بخشی از مقاله
چکیده
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه راهبردهای مقابله ای و فرسودگی شغلی در بین پرسنل مرکز بهداشت استان گلستان در سال 1391 انجام گرفت. روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی بود. ابزار: برای جمع آوری داده ها از دو پرسشنامه راهبردهای مقابله ای لازاروس - WOCQ - و فرسودگی شغلی مسلش استفاده گردید و داده ها در نرم افزار SPSS16 و با استفاده از همبستگی پیرسون و آزمون t مورد تحلیل قرار گرفت. جامعه: جامعه مورد پژوهش پرسنل مرکز بهداشت استان گلستان و به تعداد140 نفر بودند. که بر اساس جدول مورگان، 103 نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند. از این تعداد 71 نفر در بخش فنی و 32 نفر در بخش اداری مشغول بکار بوده اند با میانگین سنی . 38.92 یافته ها: نتایج بدست آمده حاکی از این بود که بین راهبرد مسئله مدار و هیچ یک از مولفه های فرسودگی شغلی همبستگی معنی دار وجود ندارد.
همچنین نتایج حاکی از آن بود که بین راهبرد هیجان مدار و مولفه های خستگی هیجانی و احساس کفایت شخصی فرسودگی شغلی همبستگی معنی دار وجود نداشته ولی بین راهبرد هیجان مدار و مسخ شخصیت همبستگی معنی دار وجود دارد. مقایسه استفاده از راهبردهای مقابله ای بر اساس جنسیت تفاوتی نداشت. همچنین استفاده از راهبردهای مقابله ای مسئله مدار در گروههای فنی و اداری-مالی تفاوتی نشان نداده ولی استفاده از راهبرد هیجان مدار در گروههای فنی و اداری-مالی متفاوت بود. نتیجه گیری: بر اساس نتایج بدست آمده از پژوهش مبنی بر وجود رابطه بین راهبردهای مقابله ای و فرسودگی شغلی، علاوه بر توصیه در خصوص آموزش مهارتهای زندگی به کارکنان، پیشنهاد میشود کانونهای مشاورهای در هر اداره برای ارائه مشاورههای فردی جهت کاهش مسخشخصیت در افرادی که در حین یکنواختی مسائلکاری بروز پیدا میکند ایجاد گردد.
همچنین جهت کاهش خستگی هیجانی در افراد با راهکارهایی همچون گروه درمانی، اجرای برنامه های تفریحی و فرهنگی به بحث و ارائه راهکارهای مقابله با آن پرداخته شده، و ادارات با ارائه نمودار های پیشرفت و تشویق کارکنان خود و ایجاد جنبه های رقابتی بین کارکنان، احساس کفایت شخصی را در میان کارکنان خود افزایش دهند. همچنین پیشنهاد می گردد نگاه ویژه ای به کارکنان بخش اداری-مالی شده و تا حدی این گروه نیز مانند گروه فنی در جلسات، تصمیم گیری ها و ...شرکت داده شده، و جلسات آموزشی اختصاصی در خصوص سلامت روان و مهارتهای زندگی جهت کارکنان این بخش اجرا گردد.
کلمات کلیدی: راهبردهای مقابله ای- فرسودگی شغلی- کارکنان - مرکز بهداشت
مقدمه
راهبرد مقابله ای تلاشها و فعالیتهای شناختی و رفتارهایی است که فرد انجام میدهد تا فشار روانی را کاهش دهد یا شرایط استرس زا را از بین برد - عرفانی، . - 1380 راهبردهای شناختی به افراد کمک می کند تا با آرامش خاطر، منطق پیشهگی و بازسازی بیشتر در برخورد با استرسها واکنش نشان دهند. به عنوان نمونه، دانشجویان با دورههای تحصیلی فشرده و گرانبار ممکن است اضطراب، پریشانی، شکست و بیانگیزگی را تجربه نمایند. افکار منفی که دانشجویان در اینباره دارند ممکن است پاسخهای استرسی ناخوشایندی را در آن برانگیزند که در واقع به انتظار شکستی که آنان منتظرش هستند، بر میگردد. راهبردهای مقابلهای شناختی از تاثیر زیانبار افکار منفی ناشی از عوامل فشارزا کاسته و استرسورها را به صورت تکالیف چالشانگیزی در میآورد که فاقد هرگونه خاصیت تهدیدآمیزی برای عزت نفس بوده و در عوض فرد را به تلاش و تکاپو وادار می کند.
