بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر به دنبال بررسی روابط متغیرهای شیوه های فرزندپروری و کمال گرایی والدین به عنوان متغیر پیشبین با خودکارآمدی دانش آموزان به عنوان متغیر ملاک در دانش آموزان دبیرستانی شهر ایلام می باشد. به منظور انجام پژوهش حاضر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای تعداد 220 دانش آموز به عنوان نمونه پژوهش انتخاب گردیدندوبا پرسشنامه شیوه فرزند پروری ومقیاس کمال گرایی اهواز مورد آزمون قرار گرفتند.نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که رگرسیون پیش بینی خودکارآمدی دانش آموزان از روی متغیرهای شیوه های فرزندپروری و کمال گرایی معنیدار میباشد - p=0/0001 - به گونهای که تمامی متغیرها با هم 38 درصد واریانسbمتغیر ملاک - خودکارآمدی - را پیش بینی میکنند.
کلمات کلیدی: فرزند پروری، کمال گرایی، والدین، خودکارآمدی
مقدمه
فرزند به عنوان نتیجه فرایند تربیتی خانواده و تاثیر فرایندهای تعامل والدین و فرزند از دیرباز مورد توجه روانشناسان، جامعه شناسان و رهبران جوامع بشری بوده است. آنها ایمان دارند که برای اصلاح جامعه و بهبود روابط افراد جامعه لاجرم باید به تحکیم بنیان خانواده و اسلاح آن پرداخت. به عنوان نمونه درمانگران انسان گرا شرط شکوفایی کودک را محبت بی قید و شرط به خصوص از جانب مادر می دانند - راجرز،1990؛ به نقل از خلیلی، . - 1388 مک کابی و مارتین - 1991 - معتقدند که خانواده و شیوه های تربیتی حاکم در آن بر نوجوانان و مسایل و مشکلات آنان، تاثیر مستقیم دارد. به طوری که نوجوانانی که مشکلات رفتاری و هیجانی دارند، کسانی هستند که والدین آنها در ابراز محبت و توجه به فرزندادن خود ناتوان بوده و روش های تربیتی متناقضی داشته اند. بامریند سبک فرزندپروری را به عنوان کارکرد کنترلی والدین معرفی می کند که به سبک مستبدانه، مقتدرانه و سهل گیرانه تقسیم می گردد - بامریند، . - 1991
سبک فرزندپروری مستبدانه، با کنترل سخت، سطح بالای محدودیت، انضباط ناپایدار و خشن، میزان پایین حمایت هیجانی و گرمی مشخص می گردد - روبین، استوارت و چن، . - 2004 بر طبق پژوهش های انجام شده این سبک با پیامدهای رفتاری منفی همچون پرخاشگری، اختلال های برون سازی و درون سازی، و کارکرد هیجانی پایین تر در ارتباط است - استهرگ، . - 2001 از سوی دیگر سبک فرزندپروری مقتدرانه، با ترکیبی از کنترل بالا، حمایت هیجانی بیشتر، سطح مناسب استقلال، و روابط دوسویه بین والدین و کودک شناسایی می شود. در نهایت فرزندپروری سهل گیرانه که با فقدان کنترل والدین، و پاسخدهی به خواسته های کودک مشخص می شود. این شیوه ی فرزندپروری با بزهکاری، و پرخاشگری فرزندان، به دلیل فقدان نظارت و ویژگی های اهمال کارانه والدین، ارتباط دارد - هپسلو و ترمبلی، . - 2006
در الگوهای نظری جدید از سبک های فرزندپروری، به ابعاد و مولفه های این سبک ها توجه ویژه ای گردیده است. طبق این پژوهش ها، سبک فرزندپروری اقتدارمنش شامل ابعاد گرمی و حمایت گری، خودتنظیمی و خودمختاری می باشد. سبک فرزندپروری دیکتاتوری نیز شامل سه بعد اجبار فیزیکی، خصومت کلامی، تنبیهی و غیرتوضیحی است و در نهایت سبک فرزندپروری سهل گیرانه سامل یکی بعد مهم به نام بی توجهی است - رابینسون، ماندلکو، السن و هارت، . - 2001 یکی از موضوعات مهمی که می تواند با سبک های فرزندپروری در ارتباط باشد خودکارآمدی است. خودکارآمدی از محیط های تربیتی مانند خانواده و محیط های آموزشی و گروه همسالان، تاثیر می پذیرند - عطارپور، . - 1390 باورهای خودکارآمدی بر طرز تفکر افراد، چگونگی رویارویی با مشکلات، سلامت هیجانی، تصمیم گیری، مقابله با استرس و افسردگی تاثیر می گذارد - بندورا و لاکی، . - 2003 خودکارآمدی به عنوان یک مجموعه مشخص خودباوری های خاص حوزه مختلف عملکرد شناخته شده است - خودکارآمدی اجتماعی، خودکارآمدی تحصیلی - و بنابراین یک مفهوم خاص حوزه ای است زیرا هیچ کس نمی تواند در مورد همه ی کارها احساس صلاحیت و شایستگی کند - والنتین و کوپر، 2000، به نقل از کارول، هوگتون، وود، آنورث و هتی، . - 2009
