مقاله رابطه فناوری اطلاعات و ارتباطات با نگرش به دانشگاه مجازی

چکیده 

این پژوهش به منظور بررسی رابطه فناوری اطلاعات و ارتباطات با دانشگاه مجازی به روش توصیفی- پیمایشی انجام شده است. روش جمعآوری دادهها کتابخانهای میباشد و جامعه تحقیق را دانشجویان آموزشکده فنیوحرفهای دخترانه سما اصفهان تشکیل میدهد که از میان آن ها 74 نفر به روش تصادفی انتخاب و اطلاعات از طریق دو پرسشنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نگرش دانشگاه مجازی مقیمی - - 1388 استفاده گردید.

برای تعیین پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شد که بر این اساس ضریب آلفای پرسشنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات 0/88 و پرسشنامه نگرش دانشگاه مجازی0/87 به دست آمد که نشان دهنده پایایی پرسشنامههای پژوهش حاضر است. دادههای گردآوری شده با استفاده از رگرسیون و آزمون همبستگی با کمک نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد، میزان استفاده از سرویسهای اینترنتی و میزان استفاده از کامپیوتر دو عاملی هستند که بر نگرش دانشجویان بر آموزش دانشگاه به شیوه مجازی نقش بسزایی دارد.

واژه های کلیدی نگرش، دانشگاه مجازی، فناوری اطلاعات و ارتباطات 

مقدمه

امروزه استفاده از رایانه، زندگی بشر را در تمامی وجوه دگرگون ساخته است. مطالعات انجام شده در ارتباط با برنامه های توسعه ی اغلب کشورها، نشان دهنده ی محوری بودن نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در اینگونه برنامه هاست .فناوری اطلاعات و ارتباطات را می توان به عنوان ابزاری نیرومند و قوی برای ارتقای کیفیت و کارآیی آموزش مورد استفاده قرار داد، به گونه ای که شیوه های سنتی آموزش را دستخوش تغییر قرار دهد و دیگر نیازی به حضور فیزیکی در کلاس های درس نباشد.

بنابراین لازم است تا با معرفی آموزش های مجازی و الکترونیک، به بررسی وضعیت آموزش مجازی در ایران و بیان این مسئله که دیگر در هزاره ی سوم، آموزش مجازی تنها یک امر جایگزین به شمار نمی رود، بلکه یک ضرورت است، توجه و عنایت هر چه بیشتر طراحان و برنامه ریزان آموزشی را به آن معطوف نمود و گامی هر چند کوچک در جهت پایه ریزی زیرساخت های لازم، به منظور مهیا سازی بستر فرهنگی برای حرکت به سمت مجازی شدن برداشت.[1] 

فناوریهای آموزشی مشتمل بر کلیه عواملی است که بطور مؤثری فرایند یادگیری را تحت تأثیر خود قرار داده و یادگیری را برای فراگیران تسهیل میبخشد.[2] تحولهای حوزه فناوری همواره نظامهای آموزشی را تحت تاثیر قرار داده اند. در واقع از شاخصهای نظامهای پیشرو در تعلیم و تربیت میتوان به ایجاد ظرفیتهای تازه اشاره کرد که در سایه تحولهای فناوری ایجاد شده است.[3] 

تغییرات گسترده و پیشرفتهای به دست آمده در عرصه فناوری اطلاعات در چند دهه گذشته، فرضیاتی درباره ماهیت کار در عصر اطلاعات، ساختار سازمانی، رفتار سازمانی و غیره به وجود آورد. بکارگیری فناوری اطلاعات نظیر اینترنت و غیره، ضرورت تجدیدنظر در مسائل مختلف از جمله ساختار سازمانی را اجتناب ناپذیر کرده است. اینترنت و فضای مجازی منابع شگفت انگیز آگاهی و دانش هستند.

