بخشی از مقاله
چکیده:
هدف پژوهش حاضر،بررسی رابطه عوامل مدل پنج عاملی شخصیت و تکانشگری است .پژوهش حاضر یک طرح توصیفی از توع همبستگی است. برای بررسی رابطه پنج عامل شخصیت و تکانشگری از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد و به منطور تعیین میزان تأثیر متغیرهای شخصیت بر تکانشگری، تحلیل رگرسیون انجام گزفت. تفاوت سطح تکانشگری دختران و پسران نیز توسط آزمون t برای گروههای مستقل بررسی شد. پرسشنامهها بین 226 دانشجوی دختر و پسر دانشکدههای مختلف دانشگاه جندی شاپور اهواز به شیوه تمونه گیری در دسترس تورزیع گردید. در مجموع 220 پرسشنامه بررسی شد 119 - پسر و 101 دختر - .
بر اساس تحلیل همبستگی، روانرنجورخویی با نمره کل تکانشوری همبستگی مثبت معنادار و سایر عوامل همبستگی منفی معنادار در سطح - P<0/1 - دارند.. بر اساس نتایج تحلیل رگرسیون، وجدانی بودن، توافق پذیری، گشودگی به تجارب و روانرنجورخویی به ترتیب قویترین پیشبینهای نمره کل تکانشگری هستند. وجدانی بودن، روانرنجورخویی و برونگرایی، تکانشوری شناختی را پیشبینی میکردند وجدانی بودن، گشودگی به تجارب و توافق پذیری قادر به پیشبینی بیبرنامگی بودند. تکانشگری حرکتی نیز تنها توسط وجدانی بودن و توافق پذیری پیشبینی میشد. نتایج مقایسه سطح تکانشگری دختران و پسران در این پژوهش، جز در خرده مقیاس تکانشگری حرکتی - p<0/05 - تفاوت معناداری نشان نداد.
واژگان کلیدی: تکانشگری کلی، شناختی، حرکتی،بی برنامگی، مدل پنج عاملی شخصیت.
مقدمه:
عمل سریع ذهن به دور از دور اندیشی و قضاوت هوشیار؛ رفتار بدون فکر کافی از تعاریف تکانشگری است - ایوندن 1999به نقل از اختیاری و همکاران،. - 1387 آیزنک - 1993 - تکانشگری را خطر پذیری ناآگاهانه میداند . پالامین و باس - 1975 - فقدان کنترل بازدارنده را به عنوان هسته مرکزی تکانشگری معرفی کرده اند و عواملی چون زمان تصمیمگیری، فقدان اصرار و پافشاری،مستعد ملال بودن یا نیاز به هیجانBخواهی را از جنبههای مهم دخیل در تکانشگری دانستهاند - اختیاری وهمکاران،. - 1382 رفتار های تکانشی در بر گیرنده طیف گستردهای از رفتارهای رشد نایافته،لذت جویانه و عموما همراه با درجات خطر بالا هستند.
این رفتارها سریع، ناخواسته، بدون فکر و مستعد اشتباه میباشند که میتوان آنها را از جنبههای مختلف مورد ارزیابی قرار داد. تکانشگری از دیدگاه رفتارشناسی در بر گیرنده سود کوتاه مدت هر چند کم ارزش در برابر دستاوردهای بلند مدت ولی با ارزشتر میباشد - پتری، 2001 به نقل از اختیاری، رضوان فرد و مکری، . - 1387 افراد بر اساس شیوه عمل و تفکر در موقعیتهای مختلف.با هم تفاوت دارند. فرآیند تصمیم گیری یا انتخاب از میان گزینهها پس از تحلببل آنها، یکی از عالیترین پردازشهای شناختی به شمار میآید.تصمیمگیری مخاطرهآمیز اهمیت بالایی در زندگی فردی و اجتماعی افراد دارد و اختلال در این نوع تصمیمگیری هسته اصلی پدیده تکانشگری و رفتارهای تکانشی را تشکیل میدهد - اختیاری و بهزادی،. - 1380
همان طور که خرده مقیاسهای آزمون بارت نشان میدهند تکانشگری عناصر مختلفی دارد. برای رسیدن به زندگی دلخواه، برنامهریزی لازم است و برای کسانی که در مقیاس بی بر نامگی - توجه و تمرکز بر زمان حال و عدم آینده نگری - نمره بالا کسب می کنند یک رویکرد نظامیافته جهت برنامهریزی آینده مفید خواهد بود.تکانشگری شناختی - تصمیمات سریع - عمومیتر و احتمالا بنیادیتر است. بارت در تحقیقات خود نشان داده است که بعضی الگوهای مغزی معین با تکانشگری مرتبط هستند تکانشگری حرکتی - عمل بدون تصمیم قبلی - مشکلزاتر از بقیه به نظر میرسد. کسانی که در این خرده نقیاس نمره بالا میگیرند کارها را نا تمام رها میکنند. وقتی عصبانی هستند به دیگران پرخاش میکنند و با پول قرض کردن یا خرید اقساطی برای خود از نظر مالی مشکل ایجاد میکنند.
