی همچون درآمد خانوار، هدف مسافرت و مالکیت وسایل نقلیه - خصوصیات اقتصادی و اجتماعی - ، موقعیت جغرافیایی، کاربری زمین، مسیر، طول سفر، طریقه در سه دسته مبدا، مسیر، مقصد - خصوصیات فیزیکی - ، و ساعت، روز، ماه، سال - خصوصیات زمان - می توان برشمرد. - شاهی، - 1374
پایداری به معنای داشتن تاثیر مثبت روی اجتماع، اقتصاد و شرایط محیطی مردم در آینده و یا در مکانهای دیگر آورده شده است. - - Cowan,2008: 383 اگرچه مفهوم پایداری جهانی میباشد، اما به نظر میرسد زمانی معنیدار و قابل حصول خواهد بود که از طریق ابتکارات محلی با تفکری جهانی عملی شود. - Cuthbert,2003: 235 - در این میان پایداری برای شهرها و یا فضاهای شهری است که تداوم فرهنگی را ارتقا بخشیده و به بقا و پایداری شهروندان نیز کمک کند و زمینه رشد فردی آنها را فراهم آورد یا تقویت کند و بر حس ارتباط در زمان و مکان بیفزاید. - لینچ، - 150 :1376در حقیقت بیشتر به نظر میرسد که پایداری یک فرایند باشد تا یک سری از ایده های بهم پیوسته، که اصول پایهای آن از تغییر شرایط، ایدهها و قابلیتهای تکنولوژیکی استنتاج میشود. - Sendich,2006: 95 -
از آنجا که توسعه پایدار مفهومی چند بعدی است ارائه یک تعریف دقیق از آن امکان پذیر نمیباشد. کمیسیون بینالمللی محیطزیست و توسعه سادهترین تعریف را چنین ارائه نموده است: توسعهای که نیازهای فعلی را بدون خدشهدار کردن توانائی نسل آینده برای رفع نیازهای خود، برآورده نماید. همچنین توسعه پایدار را رفع نیازهای نسل حاضر از طریق یکپارچگی حمایت محیطی، پیشرفت اجتماعی و موفقیت اقتصادی تعریف نموده اند. - Nelson,2007: 17 - توسعه و سازماندهی شهرکها و روستاها از لحاظ دریافت خدمات و اشتغال - دو عامل اصلی ایجاد سفر - باید به گونهای طراحی شود که بین مسکن و اشتغال و خدمات تعادل ایجاد کند نه این که به حومههای خوابگاهی بدل شوند. - ارندت، - 2 :1387
