بخشی از مقاله
چکیده
هدف از مطالعه حاضر تعیین رابطه کفایت اجتماعی با سازگاری اجتماعی در دانشآموزان دختر دبیرستانی بود. این پژوهش از نوع همبستگی است. جامعه آماری مورد نظر در این پژوهش کلیه دانشآموزان دبیرستانی دختر مقطه دوم - پایه دهم - رشته علوم تجربی نوبت صبح مدارس دولتی مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 1394-1395 شهر تهران بودند. حجم نمونه در این پژوهش به لحاظ در دسترس بودن نمونه یکی از مدارس دبیرستان دولتی منطقه 5 انتخاب شد.
به عنوان نمونه از 4 کلاس موجود در رشته علوم تجربی 120 نفر به طور تصادفی انتخاب شدند. از پرسشنامههای کفایت اجتماعی فلنر و همکاران و سازگاری اجتماعی کراون و مارلو استفاده شد. به منظور تحلیل دادههای آزمونهای میانگین و انحراف معیار، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد. یافتهها نشان داد که بین بین نمره کل کفایت اجتماعی و سازگاری اجتماعی رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. بین مهارتها و تواناییهای شناختی، آمایههای انگیزشی و انتظار رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. بین مهارتهای رفتاری و کفایتها هیجانی رابطه معنی داری یافت نشد. همچنین نتایچ رگرسیون چندگانه نشان داد که کفایت اجتماعی و مولفههای آن قادر به پیش بینی سازگاری اجتماعی دانشآموزان هستند.
-1مقدمه
سازگاری به توانایی فرد در تطابق با محیط اطرافش اشاره دارد - پونیا و سانگوان، . - 2011 به عبارت دیگر، سازگاری، مجموعه کنشها و رفتارهایی است که فرد در موقعیتها و شرایط جدید به منظور ارائه پاسخهای مناسب به محرکهای موجود بروز میدهد. سازگاری میتواند در حیطههای مختلفی مطرح شود و ابعاد اجتماعی، خانوادگی، عاطفی و شغلی را شامل شود. برخی از پژوهشها سازگاری اجتماعی را در راس سایر ابعاد سازگاری تلقی میکنند - امانی، اعتمادی، فاتحی زاده و بهرامی، 1391 ؛ صلیبی و احمدی، 1392؛ پونیا و سانگوان، . - 2011 سازگاری اجتماعی به معنای تطابق با مقتضیات، رعایت اصول و قوانین جامعه و کارآیی در تماسهای اجتماعی است.
به نقل از صبری، خوشبخت و گلزار، . - 1393 سازگاری اجتماعی در نوجوانان دانشآموز به عنوان نشانه سلامت روانی، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است، زیرا نوجوانی، دوره حساسی است و سازگاری اجتماعی در نوجوان در پایان این دوره دستخوش تحولات عاطفی، جسمانی و ذهنی فوق العاده ای شدیدی می شود - یارمحمدیان و شرفی راد، . - 1390 سازگاری یک فرایند دو سویه است، از یک طرف فرد به صورت مؤثر با اجتماع تماس برقرار میکند و از طرف دیگر اجتماع نیز ابزارهایی را تدارک میبیند که فرد از طریق آنها تواناییهای بالقوهی خویش را واقعیت میبخشد. در این تعامل فرد و جامعه دستخوش تغییر و دگرگونی شده و سازشی نسبتا پایدار به وجود میآید.
بهطور کلی سازگاری به تسلط فرد بر محیط و احساس کنار آمدن با خود اشاره دارد. هر یک از ما به محیط و تغییراتی که در آن روی میدهد پاسخ میدهیم. از این رو سازگاری مهارتی است که باید آموخته شود و کیفیت آن مانند سایر آموختهها، بستگی به میزان علاقه و کوشش فرد برای یادگیری آن دارد. محیط خانواده، مدرسه و وسایل ارتباط جمعی در فراهم ساختن امکان یادگیری سازگاری با محیط نقش و مسئولیت مهمی بر عهده دارند. سازگار شدن با محیط مهمترین منظور و غایت تمام فعالیتهای ارگانیزم است، به طوری که تمام افراد در تمام دوران زندگی خود، در هر روز و هر ساعت سرگرم آن هستند که خود دگرگون شده و دگرگون نشده را با محیط دگرگون شده و دگرگون نشده سازگار کنند.
