بخشی از مقاله
چکیده
هدف از مطالعه حاضر تعیین رابطه روابط با همسالان با سازگاری اجتماعی در دانشآموزان دختر دبیرستانی بود. این پژوهش از نوع همبستگی است. جامعه آماری مورد نظر در این پژوهش کلیه دانشآموزان دبیرستانی دختر مقطه دوم - پایه دهم - رشته علوم تجربی نوبت صبح مدارس دولتی مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 1394-1395 شهر تهران بودند. حجم نمونه در این پژوهش به لحاظ در دسترس بودن نمونه یکی از مدارس دبیرستان دولتی منطقه 5 انتخاب شد.
به عنوان نمونه از 4 کلاس موجود در رشته علوم تجربی 120 نفر به طور تصادفی انتخاب شدند. از پرسشنامههای روابط با همسالان هادسون و سازگاری اجتماعی کراون و مارلو استفاده شد. به منظور تحلیل داده های آزمونهای میانگین و انحراف معیار، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد. یافتهها نشان داد که بین بین روابط با همسالان و سازگاری اجتماعی رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. همچنین نتایچ رگرسیون چندگانه نشان داد که روابط با همسالان قادر به پیش بینی سازگاری اجتماعی دانشآموزان هستند.
-1مقدمه
سازگاری به توانایی فرد در تطابق با محیط اطرافش اشاره دارد - پونیا و سانگوان، . - 2011 به عبارت دیگر، سازگاری، مجموعه کنشها و رفتارهایی است که فرد در موقعیتها و شرایط جدید به منظور ارائه پاسخهای مناسب به محرکهای موجود بروز میدهد. سازگاری میتواند در حیطههای مختلفی مطرح شود و ابعاد اجتماعی، خانوادگی، عاطفی و شغلی را شامل شود. برخی از پژوهشها سازگاری اجتماعی را در راس سایر ابعاد سازگاری تلقی میکنند - امانی، اعتمادی، فاتحی زاده و بهرامی، 1391؛ صلیبی و احمدی، 1392؛ پونیا و سانگوان، . - 2011 سازگاری اجتماعی به معنای تطابق با مقتضیات، رعایت اصول و قوانین جامعه و کارآیی در تماسهای اجتماعی است.
به نقل از صبری، خوشبخت و گلزار، . - 1393 سازگاری اجتماعی در نوجوانان دانشآموز به عنوان نشانه سلامت روانی، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است، زیرا نوجوانی، دوره حساسی است و سازگاری اجتماعی در نوجوان در پایان این دوره دستخوش تحولات عاطفی، جسمانی و ذهنی فوق العاده ای شدیدی می شود - یارمحمدیان و شرفی راد، . - 1390 سازگاری یک فرایند دو سویه است، از یک طرف فرد به صورت مؤثر با اجتماع تماس برقرار میکند و از طرف دیگر اجتماع نیز ابزارهایی را تدارک میبیند که فرد از طریق آنها تواناییهای بالقوهی خویش را واقعیت میبخشد. در این تعامل فرد و جامعه دستخوش تغییر و دگرگونی شده و سازشی نسبتا پایدار به وجود میآید.
بهطور کلی سازگاری به تسلط فرد بر محیط و احساس کنار آمدن با خود اشاره دارد. هر یک از ما به محیط و تغییراتی که در آن روی میدهد پاسخ میدهیم. از این رو سازگاری مهارتی است که باید آموخته شود و کیفیت آن مانند سایر آموختهها، بستگی به میزان علاقه و کوشش فرد برای یادگیری آن دارد. محیط خانواده، مدرسه و وسایل ارتباط جمعی در فراهم ساختن امکان یادگیری سازگاری با محیط نقش و مسئولیت مهمی بر عهده دارند.
سازگار شدن با محیط مهمترین منظور و غایت تمام فعالیتهای ارگانیزم است، به طوری که تمام افراد در تمام دوران زندگی خود، در هر روز و هر ساعت سرگرم آن هستند که خود دگرگون شده و دگرگون نشده را با محیط دگرگون شده و دگرگون نشده سازگار کنند. در واقع زندگی کردن چیزی جز عمل سازگاری نیست - خدایاری فرد، رحیمی نژاد و عابدینی، . - 1386 سازگاری در برگیرنده فرایندهای اجتماعی شدن و اجتماعی زدایی اس. اجتماعی زدایی مستلزم تغییر یا کنار گذاشتن ارزشها، صفات و باورهایی است که فرد با خود به دبیرستان آورده و در موقعیت فعلی کارایی چندانی ندارد.
در مقابل، اجتماعی شدن شکل دادن مجدد ارزشها، نگرشها و شایستگیهای میباشد که برای توفیق در محیط جدید ضروری است - کیاروچی و اسکات، . - 2006 عوامل اجتماعی متعددی در بروز سازگاری نقش دارند که یکی از این عوامل میتواند روابط با همسالان باشد. همه انسانها تایید و پذیرفته شدن را دوست دارند و در جهت کسب آن تلاش میکنند. گروهی از انسانها همیشه مطابق با نظرات و اعتقادات خود صحبت میکنند. اگر از آنها در مورد موضوعی سوال شود با صداقت به سواالت پاسخ میدهند، در عقاید خود ثابت قدم هستند و تحت هر شرایطی پاسخ یکسان به سوالات میدهند، حتی اگر پاسخهای آنها طرد اجتماعی را به دنبال داشته باشد.
