بخشی از مقاله
چکیده
کم توان ذهنی یکی از پیچیده ترین مسائل در کودکان ونوجوانان است که به اختلال رشد ذهنی - IDD - در DSM-5 تغییر نام داده است تا منعکس کننده تغییراتی در قوانین فدرال امریکا باشد طبق این قوانین اصلاح معلولیت یا کم توان ذهنی باید جایگزین عقب مانده گی ذهنی شود. در بررسی اثر معلولیت فرزند بر خانواده میتوان به این نتیجه رسید که بیشتر آسیب را مادر میبیند. در این مقاله , به بررسی رابطه معنویت با بهزیستی روانشناختی در مادران کم توان ذهنی پرداخته شده است. به این منظور پرسشنامه های معنویت پارسیان دونینگ و بهزیستی روان شناختی ریف در جامعه آماری 100 نفری از مادران کودکان کم توان ذهنی 60 نفری مدرسه جواد الائمه مشهد توسط ضریب همبستگی و رگراسیون استفاده شده است. نتایج نشان داده است که بین تمام ابعاد معنویت - خود آگاهی , امنیت اعتقادات معنوی در زندگی , فعالیت های معنوی و نیازهای معنوی - با بهزیستی روانشناختی رابطه مثبت معنا داری وجود دارد.همچنین معنویت کل میتواند تغییرات مربوط به بهزیستی روانشناختی را به طور مثبت و معناداری پیش بینی کند اما هیچ کدام از ابعاد معنویت پیش بینی کننده معنادار بهزیستی روانشناختی نمی باشد..
کلمات کلیدی: بهزیستی روانشناختی , کودکان کم توان ذهنی , معنویت
.1 مقدمه
امروزه علی رغم پیشرفت های وسیع در علوم پزشکی، هنوز عقب ماندگی ذهنی1 یکی از عمده ترین، پیچیده ترین و دشوارترین مسایل و مشکلات در کودکان و نوجوانان می باشد و حدود 3 درصد جمعیت دنیا را مبتلا می کند.]1[ کودک عقب مانده ذهنی می تواند تاثیرات نامطلوبی بر ساختار و عملکرد خانواده گذاشته و باعث شود که خانواده تحت تنش های جسمانی، روانی، اجتماعی و اقتصادی قرار گیرد تا حدی که روند طبیعی زندگی مختل و منجر به فروپاشی نظام خانواده شود. در خانواده های کودکان معلول مادر بیشترین دشواری و فشار را در نگهداری کودک تجربه می کند.]2[ بهزیستی روانشناختی2 خانواده به عنوان کوچکترین واحد اجتماعی وابسته به سلامت تک تک اعضای خانواده می باشد. بالغ بر دو دهه است که علاقه به پژوهش درباره ارتباط معنویت3 و بهزیستی روانشناختی, مخصوصا در میان محققان علوم اجتماعی و سلامت افزایش یافته است. پارگامنت4 معتقد است که مذهب منابعی برای افراد در مقابله با موقعیت هایی که مضر یا تهدیدکننده اند فراهم کرده است و توانایی آنها را در مقابل این شرایط افزایش می دهد. از طرفی تعریف معنویت می تواند بر اساس عوامل سن، جنسیت، فرهنگ، ایدئولوژی سیاسی، سلامت جسمانی و روانی و هزاران عامل دیگر متفاوت باشد.
پژوهش برروی رابطه معنویت و مولفه های آن با بهزیستی روانی مادران دارای کودکان کم توان ذهنی نقش بسیار مهمی را در زمینه پرداختن به بهزیستی روانی مادران دارای فرزند معلول ایفا می کند. بهزیستی روانی، درک فرد از زندگی در حیطه های رفتارهای هیجانی ، عملکردهای روانی و ابعاد سلامت روانی است.]3[ همچنین شواهد نشان داده است که معنویت با تاثیر بر شناخت ممکن است اثراتی با اهمیت بر روی خوشبختی، سلامتی و کاهش تنیدگی داشته باشد . با توجه به ابهاماتی که درباره معنویت و بهزیستی روانشناختی , پژوهش در رابطه با نقش مذهب و رابطه بین معنویت با بهزیستی روانشناختی مادران کودکان کم توان ذهنی نقش بسیار مهمی دارد. بخش دوم , به بررسی کوتاهی در زمینه پیشینه پژوهش و کارهایی که تابه حال انجام شده پرداخته است و بخش سوم , روش پژوهش ار ائه شده در این مقاله بیان شده است . بخش چهارم , به تحلیل داده های حاصل از انجام پژوهش پرداخته است و بخش پنجم به جمع بندی و نتیجه گیری پرداخته است.