با تغییرات اساسی که در اثر رشد و گسترش فناوریهای نوین ارتباطی در عرصه های مختلف زندگی انسان ها رخ داده است، تعلیم و تربیت نیز از این قاعده تغییرات مستثنی نیست. در عصر ما دانش و فناوری با یکدیگر هم مسیر شدهاند و نمیتوان یکی از این دو را بدون دیگری به راحتی به دست آورد. فضای مجازی با منابع و امکانات شگفت و عظیمی که در زمینه علم و دانش در اختیار کاربرانش قرار میدهد و با ویژگیهایی چون بی زمانی و بی مکانی، "تعاملی بودن"1قابلیتهای زیادی در زمینه آموزش و تعلیم وتربیت در اختیار کاربران خود قرار میدهد.

اصلاحاتی چون کلاس بدون دیوار، مدارس هوشمند، "دانشگاه مجازی"، و غیره اشاره به نوع جدید و شاید غیر معمولی از " آموزش الکترونیکی"2 دارد که در مقابل "آموزش سنتی"3 و معمول امروزه در حال جای گیری در سیستمهای آموزشی کشورهای مختلف است.[4]لذا در این مقاله به بررسی رابطه فناوری اطلاعات و ارتباطات با نگرش نسبت به آموزش دانشگاه مجازی پرداخته شده است، لذا مبانی نظری هر یک از آنها مورد بررسی قرار گرفته است و در پایان نیز پژوهشهای مرتبط با موضوع ارایه شده است .

بدنه اصلی مقالات 

فناوری اطلاعات و ارتباطات اصطلاحی است که تفسیرهای بسیاری از آن ارائه شده است. پیچیدگی و اثر متقابل این تفسیرها اغلب به صورت ناچیز قابل درک هستند. از این رو برای ایجاد بهترین ارتباط سه نوع هدف یا دلیل منطقی برای کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در تعلیم و تربیت شناخته شده است، عبارت است از:

استفاده از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات به منظور تقویت تواناییهای فراگیران در برنامههای درسی موجود. 

استفاده از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات برای تقویت فراگیران به عنوان یک جزء ضروری اصلاحات برنامه درسی. 

استفاده از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک جزء ضروری اصطلاحات که ساختار سازمانی دانشگاه را تغییر میدهد.[5] 

فناوری اطلاعاتی عبارت است از هرگونه فناوری که برای جمع آوری، ذخیره و پردازش اطلاعات مورد استفاده قرار می گیرند. فناوری اطلاعات و ارتباطات واسطهای است که فرد توسط آن به ایجاد و انتقال دانش میپردازد. سیستمهای اطلاعاتی، مجموعه ای سازماندهی شده از روشها برای پردازش، ذخیره و توزیع اطلاعات میباشند. پیشرفت فناوری که منجر به پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات میشود، برای بهبود بهرهوری قابلیت زیادی دارد.

همچنین احتمال دارد که این پیشرفت به تغییراتی در نحوه انجام کار و حتی در روابط اجتماعی که در یک نهاد یا جامعه سازماندهی شده اند، منجر شود. یکی از عوامل مهم در فناوری اطلاعات عبارت است از توانایی در ایجاد سینرژی و همافزایی بر اساس دانش و اطلاعاتی که مستقیماً به تولید و بهرهگیری وابسته است.[4] تلفیق دانش مبتنی بر تحقیق و پژوهش، تجربه و شایستگی برای ایجاد خلاقیت و بروز ایده های نو جهت افزایش توان کنترل به منظور نیل به اهداف تعیین شده، زمانی ممکن شد که فناوری اطلاعات پدید آمد.[6] 

آموزش مجازی مجموعه وسیعی از فرآیندها و اعمال همچون آموزش مبتنی بر وب، آموزش مبتنی بر رایانه، کلاس های مجازی و همکاری های دیجیتالی را در بر می گیرد و شامل ارایه ی محتوا از طریق اینترنت، اینترانت، اکسترانت، انتشار ماهواره ای، نوارهای ویدیویی و صوتی، پخش ماهواره ای، تلویزیون محاوره ای، دیسک های فشرده می باشد.[7] آموزش مجازی پارادایم جدیدی را، پدید آورده و امکان یادگیری در هر زمینه، برای هر فرد، در هر زمان و هر مکان فراهم نموده است.[8] 

دسته بندی انوع آموزش مجازی یا آموزش الکترونیکی را می توان به سه دسته تقسیم کرد: 

.1 یادگیری شخصی: در این دسته، فرد رشته ی مورد علاقه ی خود را انتخاب می کند و در محیط اطراف خودمخصوصاً اینترنت، به دنبال اطلاعات مرتبط با آن می گردد و در آن زمینه تحقیق می کند، سپس سؤالات خود را از اساتید آن رشته به صورتoffline می پرسد . 

