بخشی از مقاله
چکیده
با عنایت به اینکه خودکارآمدی اجتماعی می تواند یکی از دلایل عمده گرایش نوجوانان به رفتارهای پرخطر باشد. بنابراین هدف اساسی از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین خودکارآمدی اجتماعی و تکانشگری دانش آموزان پیش دانشگاهی پسر شهرستان بافت سال 1395بوده است. روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی بوده ، جامعه اماری کلیه دانش آموزان پسر پیش دانشگاهی شهرستان بافت که 600 نفر بودند و نمونه طبق جدول مورگان و فرمول کوکران 234 نفر انتخاب شدند.
ابزار جمع اوری داده ها پرسشنامه های تکانشگری بارات، پرسشنامه خودکارآمدی اجتماعی نوجوانان بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید. نتایج حاصل از آزمون همبستگی نشان میدهد که بین خودکارآمدی اجتماعی و تکانش گری رابطه معنیدار وجود دارد. این رابطه بهصورت مستقیم و در سطح ضعیف قرار دارد. یعنی با افزایش خودکارآمدی اجتماعی در میان دانش آموزان پسر، تکانش گری نیز در آنها افزایش پیدا می کند.
مقدمه
دوره نوجوانی که با تغییرات جسمانی، روانشناختی و اجتمالی گسترده همراه است به دلیل خود محوری و عدم درک صحیح نوجوانان از رفتارهای خود، مرحله مهمی برای شروع رفتارهای پر خطر محسوب می شود
رفتارهای پر خطر به هم واکنش یا رفتاری دلالت دارد که بالقوه می تواند ابعاد سلامت جسمانی،انجام تکالیف بهنجار رشدی، اجرای نقش های اجتماعی مورد انتظار، اکتساب مهارتهای اساسی ، دستیابی به احساس کفایت ، سلامت و شایستگی و امادگی مناسب برای دوره های بعدی رشد را به خطر می اندازد غالبا مهم ترین رفتارهای ر خطر ه ترتیب مصرف الکل ، مصرف دخانیات ، مصرف مواد ، روابط جنسی ناایمن و درگیری و خشونت عنوان می شود
نوجوانان با افزایش سن در چندین فعالیت مخاطره امیز مشارکت می کنند و تمایل شان برای انجام متوالی این قبیل رفتارها افزایش پیدا می کند . به گونه ای که این مشارکت و گرایش آنها به انواع رفتارهای پر خطر به یکی از اصلی ترین منابع عمده نگرانی تبدیل شده است
نظریه های مختلف در بروز رفتارهای پر خطر عوامل مختلفی را دخیل دانسته اند گروهی بر استفاده نکردن بهینه از اوقات فراغت در این زمینه اشاره داشته اند و گروهی دیگر نقش عوامل اجتماعی را در این زمینه پر رنگ تر جلوه داده اند
خودکارآمدی اجتماعی می تواند یکی از دلایل عمده گرایش نوجوانان به رفتارهای پرخطر باشد. چنانچه دولان مارتین وروزونو - - 2008 و تات و امسیویاید - - 2008 بیان داشتند که خودکار آمدی ضعیف زمینه سوء مصرف مواد را در نوجوانان و جوانان فراهم می کند و سبب پرخاشگری و تکانشگری در آنها می شود.
اولیری - - 1992 در تحقیق خود به این نتیجه رسید که بر خلاف افرادبا خودکارآمدی پایین افراد با خودکار آمدی بالا بیشتر احتمال دارد که رفتارهای زیان آور را کنترل و رفتارهای خود تخریبی را متوقف کنند . ابوالقاسمی ،پور کرد و نریمانی - 1389 - بیان داشتند که بین خودکار آمدی با گرایش به مصرف مواد در نوجوانان رابطه منفی معناداری وجود دارد.