گروهی دیگر طوری حرف میزنند که مورد تایید دیگران قرار بگیرند، اگر از آنها در مورد موضوعی سوالی شود به نحوی پاسخ میدهند که فکر می کنند دیگران دوست دارند، آن طور پاسخ داده شود و سعی میکنند با قواعد و هنجارهای اجتماعی سازش یافتگی نشان دهند و از طرد اجتماعی در امان بمانند - نصری، خسروجاوید، صالحی و حسین خانزاده، . - 1394 با توجه به ماهیت اجتماعی زندگی بشر و چالشهایی که این امر برای وی به وجود آورده، دور از ذهن نیست اگر فرض کنیم بشر در قضاوت در مورد کیفیت زندگی خود بعد اجتماعی آن را نیز عنوان یکی از معیارهای مهم در نظر گیرد. لذا در کنار جنبههای عینی، شناختی و عاطفی و روانشناختی نمی توان از جنبههای اجتماعی آن غافل شد - کوهن، 2003؛ به نقل از عسگری، احتشام زاده و پیرزمان، . - 1389 این دیدگاه که انسان از همان آغاز زندگی موجودی اجتماعی است، صورت جهانی به خود گرفت.
آری اجتماعی شدن، جریانی است که از همان لحظه تولد کودک که به وی لباس میپوشند و به گهواره می گذارند و یا در مقابل گریه های او واکنش نشان میدهند، آغاز می شود. کودک که پس از تولد در سال های نخست زندگی کاملا به دیگران وابسته است، با افزایش سن میزان اتکای او به دیگران کاهش می یابد. اما با این وجود این نیاز هم چنان باقی میماند و کودک بدون تماس با دیگران قادر به ادامه زندگی نیست و با گذشت زمان روابط کودک با دیگران گسترش پیدا کرده و با اشخاص بیشتر و گوناگونی آشنا میشود - کوهن، 2003؛ به نقل از عسگری، احتشام زاده و پیرزمان، . - 1389 جریان رشد اجتماعی یک سیستم دوجانبه ارتباطی بین فرد و جامعه است و به همین جهت هم تاثیرات فرهنگی و هم الگوهای رشد فرد باید به طور هم زمان مدنظر قرار بگیرد.
بنابراین، توضیح اجتماعی شدن مستلزم بیان الگوهای رشدی فرد و هم چنین ارزشها و الگوهای است که توسط جامعه و گروه های اجتماعی انتقال می یابند - رحیمی و یوسفی، . - 1389 ابعاد اصلی پذیرش اجتماعی عبارتند از دلبستگی و علاقه به دیگران؛ تعهد به خانواده، شغل و دوستان؛ مشغولیت و مشارکت مداوم در فعالیتهای زندگی، کار و خانوادگی و اعتقاد به ارزشها و اصول اخلاقی گروه یا جامعه. ضعف هر یک از این چهار بعد در فرد میتواند موجب بروز رفتارهای انحرافی در او شود - بیرامی و همکاران، . - 1394 با توجه به آنچه گفته شد هدف این پژوهش بررسی رابطه بین روابط با همسالان با سازگاری اجتماعی در دانشآموزان است. بنابراین سوال پژوهش است که چه رابطهای بین روابط با همسالان با سازگاری اجتماعی در دانشآموزان دختر دبیرستانی وجود دارد؟
-2روش پژوهش
این پژوهش از نوع همبستگی است. جامعه آماری مورد نظر در این پژوهش کلیه دانشآموزان دبیرستانی دختر مقطه دوم - پایه دهم - رشته علوم تجربی نوبت صبح مدارس دولتی مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 1394-1395 شهر تهران بودند. حجم نمونه در این پژوهش به لحاظ در دسترس بودن نمونه یکی از مدارس دبیرستان دولتی منطقه 5 انتخاب شد. به عنوان نمونه از 4 کلاس موجود در رشته علوم تجربی 120 نفر به طور تصادفی انتخاب شدند. از پرسشنامههای روابط با همسالان هادسون و سازگاری اجتماعی کراون و مارلو استفاده شد. به منظور تحلیل دادههای آزمونهای میانگین و انحراف معیار، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد.