در واقع زندگی کردن چیزی جز عمل سازگاری نیست - خدایاری فرد، رحیمی نژاد و عابدینی، . - 1386 سازگاری در برگیرنده فرایندهای اجتماعی شدن و اجتماعی زدایی اس. اجتماعی زدایی مستلزم تغییر یا کنار گذاشتن ارزشها، صفات و باورهایی است که فرد با خود به دبیرستان آورده و در موقعیت فعلی کارایی چندانی ندارد. در مقابل، اجتماعی شدن شکل دادن مجدد ارزشها، نگرشها و شایستگیهای میباشد که برای توفیق در محیط جدید ضروری است - کیاروچی و اسکات، . - 2006 عوامل اجتماعی متعددی در بروز سازگاری نقش دارند که یکی از این عوامل میتواند کفایت اجتماعی باشد.
کفایت اجتماعی را یک اصطلاح ارزشی عمومی تعریف کردهاند که بر اساس ملاکهای معین، منعکس کننده قضاوت شخص است، مبنی بر این که عملکردش در یک تکلیف اجتماعی معین شایسته باشد، بنابراین شایستگی اجتماعی وابسته به نتایج یا پیامد تعاملات اجتماعی شخص به نظر می رسد که با واکنش فرد دیگر مشخص می شود. کفایت اجتماعی در آن چه که شخص انجام میدهد نیست، بلکه در این است که عملکرد او چگونه توسط دیگران ارزیابی می شود.
بنابراین بی کفایتی اجتماعی بیانگر ناتوانی در دستیابی به پیامدهای موفقیت آمیز یا قضاوت های مطلوب از جانب تعاملات اجتماعی استکفایت اجتماعی دربرگیرنده حالات مهم روانی فرد است که در پنج احساس خلاصه می شود: احساس رضایت از خود، احساس شایستگی، احساس خودکارآمدی، احساس تاثیر، احساس اعتماد و توانایی تصمیم گیری و این مهم است که از طریق مداخله های رشدی، نوجوانان را به توسعه مهارت ها و کفایت های مورد نیاز برای بالندگی فردی و اجتماعی به موازات کاهش خطر رفتارهای آسیب رسان، به بهداشت روانی تشویق کنیم، درحالی که تقویت فعالیت های تحصیلی بدون تقویت توانمندی های فردی و اجتماعی دانش آموزان امری دشوار و گاهی اوقات ناشدنی است با توجه به آنچه گفته شد هدف این پژوهش بررسی رابطه بین کفایت اجتماعی با سازگاری اجتماعی در دانشآموزان است. بنابراین سوال پژوهش است که چه رابطهای بین کفایت اجتماعی با سازگاری اجتماعی در دانشآموزان دختر دبیرستانی وجود دارد؟
-2روش پژوهش
این پژوهش از نوع همبستگی است. جامعه آماری مورد نظر در این پژوهش کلیه دانشآموزان دبیرستانی دختر مقطه دوم - پایه دهم - رشته علوم تجربی نوبت صبح مدارس دولتی مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 1394-1395 شهر تهران بودند. حجم نمونه در این پژوهش به لحاظ در دسترس بودن نمونه یکی از مدارس دبیرستان دولتی منطقه 5 انتخاب شد. به عنوان نمونه از 4 کلاس موجود در رشته علوم تجربی 120 نفر به طور تصادفی انتخاب شدند. از پرسشنامههای کفایت اجتماعی فلنر و همکاران و سازگاری اجتماعی کراون و مارلو استفاده شد. به منظور تحلیل داده های آزمون های میانگین و انحراف معیار، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد.
-1-2ابزارهای پژوهش
-1-1-2پرسشنامه کفایت اجتماعی
در این پژوهش از پرسشنامه کفایت اجتماعی فلنر، لیس و فلیپس - - 1990 استفاده شده است. این مقیاس براساس نظریهی فلنر ساخته شده است، 47 آیتم دارد و چهار بعد از مهارتهای شناختی، مهارتهای رفتاری، کفایت هیجانی و آمایههای انگیزشی را میسنجد. آزمودنیها به آیتمهای این آزمون به صورت یک مقیاس 7 درجهای - از کاملا مخالف 1 نمره، مخالفم 2 نمره، تا حدی مخالفم 3 نمره، نظری ندارم 4 نمره، تا حدی موافقم 5 نمره، موافقم 6 نمره و کاملا موافقم 7 نمره - پاسخ میدهند. همچنین سوالات 3، 6، 8، 9، 11، 12، 15، 16، 21، 25، 26، 28، 32، 36، 37 ، 38، 43، 44 و 45 به صورت معکوس نمره گذاری میشوند.