پژوهشها از ارتباط بین اختلالات خوردن و تگانشگزی حمایت می کنند - لایک و استیلا،2004 به تقل از عدالتی - 86پیامد-های رفتاری و مشکلات اجتماعی تکانشگری نیز مورد بررسی قرار گرفته است. افراد تکانشگر در قیاس با افراد غیر تکانشگر مستعد بزهگاری، درگیری زیاد، رفتارهای پرخطر جنسی، رفتارBهای شتابزده و عجولانه، کارکرد اجرایی ضعیف،پرخاشگری زیاد و ناتوان در مقابل استرس میباشند. - وزیره، 2006 به نقل از دهخوانی - بین تکانشگری و اختلال شخصیت مرزی رابطه معنادار وجود دارد - فوسساتی و همکاران،. - 2006 نیکوتین برای افراد تکانشی میتواند بسیار تشویق کننده باشد - پتی فورد و همکاران، - 2007 - سوان و همکاران، - 2008 - رابطه تکانشگری با نشانههای خلقی را مورد بررسی قرار دارند و دریافتند که تکانشگری کلی و شناختی به طور مستقل با نمرات افسردگی و مانیا رابطه دارد.
تکانشگری حرکتی با نمرات مانیا همبستگی دارد. وقتی افراد تکانشگر افسرده میشوند و تحت فشارهای قابل ملاحظه ای قرار میگیرند به احتمال بیشتری تلاش میکنند تا از طریق خودکشی به زندگی خود خاتمه دهند - برودکسی، - 2001 تکانشگری، سالانه موجب از میان رفتن زمان و سرمایه در بسیاری از کشورها میشود - ارس و سانیستبن، - 2006 بررسیها نشان دادهاند که تکانشگری از مهمترین عوامل خطر شخصیتی گرایش به مصرف مواد به شمار می رود - کوفرا و رید، 2006 به نقل از اختیاری و همکاران، - 1387 میتوان ادعا نمود تکانشگری هسته اصلی بسیاری از آسیبهای اجتماعی مانند بیبندوباری جنسی،قماربازی بیمارگونه، سوءمصرف مواد، اختلالات شخصیت و بزهکاری است و کوشش درجهت درمان و کاهش تکانشگری احتمالا به کاهش جرائم و مشکلات اجتماعی نیز منجر خواهد شد.
تکانشگری سازه پیچیدهای است که با اختلالات روان شناختی گوناگون در ارتباط است و باید در کنار سایر عوامل شخصیتی در نظر گرفته شود. تکانشگری باعث خشونت فرد نمیشود ولی شیوه ابراز خشونت را تحت تأثیر قرار میدهد. افراد تکانشی لزوما پرخاشگر تر از افراد غیر تکانشی نیستند ولی افراد عصبانی تکانشی، به طور غیر منتظره واکنش تندی از خود نشان می-دهند افراد عصباتی غیر تکانشی نیز ممکن است پرخاشگر و خشن باشند با این تفاوت که رفتار آنها با قصد قبلی و آگاهانه است و لزوما پس از این رفتار احساس ندامت نمیکنند. شخصیت از مفاهیم کلیدی روانشناسی به شمار میرود. مدل 5 عاملی ، در سالهای اخیر، برای مطالعه ویژگیهای شخصیتی، مورد توجه بسیاری از روانشناسان قرار گرفتهاست. این مدل بر این باور استوار است که انسان موجودی منطقیاست که میتواند شخصیت و رفتار خویش را توجیه کند. - مک کری و کاستا،1977
به نقل از حسینی و لطیفیان، - 1388 .دراین مدل عاملN - روان رنجورخویی - بر احساسات منفی مانند غم، ترس، خشم، احساس گناه، احساس کلافگی دائمی و فراگیر و بر انگیختگی دلالت دارد. عامل E - برونگرایی - ویژگی افرادی اجتماعی، اهل عمل، قاطع، فعال و اهل گفتگو می باشد که هیجان و تحرک را دوست دارند و به موفقیت در آینده امیدوارند. عامل O - گشودگی به تجارب - ، جساسیت به زیبایی، تصورات فعال، توجه به تجربههای عاطفی درونی وداوری مستقل را در بر میگیرد. A - توافق پذیری - بر گرایش به روابط بیت فردی، همدلی، توع دوستی و همکاری با دیگران دلالت دارد و - .Cوجدانی بودن - ویژگی افرادی است که توانایی کنترل تکانهها را دارند ومتمایل به به کار گیری طرح و برنامه در رفتار هستند.
گرچه مطالعات گستردهای پیرامون رابطه 5 عامل شخصیت و متغیرهای مختلف صورت گرفته است؛ اما تعداد محدودی از پژوهش ها به رابطه آن با تکانشگری پرداختهاند برای مثال: - هیر و هامپسون، . - 2005 از طرفی، گرچه در طی دهه 9 تکانشگری مورد توجه روزافزون قرار گرفت - مولر،2001 به نقل از فوسساتی و همکاران، - 2007 وتا کنون پژوهشهای زیادی در ارتباط با آن انجام شده است که به نتایج بخشی از آنها اشاره شد؛ با این .وجود، در ارتباط با بررسی رایطه ویژگی-های شخصیتی با.آن بنا بر اطلاعات دردسترس،در ایران، در ایران تحقیقی که به بررسی ارتباط مدل پنج عاملی شخصیت با تکانشگری بپردازد یافت نشد. بر این اساس و با توجه به ضرورت کار بر روی مفهوم تکانشگری و همبسته-های آن، در این پژوهش این سؤال مطرح
