بخشی از مقاله
چکیده:
هدف این پژوهش بررسی رابطه ی مدیریت تعارض با تعهد سازمانی مدیران و کارشناسان مسئول سازمان آموزش وپرورش استان یزد می باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر مدیران و کارشناسان مسئول آموزش و پرورش استان یزد می باشند که تعداد آنها130 نفر است. بر اساس جدول کرجسی و مورگان و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده 97 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند.
به منظور سنجش مدیریت تعارض وتعهد سازمانی مدیران و کارشناسان به ترتیب از پرسشنامه مدیریت تعارض - - Cm-30 و تعهد سازمانی - Oc- - 24 استفاده گردید. پرسشنامه مدیریت تعارض شامل30آیتم در پنج سبک - همکاری، مصالحه، اجتناب، سازش و رقابت - است که روایی پرسشنامه از طریق کسب نظر صاحب نظران و روش همسانی درونی استفاده شده و از اعتبار قابل قبول برخوردار می باشد وپایایی پرسشنامه از طریق روش دونیمه کردن ضریب محاسبه شده است و 0/58بوده است. پرسشنامه تعهد سازمانی شامل 24آیتم است که در سال1990 توسط میروآلن ارائه داده شده است.
داده های بدست آمده براساس روش همبستگی پیرسون وآزمون تی مستقل، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. همچنین جهت بررسی فرضیه ششم پژوهشی مفروضه های استفاده از آزمون رگرسیون مورد بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد بین مؤلفه های مدیریت تعارض و تعهد سازمانی مدیران وکارشناسان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین بین مدیریت تعارض مدیران و کارشناسان زن و مرد تفاوت معناداری وجود ندارد.
1. مقدمه و بیان مسأله
انسانها در اندیشه، نگرش، هدف و غیره متفاوتند این امرباعث میشود جامعه از تعارض و اختلاف خالی نباشد تنشهای برآمده از تعارضها گاه میتوانند جامعه و مدیران آن را با چالش جدی مواجه بسازند. بدین سبب مدیریت تعارض و تنش اهمیتی ویژه مییابد. این ادعا که سیر تکاملی جوامع بشری به نوعی درگروی مدیریت تنشهای آن است سخنی در گزاف نیست. اهمیت مسئله اندیشمندان علم مدیریت را بر آن داشت تا به هنگام بحث از سازمان و امور مرتبط با آن، از تعارض و مدیریت آن غافل نمانند و از چگونگی مواجه با تنش و تعارض سخن برانند.
تعارضهای موجود در جوامع، علی رغم تفاوت ظاهریشان بسیار به یکدیگر شبیه هستند و چه بسا از بنیانهای واحد بر آمده باشند - همان - ، لذا با شناخت یک بسترهای بروز تعارض در جامعه - فلاح زاده و قاضی خانی، 25 :1391 به نقل از: قاضی خانی، - 1392 و تلاش برای جلوگیری از بروز تنش میتوان جامعه را از پیامدهای منفی آن رهانید. نیروی انسانی مهمترین سرمایه سازمانهاست و هر چه این سرمایه کیفیت مطلوبتری داشته باشد احتمال موفقیت، بقا و ارتقای سازمان، بیشتر خواهد شد. لذا باید در مورد بهبود کیفی نیروی انسانی سعی فراوان کرد؛ چراکه این اقدام هم به نفع سازمان است و هم به نفع سازمانی که حاضر است فراتر از وظایف مقرر، فعالیت کند، میتواند عامل مهمی در اثربخشی سازمان باشد.
تعهد سازمانی یک نگرش درباره وفاداری کارکنان به سازمان و یک فرایند مستمر است که به واسطه مشارکت افراد در تصمیمات سازمانی، توجه به افراد سازمان و موفقیت و رفاه سازمان را میرساند - مقیمی، 1385، به نقل از: افشانی، . - 2 :1390 تعهد سازمانی میتواند پیامدهای مثبت بسیاری داشته باشد. کارکنانی که دارای تعهد بالایی هستند نظم بیشتری در کار خود دارند، مدت بیشتری در سازمان میمانند و بیشتر کار میکنند. مدیران باید تعهد و پایبندی به سازمان را حفظ کنند.