2. یادگیری جمعی: در این دسته شرایطی برای افراد مهیا می شود تا با یکدیگر و اساتید خود ارتباط برقرار کنند .از جمله این ابزار Forum، chat و غیره است. در این روشمعمولاً زمان شروع و خاتمه و دوره ی آموزشی و امتحانات برای همه ی آن گروه یکسان است.​​​​​​​ 

3 . کلاس های مجازی: در این دسته، شرایطکاملاً مانند کلاس درس است و حتی در بعضی از موارد در کلاس های فیزیکی برگزار می شود .در این جا از ویدئو کنفرانس و به جای تخته سیاه از یک ویدئو پروژکتور استفاده می شود .گاهی از اوقات برای هر فرد یک کامپیوتر در نظر گرفته می شود و ارتباط ویدئویی از طریق صفحه نمایشگر و دوربین یا وب کم خواهد بود و هر کسی می تواند از طریق کامپیوتر با استاد ارتباط برقرار کند .این روش مخصوصاً برای برگزاری کلاس هایی که استاد مربوط به آن درس به تعداد کافی موجود نیست و امکان جابجایی اساتید هم وجود ندارد، مفید می باشد؛ به ویژه برای دانشگاه ها.  

معمولاً نیازی به مکان فیزیکی به شکل دانشگاه سنتی ندارد و دانشجویان قادرند از هر مکان و در هر زمانی که مایل باشند، از بسیاری از خدمات ارائه شده نظیر درس های الکترونیک یا ارزیابی الکترونیک استفاده کنند .در واقع دانشگاه مجازی یک سیستم مستقل جهت ارائه ی خدمات الکترونیک و با بهره گیری از فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی است . 

این سیستم با بهره گیری از قابلیت ها و امکانات ارائه شده توسط شبکه ی اینترنت و ابزارها و فناوری های چند رسانه ای و با هدف بالا بردن سطح فرهنگ جامعه، جلوگیری از خروج منابع مادی و نیز سرمایه های علمی کشور، ارتقای سطح علمی جامعه و امکان توزیع گسترده ی دانش، بهره گیری از تخصص و توانایی های موجود در دانشگاه ها ایجاد می شود.

برجسته ترین مزیت آموزش مجازی، جدایی استاد از دانشجو است، فرا مکان و فرا زمان بودن آموزش از طریق این سیستم از ویژگیهای بارز این شیوه آموزشی در قرن 21 است، اما دانشگاه های مجازی نیز از دل آموزش از راه دور یا همان آموزش مجازی سر برآوردند، زمان تولد دانشگاههای مجازی را میتوان مقارن با گسترش شبکه اینترنت در جهان دانست.

اولین کشوری که در این عرصه پیشقدم شد، کشور آمریکا بود، اما منشأ اولیه آن برای انگلیسیها است که آن را به عنوان "دانشگاه آزاد" مطرح کردند، اولین دوره آموزشی از راه دور، دانشگاهی که در سال - 1892 - تأسیس شد، متکی بر پست بود. در اواسط قرن بیستم برنامههای آموزشی متنوعی نیز وجود داشت که به سمع و نظر مخاطبانی که نمیتوانستند در کلاسهای متمرکز حضور یابند، میرسید.

برای شرکت در این نوع دانشگاهها به دو پیش نیاز اساسی از جمله یک دستگاه کامپیوتر . مهمتر از همه، انگیزه لازم برای حضور و موفقیت در این نوع سیستم آموزشی احتیاج میباشد. مطالب ارائه شده در این دانشگاه مانند فضای آن مجازی نیست، مواد درسی تدریس مانند، دانشگاههای سنتی است، اما عمل تدریس از طریق اینترنت و شبکه، فراتر از زمان و مکان انجام میشود.[9]