در این حوزه های مختلف عملکردی، باورهای خودکارآمدی، دوره ها و جریانات عملیاتی مورد انتخاب مردم را تحت تاثیر قرار می دهند که این موارد عبارتند از: آنها باید برای کارهای ارایه شده چقدر تلاش کنند. علی رغم وجود موانع و شکست ها آنها تا چه مدت پشتکار و استقامت دارند، آیا الگوهای تفکر آنها الگوهای بازدارنده و دلسردکننده یا الگوهای تشویق کننده هستند، آنها در مواجهه با درخواست ها و تقاضاهای محیطی سخت چه مقدار استرس و افسردگی را تجربه می کنند و همچنین میزان کارهایی که آنها درک می کنند را نیز تحت تاثیر قرار می دهند - باربارانلی، 2001، به نقل از کارول و همکاران، . - 2009 سبک های فرزندپروری از جمله مفاهیمی است که مطرح کننده روش ها و فنون برخورد والدین با فرزندان در خانواده می باشد. دارلینگ و استنبرگ 1993 - ، به نقل از عطارپور، - 1390
سبک های فرزندپروری را منظومه ای از نگرشها، نحوه برقراری ارتباط و روش نگهداری فرزند و همچنین جو عاطفی حاکم بر فضای رفتاری والدین تعریف می کنند. سبک های رفتاری والدین از سه جنبه مورد بررسی قرار گرفته است. اهداف مربوط به جامعه پذیری، عملکرد والدین در کسب اهداف از سوی فرزندان و جو عاطفی حاکم بر خانواده. منظور از اهداف، نتایج و غایت هایی است که والدین در جریان جامعه پذیری فرزندان خود در پی آن هستند. مقصود از عملکرد والدین نیز مجموعه کنش های پدر و مادر در ارتباط با کودک و اعضای دیگر خانواده می باشد و در نهایت منظور از جو عاطفی، مجموعه روابط عاطفی، دلبستگی ها و انسجام میان اعضای دیگر خانواده می باشد - استنبرگ، . - 2001 نوع سبک فرزندپروری که والدین از خود نشان می دهند بر رشد کودک تاثیر بسیاری می گذارد - بورن استین، . - 2008 بامریند، مک کوبی و مارتین 1986 - ، به نقل از بورن استین، - 2008 در مشخص ساختن چهار نوع سبک فرزندپروری نقش اساسی داشتند: سبک مقتدرانه، سبک مستبدانه، آسانگیرانه و بی تفاوت.
طبق تحقیقات انجام شده سبک های فزندپروری می تواند تاثیرات عمیقی بر خودکارآمدی داشته باشد - پنتریچ، روزبر، و دیگروت، . - 1994 خودکارآمدی از محیط های تربیتی مانند خانواده، محیط های آموزشی و گروه همسالان تاثیر می پذیرد - کیم و پارک، 1990؛ به نقل از عطارپور، . - 1390 ویلبرت و رابرت 1986 - ، به نقل از میردریکوند، - 1378 طبق تحقیقاتی که انجام داده اند، نشان می دهد، که بین سبک های فرزندپروری والدین و خودکارآمدی دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد. یکی دیگر از عواملی که بر خودکارآمدی فرزندان اثرگذار است کمال گرایی والدین می باشد. بعضی از محققان عنوان نموده اند که به طور کلی، کمال گرایی والدین یک عامل مهم در خودکارآمدی دانش آموزان می باشد - ماری، جوری و بانگز، . - 2008 به نظر میرسد که تفاوتهای شخصیتی و روانشناختی میتواند عامل تأثیرگذاری باشد که منجر به واکنش های متفاوت افراد به موقعیتهای استرس زا میگردد. از جمله این عوامل شخصیتی کمالگرایی و راهبردهای مقابلهای می باشد - وینر و کارتن، . - 2012 در اوایل 1990
، کمال گرایی به عنوان یک سازه چند بعدی در نظر گرفته میشد. ابعادی که فراست و همکاران - 1990 - برای کمال گرایی در نظر گرفتند، نگرانی بیش از اندازه، تردید درباره اعمال، استانداردهای شخصی، انتقادات والدین و نظم و ترتیب و سازماندهی می باشد - فراست و همکاران، . - 1990 در حالی که هویت و فلت - 1991 - در چهارچوب تعاملات اجتماعی، برای کمال گرایی سه بعد خویشتنمدار، دیگر مدار و جامعه مدار را در نظر گرفتند - هه ویت و فلت، . - 1991 میتوان نگرانی درباره اشتباهات، انتقاد و انتظارات والدینی و تردید درباره اعمال را کمال گرایی جامعه مدار نامید که جنبههای منفی کمال گرایی را منعکس می سازند - فراست و همکاران، . - 1993 در مدلی دیگر کمال گرایی به دو مولفه بهنجار و نوروتیک تقسیم شده است - سامی، تسوزوکی و کاندا، . - 2001 طبق این دیدگاه، کمال گرایان بهنجار مجموعه ای از انتظارات معقول از خود دارند و توسط نیاز به پیشرفت برانگیخته میشوند. آنها از تلاششان برای رسیدن به کمال لذت میبرند و عزت نفس بالایی دارند. از طرف دیگر، کمال گرایی نوروتیک به مجموعهای از افکار و رفتارهای خودمخرب اشاره دارد که با نگرانی بیش از حد برای دستیابی به اهداف غیر واقعی همراه است. افراد مبتلا به کمال گرایی نوروتیک تلاش زیادی برای اجتناب از شکست انجام میدهند - سامی و کاندا، . - 2002 بر اساس پژوهشهای متعدد بین کمال گرایی منفی و اضطراب رابطه مثبت معناداری وجود دارد - رایس و دلو، 2002 و عبدخدایی و همکاران، . - 2011 استانداردهای کمال گرایانه، موجب ارزیابی انتقادی در موقعیت های اجتماعی و