چنین فرایندی بازسازی شناختی نامید میشود. در بازسازی شناختی به فرد کمک میشود تا به جای توجه به نگرانیهای بیحاصل، بر روی سازندگی تمرکز یابد. راهبردهای مقابلهای شناختی، فشارزاها را ازبین نمیبرند، بلکه از توان تهدیدآمیزی آنها می کاهند، بنابراین یک دانشجوی تحت دورههای تحصیلی فشرده، استرس تحصیلی را احساس می کند و همچنان خواهان موفقیت است، لیکن انتظار شکست در برابر نیاز به برتری و موفقیتی که احساس میکند، کمتر ناگوارتر به نظر خواهد رسید - محمدی، . - 1385 چنانچه افراد زندگی خود را به گونهای نظم و ترتیب دهند که تاثیرعوامل فشارزا را به حداقل رسانند، گوییم که آنان راهبردهای مقابلهای رفتاری را در پیش گرفتهاند. چگونگی گذراندن زمان یا کنترل اوقات زندگی، شکلی از مقابله رفتاری به حساب میآیند.
اصولا نخستین گام در این زمینه همانا درک و شناخت چگونگی گذراندن اوقات زندگی است. کنترل اوقات زندگی از اهمیت زیادی برخوردار است. این روش به افراد کمک می کند تا افکار منفی فرد را کنترل کند. از سوی دیگر چنین استدلال میشود که نه تنها بایستی زمان کافی برای انجام هرکاری وجود داشته باشد بلکه برای انجام درست و دقیق امور بایستی طرح و برنامهریزی نیز تنظیم کرد. روشهای مقابله رفتاری همچنین به افراد کمک میکند تا به مجموعه کلی استرسورها با دیدی وسیعتر نگریسته و اثرات گوناگون آنها را ارزیابی کند. فرسودگی شغلی عبارت از کاهش قدرت سازگاری فرد در مقابل عوامل تنیدگی زا و سندرمی مرکب از خستگی عاطفیٌ، مسخ شخصیتٍ و کاهش احساس کفایت شخصیَ است که می تواند در میان افرادی که به نوعی خدمات انسانی انجام می دهند، اتفاق افتد.
احساس خستگی، ویژگی اصلی فرسودگی شغلی و عمده ترین مشخصه ی این سندرم پیچیده است. هنگامی که افراد تجربه ی فرسودگی شغلی خود یا دیگران را توصیف می کنند، اغلب اشاره به تجربه ی خستگی دارند. خستگی نشانگر میزان استرس موجود در پدیده ی فرسودگی شغلی است اما این بعد در مشخص ساختن رابطه ای که افراد با کار خود دارند، ناتوان بوده است. در دهه اخیر پیشرفت فناوری و صنعت موجی از استرس را به ارمغان آورده است که سبب کاهش سلامت جامعه شده است. استرس بر فعالیت های انسان در زمینه های گوناگون همچون: روانشناختی، جسمانی و خانوادگی تاثیر سو می گذارد.
در سال های اخیر ، روانشناسان نسبت به مطالعه و تحقیق در باب پدیده ای به نام فرسودگی شغلی علاقه نشان داده اند و پژوهش های متعددی را در این زمینه انجام داده اند. در واقع فرسودگی شغلی، آن نوع از فرسودگی روانی است که با فشارهای روانی یا استرس های مربوط به شغل و محیط کار توآم گشته است؛ به عبارت دیگر فرسودگی شغلی پاسخی تاخیری به عوامل استرس زای مزمن هیجانی و بین فردی در حیطه مشاغل است - بکر، . - 2006 یکی از بهترین روشها جهت مقابله با فشارهای کاری و جلوگیری از فرسودگی شغلی، استفاده از روشهای مقابلهای کار آمد در برابر این فشارها میباشد - بهمئی، . - 1381 لذا تحقیق حاضر به دنبال پاسخ گویی به این سوال بود که آیا بین راهبردهای مقابله ای با افسردگی شغلی کارکنان مرکز بهداشت استان گلستان رابطه ای وجود دارد.
روش شناسی
روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری کلیه کارکنان مشغول به کار مرکز بهداشت استان گلستان در سال 1391 به تعداد 140 نفر بودند که 103 نفر بر اساس جدول مورگان و به صورت تصادفی انتخاب شدند. متغیر مستقل راهبردهای مقابله ای و متغیر وابسته فرسودگی شغلی بود. در مرحله اجرای پژوهش پس از ارائه توضیحات مقدماتی درباره ابزار اندازه گیری و هدف از اجرای آزمون، نحوه پاسخ گویی به آزمون ها برای شرکت کنندگان به طور مفصل شرح داده شد. در خصوص ملاحظات اخلاقی پس از کسب رضایت نامه از افراد و دادن اگاهی های لازم، به آنها اطمینان داده شد که اطلاعات دریافت شده فقط در این پژوهش استفاده خواهد شد و از هرگونه سوء استفاده محفوظ خواهد بود. برای اندازه گیری متغیرهای پژوهش از پرسش نامه های به شرح زیر استفاده شد.