-1-2ابزارهای پژوهش -1-1-2پرسشنامه روابط با همسالان
شاخص روابط با همسالان توسط والتر دبیلو. هادسون - - 1992 ساخته شده است که از 25 گویه تشکیل شده است که به منظور سنجش روابط و مشکلات با همسالان بکار میرود. نمره گذاری پرسشنامه بصورت طیف لیکرت 7 نقطه ای می باشد که برای گزینه های »هرگز« ، »خیلی به ندرت«، »کمی«، »گاهی اوقات«، »اغلب اوقات«، تقریباً» اکثر اوقات« و »همیشه« به ترتیب امتیازات 1، 2، 3، 4، 5، 6 و 7 در نظر گرفته میشود. گویههای شماره 1، 4، 7، 8، 11 ، 12، 18- 15، 21 و 22 بصورت معکوس نمره گذاری میشوند. نمرهگذاری پرسشنامه بعد از معکوس کردن گویههای ذکر شده، جمع بستن این نمرهها و نمرههای باقیمانده، کسر کردن تعداد ماده های تکمیل شده، ضرب کردن عدد به دست آمده در 100 و تقسیم آن به تعداد مادههای تکمیل شده ضربدر 6، نمره گذاری میشود.
این عملیات یک دامنهی 0 تا 100 را به دست میدهد که در آن نمرات بالاتر نشانگر میزان یا شدت بالای مشکلات است. این مقیاس دارای دو نقطه برش است. نقطه برش اول نمره ی - 5 - 30 می باشد که نمرات پایین تر از آن نشانگر عدم وجود یک مشکل بالینی قابل توجه است. نقطه برش دوم نمره ی 70 است که نشانگر تجربه استرس شدید و احتمال دست زدن به برخی از انواع خشونت برای برخورد با مشکلات است، که لازم است متخصصین امر نسبت به این مطلب آگاه باشند. این مقیاس دارای آلفای 0/94 است که نشان دهنده ثبات درونی عالی و خطای استاندارد عالی - پایین - 0/44 است. این مقیاس روایی عالی از طریق مقایسه با گروه های شناخته شده دارد، به این صورت که می تواند از نظر آماری تفاوت معناداری را بین مددجویانی که طبق اظهار خودشان و درمانگرشان مشکلات ارتباطی با همسالان دارند و گروهی که مشکلات ارتباطی با همسالان ندارند، نشان دهد.
-2-2-2پرسشنامه سازگاری اجتماعی
این مقیاس دارای 33 سوال است که به صورت صحیح یا غلط پاسخ داده می شود. هدف از آن سنجش میزان پذیرش اجتماعی در افراد است پذیرش اجتماعی در واقع برآیند چندین پدیده اجتماعی همچون نفوذ اجتماعی، همنوایی، قضاوت اجتماعی و نگرش های افراد می باشد.لذا با توجه به زمینه ارائه شده می توان گفت پذیرش اجتماعی یعنی اینکه بیشتر مردم به منظور سازگارشدن با دیگران از زاویه دید آنها بنگرند و مانند آن ها عمل کنند.این امر اغلب دیگران را از اینکه صادقانه خود واقعی شان را بروز دهند باز می دارد - کیل ،. - 2006 هم چنین بر پاسخ ها و واکنش هایی دلالت می کند که برخی افراد تمایل دارند در اجتماع مورد پسند واقع شوند و مطلوبیت اجتماعی کسب کنند.
این گونه پاسخ ها را از خود بروز می دهند - لانگ،1997 به نقل از باقری، . - 1385 پاسخ های آزمودنی ها به وسیله کلید مقیاس تطبیق داده میشود و جمع مطابقت پاسخ ها با کلید مقیاس نتیجه کلی را برای هر فرد مشخص میکند. در این مقیاس اشخاصی که بین 0 تا 8 امتیاز به دست می آورند، اشخاصی هستند که پاسخ های آنان پذیرش اجتماعی را به دنبال ندارد و احتمالاً مورد طرد قرار می گیرند.
اشخاصی که بین 9 تا 19 امتیاز به دست آوردند، به طور متوسط دارای پذیرش اجتماعی هستند و رفتارهای آنان با قواعد و هنجارهای اجتماعی مطابقت میکند. اشخاصی که نمره های آنان بین 20 تا 33 امتیاز باشد، نشان دهنده آن است که رفتار واقعی آنان با قواعد و هنجارهای اجتماعی سازگاری بالایی را نشان می دهد. قابلیت اعتماد یا پایایی یک ابزار عبارت است از درجه ثبات آن در اندازه گیری هر آنچه اندازه میگیرد یعنی اینکه ابزار اندازهگیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست میدهد. روایی و پایایی این پرسشنامه توسط ثمری و لعلی فاز - 1384 - انجام شده است.
ضریب اعتبار آن با روش اجرای مجدد بالاتر از 0/80 بوده است. از نظر روایی نیز این آزمون با سایر ابزارهای روان شناختی که برای اندازه گیری پذیرش اجتماعی طراحی شده است، همبستگی بالا و قابل قبول نشان داده است. در قسمت توصیف دادهها و اطلاعات گردآوری شده، روشهایی که بر حسب ویژگیهای آنها در فرضیهها مورد استفاده قرار گرفتند عبارتند بودند از میانگین و انحراف استاندارد. در این بخش با توجه به فرضیههای تحقیق، از آزمون همبستگی پیرسون با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 20 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