تکانشگری یک مفهوم چند بعدی در ارتباط با توانایی یک فرد برای جلوگیری و یا تنظیم رفتارش است . اعتقاد به این است که تکانشگری زمانی ظهور می کند که تنظیم بهنجار رفتار بطور مناسب عمل نکند . افرادی این نقص را نشان می دهند که به تاخیر انداختن رضایتمندی شان ضعیف هستند و اغلب به طور کلی نگران خواسته های جدید و تازه شان هستند و در نشان دادن هیجانات به یک شیوه مناسب اجتماعی بویژه در عواطف و هیجانات و پرخاشگری مشکل دارند. عده ای از روانشناسان این عقیده را دارند که بین تکانشگری و پرخاشگری ارتباط وجود دارد، پذیرفته اند. ارتباطی که به هر حال ضرورتا ممکن است یک به یک نباشد و به گونه ای متغییرهای میانجیگر بالقوه ای ممکن است به این پیوند کمک کند .
یک همخوانی بین نقص در پردازش اطلاعات و پرخاشگری را یادآور شده اند. آنها همچنین توانایی مواد درمختل کردن عملکرد شناختی و حل مسائل اجتماعی ، استدلال انتزاعی را متذکر شده اند علاوه بر این ، مواد مصرف شده بوسیله یک فرد با نقص در پردازش اطلاعات ممکن است خطر پرخاشگری را افزایش دهد. در نتیجه گیری کلی این موضوع مطرح شده است که سو مصرف مواد یک متغیر بالقوه میانجیگر در رابطه بین تکانشگری و پرخاشگری است .
از آنجا که برجسته ترین علامت بلوغ عاطفی توانایی تحمل تنش است و تنکانشگری نیز در راتباط با توانایی یک فرد برای جلوگیری و یا تنظیم رفتارش است و همچنین خودکار امدی اجتماعی ضعیف که سبب به وجود امدن رفتارهای پرخطر می شود در این پژوهش قصد داریم رابطه این دو متغیر یعنی خود کارامدی اجتماعی را با تکانشگری بسنجیم و ببینیم که آیا بین انها رابطه معنی داری وجود دارد یا نه
روش پژوهش
روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی بوده ، جامعه اماری کلیه دانش آموزان پسر پیش دانشگاهی شهرستان بافت که 600 نفر هستند و نمونه طبق جدول مورگان و فرمول کوکران 234 نفر می باشد.
ابزار پژوهش پرسشنامه خودکارامدی اجتماعی نوجوانان:
این مقیاس در سال 1989 توسط کلنی به منظور سنجش میزان خودکارامدی نوجوانان ساخته شد این مقیاس یک ابزار خودگزارشی است که دارای 25 گویه است ازمودنی باید در یک طیف 7 درجه ای از - غیر ممکن 1= تا بیش از حد ساده - 7= متخصص سازد که هریک از عبارات ازمون تا چه حد معرف شخصیت اوست این مقیاس 5 خرده مقیاس دارد: قاطعیت اجتماعی ، عملکرد در موقعیت های اجتماعی ،شرکت در گروه های اجتماعی ، جنبه های دوستی و صمیمت و کمک کردن یا کمک گرفتن است .
مقیاس تکانشگری بارات:
ویرایش سازدهم این پرسشنامه توسط پروفسور ارنست بارات ساخته شده است این پرسشنامه همبستگی خوبی با پرسشنامه تکانشگری ایزنگ دارد. این پرسشنامه دارای 30 سوال است که روی مقیاس 4 ارزش لیکرت تهیه شده است و ماهیت چند بعدی تکانشگری را اندازه گیری می کند این پرسشنامه دارای سر خرده مقیاس است.
تکانشگری شناختی:
شامل گرفتن تصمیم شناختی سریع از طریق سوالات زیر سنجش می شود
تکانشگری حرکتی : که شامل عمل کردن بدون فکر می باشد و از طریق سوالات زیر سنجش می شود
تکانشگری بی برنامه گی : که از طریق سوالات 29-27-25-18-15-14-13-12-10-8-7-1 سنجش می شود.