آنچه باعث شد محققین به موضوع مدیریت تعارض و تعهد سازمانی توجه نشان دهند ارتباط و پیوستگی بین این دو متغیر بوده است. هر چه مدیران در سازمانها با خلاقیت و رهبری درست از ایجاد تنش و تعارض و درگیریهای مخرب و ویرانگر که نتیجهای جز به هدر رفتن توانایی و نیروی کارکنان در محیط کار میشوند، ممانعت به عمل آورند، کارایی و اثربخشی سازمان و همچنین تعهد کارکنان نسبت به سازمان افزایش مییابد. امید است که نتایج حاصل از این پژوهش به بهبود هر چه بیشترمدیریت، مدیران کمک کرده و میزان تعهد سازمانی کارکنان سازمانی را افزایش دهد.
مدیریت فرایند به کارگیری مؤثر و کارامد منابع مادی و انسانی در برنامهریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، هدایت و کنترل است که برای دستیابی به اهداف سازمانی و بر اساس نظام ارزشی مورد قبول، صورت میگیرد - رضائیان، 6 :1376، به نقل از: قاضی خانی، . - 1392 تعارض عبارت است از منازعه آشکار میان حداقل دو نفر به گونهای که یکی احساس میکند کمبود امکانات، ناسازگاری اهداف و دخالت افراد دیگرمانع رسیدن فرد به اهدافش میشود.
گاردنیر و سیمونز معتقدند تعارض، هر گونه تضاد در علایق، اهداف و اولویتهای فردی، گروهی و سازمانی و یا هر گونه ناهمخوانی موجود در وظایف و فعالیتها و فرایندها است - میری و همکاران، . - 1391 مدیریت تعارض از یکسو به معنی به حداقل رساندن قدرت تخریبی تعارض است و از سوی دیگر تعارض را به پدیدهای اثربخش، خلاق، سازنده و سودمند معدل میسازد. از آنجا که وجود سطح بالای تعارض در عین حال میزان کم آن باعث کاهش کارایی و رشد سازمان میشود مدیریت تعارض یکی از مهارتهای مهم مدیریت سازمانها محسوب میشود. آموختن شیوهها و راهکارهای مدیریت تعارض میتواند اثرات منفی تعارض سازمانها را به حداقل برساند و بسترمناسبی را برای بهرهبرداری از پیامدهای مفید و سازنده آن فراهم کند.
بخش اعظمی از ادبیات تعهد سازمانی بویژه روانشناسی و رفتار سازمانی به ارایه تعاریف مختلف برای تعهد و به بحث پیرامون چگونگی توسعه، پیشنیازها و نتایج آن اختصاص یافته است. تعهد نوعی الزام و اجبار است و در قالب یک الگوی ذهنی - ساختار ذهنی یا حالت روانی که فرد را به انجام مجموعهای از فعالیتها وادار میسازد - تجربه میشود - میر و هرزکویچ1، 2001 به نقل از: بهنام، . - 12 :1390 ویلیامسون و اندرسون2 تعهد را شدت و گستردگی مشارکت فرد در سازمان، احساس تعلق به سازمان، شغل و احساس هویت تعریف کردهاند.
شلدن3، تعهد سازمانی را چنین تعریف میکند، - نگرشی که هویت فرد را به سازمان مرتبط یا وابسته میکند - - همان - . کانتر4 تعهد سازمانی را به عنوان تمایل افراد به در اختیار گذاشتن انرژی و وفاداری خویش به نظام اجتماعی تعریف مینماید - همان - . بدیهی است که هر یک از انواع تعهد مذکور برای حفظ و نگهداری کارکنان و نیز برای مدیران منابع انسانی که با این موضوع چالش برانگیز رویارویی میکنند، بسیار حایز اهمیت خواهد بود زیرا تحقیقات پیشین نشان میدهد که فقدان یا ضعف تعهد میتواند به کاهش اثربخشی سازمان منجر شود بعلاوه کارکنان متعهد احتمالاً کمتر به شغلهای جایگزین فکر کرده و سازمان خود را ترک میکنند.
