بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین شیوه های تربیتی والدین با سازگاری تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی شهر سلماس در سال تحصیلی 92- 93 انجام شده است. جامعه آماری شامل 6000 نفر - 3140 پسر و 2860 دختر - از دانش آموزان مقطع دبیرستان و حجم نمونه بر اساس جدول مورگان 373 نفر با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای تعیین گردید و روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود و ابزار این پژوهش پرسشنامه شیوه های تربیتی والدین زینالی و همکاران - - 1390، پرسشنامه سازگاری تحصیلی سینها وسینگ - - 1993 به نقل از ساعتچی وهمکاران - 1391 - می باشد.
جهت تجزیه وتحلیل فرضیه ها از آزمون ضریب همبستگی و سوالات پژوهشی از رگرسیون استفاده شد. نتایج نشان داد والدین مقتدر سازگاری تحصیلی دانش آموزان را بالا برده و والدین مستبد و بی اعتنا سازگاری تحصیلی دانش آموزان را پایین می آورند. والدین آزادگذار در افزایش و کاهش سازگاری تحصیلی دانش آموزان نقشی ندارد.
%16 تغییرات سازگاری تحصیلی دانش آموزان به وسیله شیوه های تربیتی مادر و %5 آن به وسیله شیوه های تربیتی پدر قابل تبیین است. شیوه تربیتی اقتداری مادر پیش بینی کننده سازگاری تحصیلی بالا و شیوه تربیتی بی اعتنای مادر پیش بینی کننده سازگاری تحصیلی پایین در فرزندان است. شیوه های تربیتی استبدادی و آزادگذار مادر پیش بینی کننده های معنی دار نیستند. شیوه تربیتی استبدادی پدر پیش بینی کننده سازگاری تحصیلی پایین در فرزندان است و شیوه های تربیتی اقتداری، استبدادی و آزادگذار پدر پیش بینی کننده های معنی دار نیستند.
کلمات کلیدی: شیوه های تربیتی والدین، سازگاری تحصیلی
مقدمه
هیچ جامعه ای نمی تواند ادعای سلامت کند مگر آنکه از خانواده ای سالم برخوردار باشد. - نوابی نژاد، 1379 به نقل از رجایی، تیموری و ساقی، . - 1387خانواده به عنوان یکی از زیربنائی ترین و اساسی ترین سازمان تعیین کننده سلامتی و بیماری اعضایش محسوب می شود و والدین نخستین و مهمترین نقش را در آن ایفا می کنند. طبق نظر بامریند - - 1971سبک های والدینی می توانند بر اساس دو مشخصه توقع و پاسخ دهی طبقه بندی شوند.
توقع به این اشاره دارد که والدین انتظار رفتارهای پخته دارند، بنابراین کنترل ونظارت می کنند. پاسخ دهی اشاره می کند به این که والدین گرمی عاطفی و پذیرش نشان می دهند و خود را درگیر کارهای فرزندان می کنند. بر اساس این دو مشخصه، بامریند، سه سبک والدینی را معرفی کرد - : - 1971 مستبد، مقتدر، آزاد گذار؛ بعدها مکوبی و مارتین - 1983 - سبک بی اعتنا را اضافه کردند.
در این تیپ شناسی بامریند - - 1991 چهار سبک والدینی را بدین صورت شرح می دهد: والدین مستبد، سطح بالایی از توقع به همراه سطح پایینی از پاسخ دهی را نشان می دهند. والدین آزاد گذار، سطح پایینی از توقع به همراه سطح بالائی از پاسخ دهی را نشان می دهند. والدین بی اعتنا ، سطح پایینی از توقع به همراه سطح پایینی از پاسخ دهی را نشان می دهند. این که والدین چه سبک داشته باشند نتایج آن برای فرزندان متفاوت خواهد بود.
پلرینٌ - 2005 - این نتایج را چنین توصیف می کند: فرزندان والدین مقتدر شایستگی های بالاتر، احساس سلامتی روان شناختی بهترو تبادل رفتاری بهتری با دیگران دارند. فرزندان والدین مستبد عیار پایینی از مشکلات همراه با شایستگی های پایین از خود نشان می دهند. فرزندان والدین آزادگذار شایستگی های بالاتری دارند اما انگیزه پیشرفت پایین ، درگیری پایین با مسائل تحصیلی دارند، فرزندان والدین بی اعتنا بدترین بازده را در عملکرد تحصیلی و سلامتی روان شناختی دارند - به نقل از زینالی، وحدت، قره دینگه، .1389 -
از جمله چالش هایی که دانش آموزان هنگام ورود به محیط آموزشی پیش روی دارند، تفکرات آنها در ارتباط با توانایی کنار آمدن با موقعیت های جدید است که بر سازگاری شان تاثیر گذار می باشد، دوران تحصیل، دوره ای است که در آن تغییرات شناختی و اجتماعی سریعی اتفاق می افتد. کنار آمدن با چنین تغییراتی مستلزم آن است که فرد از توانایی سازگاری مناسبی برخوردار باشد ، به طور کلی سازگاری جریانی است که در آن فرد برای وفق دادن خود با فشارهای درونی و ملزومات بیرونی تلاش می کند.