علاوه بر نمره هر فرد مقیاس جداگانه یک نمره برای کل مقیاس تکانشگری محاسبه می شود . به منظور اجتناب ازمودنی ها از ایجاد سبک پاسخ تعدادی از سوالات به گونه ای نوشته شده اند که فقدان تکانشگری را نشان می دهند و به صورت معکوس نمره گذاری می شوند نسخه اصلی این ازمون در سال 1950 ساخته شده را از ان زمان به بعد بارها مورد تجدید قرار گرفت در جدیدترین نسخه این مقیاس بارات استنفرد پاتون پآیایی و روایی در همه نمونه ها بالا گزارش شد.
یافته های پژوهش
جهت بررسی رابطه بین متغیرها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است - دادهها کمی و نرمال - . نتایج حاصل از آزمون همبستگی نشان میدهد که بین خودکارآمدی اجتماعی و تکانش گری رابطه معنیدار وجود دارد <0/05 - – مقدار و همبستگی پیرسون برابر با . - 0/168 این رابطه بهصورت مستقیم و در سطح ضعیف قرار دارد. یعنی با افزایش خودکارآمدی اجتماعی در میان دانش آموزان پسر، تکانش گری نیز در آنها افزایش پیدا میکند.
جدول -2-4ٌ: بررسی رابطه بین خودکارآمدی اجتماعی در برابر تکانش گری
بحث و نتیجه گیری
مفهوم بلوغ در آثار روان شناختی مورد توجه کافی قرار نگرفته است دوره بلوغ دورانی مهم از نظر شناخت خصایص و دوران تمایلات متضاد است. با ورود کودک به دنیای نوجوانی و بلوغ ، ولادتی تازه و مرحله ای ویژه و مستقل از دوره ای قبل و بعد پدید می آید که آن را مرحله انتقال، مرحله نجات از کودکی ، دوران تحولات همراه با دگرگونی ای سریع وغافلگیر کننده، مرحله طوفان حیات و مرحله نجات از طفیلی گری نیز می نامند. افراد در این دوران احیانا باترس و بیم هایی مواجه می گردند که رفع و تعدیل ان نیازمند حمایت از سوی والدین و مربیان است. بدون شک جامعه ای که همگام
با پیشرفت تکنولوژی در حال تغییر است هر روز با مسایل اجتماعی متنوع و جدیدی روبرو است طبعا این جامعه نو به انسان های نو و افکار نو نیاز خواهد داشت ، انسان هایی که بتواند نیازهای خود را به شیوه مناسب برطرف نموده و با جامعه و محیط جدید بخوبی سازگار شوند.
از یک طرف انسان که موجودی اجتماعی افریده شده است - ستوده، - 1376 و برای رشد و پیشرفت خود ناگزیر است که در جامعه و در بین افراد زندگی کند و لزوما با یکسری از مسائل اجتماعی از قبیل تعامل با دیگران مواجه خواهد شد که حل موفقیت امیز ان جهت ادامه حیات ضروری می باشد. قابلیت شرکت موثر در تعامل با دیگران در زندگی خصوصی و هم در زندگی حرفه ای ما از اهمیت ویژه ای برخوردار است.اگرچه اغلب رفتارهای میان فردی خودکار و بدون تعمق هوشیار انجام می گیرد فرایندهای روانشناختی درگیر می توانند از پیچیدگی فوق العاده ای برخوردار باشند
همانطور که گفتیم تکانشگری در واقع توانایی یک فرد برای جلوگیری یا تنظیم رفتارش است و این موضوع در دانش آموزان از اهمیت بالایی برخوردار است . از آنجا که بین تکانشگری و پرخاشگری رابطه وجود دارد و بالا بودن خودکارامدی و همچنین دارا بودن بلوغ عاطفی می توانداز پرخاشگری جلوگیری کند پس شناسایی عواملی که بتواند پرخاشگری را در دانش آموزان کاهش بدهد، از رفتارهای پر خطر آن جلوگیری کند و توانایی آنهارا برای کنترل رفتارشان افزایش دهد از اهمیت بالایی برخوردار است