همچنین با توجه به پرهزینه و زمان بر بودن اقداماتی کنترلی و جابجایی کارکنان، کارکنان متعهد کمتر به کنترلهای مستمر نیازمندند - اِمری و بارکر، 98 :2007 به نقل از: بهنام، . - 20 :1390 وفور اختلاف نظر و تضاد در سازمانها باعث شده است که میزان چشمگیری از وقت مدیران صرف جلوگیری، کاهش و حل این مشکلات شود. شناخت مدیران نسبت به ماهیت، ویژگیها و علل بروز تعارض در کنترل و نحوه برخورد با آن و کاهش مسایل ناشی از آن، تأثیر شگرفی دارد.
تعارض اگر به نحو مطلوب مورد کنترل و هدایت قرار گیرد، نه تنها زیان بار نخواهد بود بلکه میتواند کار مایه لازم جهت تحول و بهبود عملکرد را فراهم کند ومسایل نهفته سازمانی را رو کند و کیفیت تصمیمگیری را بهبود بخشد، وقت در عمل را افزایش دهد و خلاصه موجب خلاقیت و نوآوری در سازمان شود. آشنایی مدیران نسبت به یافتههای مدیریت تعارض این امکان را برای آنان فراهم میکند تا:
1 ماهیت، ویژگیها و موقعیت تعارضهای مختلف را به خوبی شناسایی کنند.
2 شرایط و یا علل بروز تشدید آنها را تشخیص داده تحت کنترل درآورند.
3 تعارضها را پیشبینی کرده و از بروز تعارضهای زیانآور و ناخواسته جلوگیری کنند.
4 برحسب نوع ماهیت و شرایط تعارض شیوه مناسب را برای حل و کنترل تعارض انتخاب کنند.
5 از اختلاف نظرها و مخالفتها در جهت تشخیص تنگناها و مسائل نهفته سازمان بهره جویند - فیاضی، . - 1393
به منظور استفاده بهینه از تعارض، فراگیری مدیریت تعارض و حل ماهرانه آن مبتنی بر روش مواجهه مستقیم، مذاکره اصولی و حل مسأله برای مدیران ضرورت اساسی دارد. این موضوع در جهان کنونی که مملو از اطلاعات است، حساسیت و اهمیت بیشتری مییابد زیرا که اطلاعات خود موجب بروز خلاقیتها و زمینه اختلافها میشود. با بررسی و تحقیق پیرامون این موضوع میتوان برای مدیران روشن ساخت که از کدام سبک مدیریت تعارض در برخورد با تعارض استفاده کنند و اثر هر کدام از سبکها برتعهد سازمانی چگونه است - صیادزاده، . - 13 :1389
از آنجایی که امروزه مهمترین منبع مزیت رقابتی در سازمانها، کارکنان متعهد، برانگیخته و وظیفه شناسی هستند لذا اطلاع از وضعیت تعهد سازمانی در جامعه حایز اهمیت میباشد - افشانی، . - 6 :1390 اکنون شرایط به گونهای است که برخورداری از کارکنان متعهد و رضایتمند و پرانرژی مهمترین منبع رشد و بقای سازمانها تلقی میشود. کارکنان متعهد، وفادار سازگار با ارزشها و اهداف سازمانی، دارای انگیزه قوی و متخصص از الزامات اساسی هر سازمانی است. زیرا امروزه سازمانها به کارکنانی نیازمندند که فراتر از شرح وظایف مقرر و معمول خود، به کار و فعالیت در راستای تحقق اهداف بپردازند. لذا بهرهگیری از نیروی انسانی متعهد و کارآمد ضمن ارتقایی سطح اثربخشی و کارآمدی سازمان، تأثیر بالقوهی بر عملکرد و وجهه اجتماعی آن خواهد داشت - بهنام، . - 4 :1390
در مورد اهمیت تحقیق حاضر باید گفت که علاوه بر افزودن به تحقیقات رفتار سازمانی، زمینه مناسبی جهت شناسایی سبک مدیریت تعارض مدیران و کارشناسان مسئول سازمان آموزش و پرورش یزد و رابطه آن با تعهد سازمانی کارکنان این سازمان را فراهم میکند که مدیران میتوانند با استفاده از نتایج این تحقیق به نقاط قوت و ضعف هر روش پی ببرند و برخورد صحیح و مناسب با پدیده تعارض را انتخاب نموده و موجبات بهبود وضعیت سازمان آموزش و پرورش که لازمه آن تعهد کارکنان است را فراهم نمایند.