روسر، اکلس و سامروفٍ - 1998 - معتقدند دانش آموزانی که در امر سازگاری تحصیلی با اشکال روبرو می شوند ، به احتمال، در سایر ابعاد زندگی دچار مشکل خواهند شد. سازگاری تحصیلی با ورود نوجوان به دوره متوسطه اهمیت بیشتری پیدا می کند - به نقل از تجلی واردلان، .1389 - در ارتباط با شیوه های تربیتی والدین - مقتدرانه، آزادگذار، مستبدانه، بی اعتنای - و تاثیر آن بر روی فرزندان مطالعات فراوانی صورت گرفته است، مقاله حاضر قصد دارد نقش شیوه های مختلف تربیتی والدین را در سازگاری تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی، بررسی کند.
سوال پژوهش
- چه مقدار از تغییرات سازگاری تحصیلی دانش آموزان از روی شیوه های تربیتی - مقتدر، مستبد، آزادگذار و بی اعتنای - والدین - مادر و پدر - قابل پیش بینی است؟
فرضیه تحقیق
- بین شیوه های تربیتی - مقتدر، مستبد، آزادگذار و بی اعتنای - والدین - مادر و پدر - و سازگاری تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد. در تحقیقی که توسط عالی پور بیرگانی در سال 1391 با هدف بررسی روابط ساده و چند گانه متغیرهای شیوه های فرزند پروری - اقتدار گرایی مادر، استبداد گرایی مادر ، آزاد گذاری مادر ، اقتدار گرایی پدر، استبداد گرایی پدر و آزاد گذاری پدر - با سازگاری - اجتماعی ، عاطفی ، تعهد به هدف و تحصیلی - دانشجویان دانشگاه می باشد انجام شده است.
نتایج تحلیل همبستگی ساده نشان داد که از میان متغیرهای پیش بین ، شیوه تربیتی آزادگذارانه و اقتدارگرایانه مادری و پدری به طور مثبت و استبداد گرایی مادری وپدری به طور منفی با سازگاری کلی و سازگاری تحصیلی دانشجویان رابطه داشتند. اقتدار گرایی مادر، آزاد گذاری مادر و ازاد گذاری پدر به طور مثبت با سازگاری اجتماعی دانشجویان رابطه داشتند.
اقتدار گرایی مادر و اقتدار گرایی پدر رابطه منفی با سازگاری عاطفی داشتند. اقتدار گرایی مادر ، آزادگذاری مادر، اقتدار گرایی پدر و آزاد گذاری پدر با تعهد به هدف رابطه مثبت و استبداد گرایی پدر با تعهد به هدف رابطه منفی داشتند.
در تحقیقی با عنوان رابطه الگوهای ارتباطی خانواده با خودکارآمدی و سازگاری تحصیلی - 1389 - توسط تجلی واردلان مورد پژوهش قرار گرفت. یافته های حاصل از رگرسیون چندگانه به شیوه متوالی همزمان حاکی از آن بود که محیط خانواده می تواند با ایجاد ارتباطات باز و گسترده و ترغیب ابراز احساسات و شرکت آنها در بحث و تبادل نظر، علاوه بر این که به طور مستقل به ارتقاء سازگاری تحصیلی در آنان می نماید از طریق و به واسطه خودکارآمدی نیز سازگاری آنها را افزایش می دهد.
در تحقیق حسینی نسب ، احمدیان و روانبخش - - 1384 با هدف بررسی رابطه شیوه های فرزند پروری با خود کارآمدی و سلامت روانی دانش آموزان انجام گرفته است .یافته ها نشان داده است که بین خودکارآمدی دانش آموزانی والدین آنها شیوه های فرزند پروری متفاوتی داشته اند تفاوت معناداری وجود دارد. سلامت روانی دانش آموزانی که شیوه های فرزند پروری متفاوتی را تجربه کرده اند، بصورت معنی داری با هم تفاوت دارد. بین سلامت روانی و خودکارآمدی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