در ایران پژوهشی که پرندین - 1385؛ به نقل از شریعتمدار و پورگراوند، - 1393 روی نوجوانان تهران انجام داد در نهایت پس از تحلیل عاملی 4 عامل به عنوان عوامل نهایی پرسشنامه مورد تایید قرار گرفت که در عامل مهارتهای رفتاری 34 سوال شامل 2، 3، 5، 6، 7 ، 8، 10، 11، 13، 16، 17، 18، 22، 23، 24، 25، 27، 30، 32، 33، 34، 36، 37، 38، 39، 40، 41، 42، 43، 44، 45، 46، 47، و در عامل آمایههای انگیزشی و انتظارات 7 سوال شامل سوالات 9، 12، 15، 21، 28، 26 و 29، در عامل مهارتهای شناختی 3 سوال شامل سوالات 4، 19 و 31 و در عامل کفایت هیجانی هم 3 سوال شامل سوالات 1، 14، 31 قرار میگیرند. پرندین - 1385؛ به نقل از شریعتمدار و پورگراوند، - 1393 اعتبار پرسشنامه کفایت اجتماعی را به فاصله زمانی چهار هفته از طریق بازآزمایی برابر 0/89 گزارش داد که نشانگر پایایی مقبول و مطلوب بوده است.
پرسشنامه هم از نظر روایی محتوایی هم بررسی شده و با توجه به پشتوانه نظری که فلنر مطرح کرده است، از دیدگاه متخصصان روانشناسی و روانسنجی، روایی صوری و منطقی آن تایید شده است - پرندین، 1385؛ به نقل از شریعتمدار و پورگراوند، . - 1393 در پژوهش پترانوویچ و همکاران - - 2016 پایایی درونی پرسشنامه بر اساس روش آلفای کرونباخ برای عاملهای چهارگانه بین 0/75 تا 0/81 به دست آمد. در پژوهش یاراحمدیان پایایی درونی کل پرسشنامه بر اساس روش آلفای کرونباخ 0/90 به دست آمده است - یاراحمدیان، . - 1391
-2-2-2پرسشنامه سازگاری اجتماعی
این مقیاس دارای 33 سوال است که به صورت صحیح یا غلط پاسخ داده می شود. هدف از آن سنجش میزان پذیرش اجتماعی در افراد است پذیرش اجتماعی در واقع برآیند چندین پدیده اجتماعی همچون نفوذ اجتماعی، همنوایی، قضاوت اجتماعی و نگرش های افراد می باشد.لذا با توجه به زمینه ارائه شده می توان گفت پذیرش اجتماعی یعنی اینکه بیشتر مردم به منظور سازگارشدن با دیگران از زاویه دید آنها بنگرند و مانند آن ها عمل کنند.این امر اغلب دیگران را از اینکه صادقانه خود واقعی شان را بروز دهند باز می دارد - کیل ،. - 2006 هم چنین بر پاسخ ها و واکنش هایی دلالت می کند که برخی افراد تمایل دارند در اجتماع مورد پسند واقع شوند و مطلوبیت اجتماعی کسب کنند.
این گونه پاسخ ها را از خود بروز می دهند - لانگ،1997 به نقل از باقری، . - 1385 پاسخ های آزمودنی ها به وسیله کلید مقیاس تطبیق داده میشود و جمع مطابقت پاسخ ها با کلید مقیاس نتیجه کلی را برای هر فرد مشخص میکند. در این مقیاس اشخاصی که بین 0 تا 8 امتیاز به دست می آورند، اشخاصی هستند که پاسخ های آنان پذیرش اجتماعی را به دنبال ندارد و احتمالاً مورد طرد قرار می گیرند. اشخاصی که بین 9 تا 19 امتیاز به دست آوردند، به طور متوسط دارای پذیرش اجتماعی هستند و رفتارهای آنان با قواعد و هنجارهای اجتماعی مطابقت میکند. اشخاصی که نمره های آنان بین 20 تا 33 امتیاز باشد، نشان دهنده آن است که رفتار واقعی آنان با قواعد و هنجارهای اجتماعی سازگاری بالایی را نشان می دهد.
قابلیت اعتماد یا پایایی یک ابزار عبارت است از درجه ثبات آن در اندازه گیری هر آنچه اندازه میگیرد یعنی اینکه ابزار اندازهگیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست میدهد. روایی و پایایی این پرسشنامه توسط ثمری و لعلی فاز - 1384 - انجام شده است. ضریب اعتبار آن با روش اجرای مجدد بالاتر از 0/80 بوده است. از نظر روایی نیز این آزمون با سایر ابزارهای روان شناختی که برای اندازه گیری پذیرش اجتماعی طراحی شده است، همبستگی بالا و قابل قبول نشان داده است. در قسمت توصیف دادهها و اطلاعات گردآوری شده، روشهایی که بر حسب ویژگیهای آنها در فرضیهها مورد استفاده قرار گرفتند عبارتند بودند از میانگین و انحراف استاندارد. در این بخش با توجه به فرضیههای تحقیق، از آزمون همبستگی پیرسون با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 20 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