.2 پیشینه پژوهش
وجود کودک استثنایی اغلب ضایعات جبران ناپذیری را بر پیکر خانواده وارد می کند. میزان آسیب پذیری خانواده در مقابل این ضایعه گاه به حدی است که وضعیت سلامت روانی خانواده دچار آسیب شدیدی می شود. در تعریف سلامت روانی برای هر فرد , فرد نباید در برابر تعارض های اجتناب ناپذیر درونی خود فلج شود و خود را به وسیله جامعه مطرود سازد.]4[ اولشانسکی1 نشان داده است که اغلب والدینی که کودک کم توان ذهنی دارند از یک عکس العمل روانی به نام اندوه مزمن رنج می برند. هالان و هانزلیک2 بر اساس تحقیقی بیان می کنند که مادران دارای کودکان کم توان ذهنی در مقایسه با مادران کودک عادی تحت فشار و پرخاشگری بیشتری هستند و هنگامی که این کودکان به سنین نوجوانی می رسند، مادران احساس ناتوانی بیشتری در برابر آنها می کنند.5][ عوامل مؤثّر بر بهزیستی روانشناختی، ناشناخته هستند اما از مهمترین عوامل موثر در این زمینه می توان ثروت , مذهب , سن , جنس , نژاد , اشتغال , ازدواج , روابط اجتماعی , وقایع زندگی , شخصیت , نگرش , هوشبر و سلامت جسمی را نام برد.]6[
در این مقاله به بررسی رابطه مذهب با بهزیستی روانشناختی پرداخته شده است. واژه معنویت از اوایل قرن پنجم به کار می رود و مدت طولانی معنای ناشی از کتاب مقدس را حفظ نموده است.]7[ اما تجربه تاریخی زندگی بشر نشان داده است که معنویت و مذهب جزء جدانشدنی از نسل بشر است. تحقیقات نشان داده است که ابعاد معنویت ممکن است در مذهب یافت شوند بنابراین معنویت و مذهب با یکدیگر همپوشانی دارند و هر دو شامل اعتقاد به وجودی مقدس می شوند، اما هر یک ویژگی های خاص خود را دارند.]8[ کونینک و هیلز3 و همکاران در پژوهشهای خود به این نتیجه رسیدند که بین میزان اضطراب و ابعاد معنویت همبستگی منفی وجود دارد. همچنین فابریکتور, 4 هیلز و فرانسیس, 5 در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که مذهب و معنویت موجب ارتقاء سطح سلامتی و بهزیستی افراد می شود.]9[ معنویت اساسا با پذیرش مشکلات و مسائل زندگی، احساس مسئولیت ، تجربه معاشرت و ارتباط با دیگران، هدف گرایی، امیدواری و خوش بینی همراه است.]10[ در همین راستا، کونینگ دو دلیل کلیدی برای تاثیر معنویت و مذهب بر بهزیستی روانشناختی را به صورت زیر بیان میکند:
.1 مذهب یک چهارچوب شناختی برای فهم و درک "چراها" فراهم می کند .
2. اکثر مذاهب امید به "زندگی بعدی" را نوید می دهند و این اعتقاد می تواند رفتار افراد را در شرایط سخت جاری را قابل کنترل کند[ .11[ لوین6 معتقد است پیوند بین معنویت و مذهب و سلامت روان به گونه ای شیوه یا سبک زندگی را بهبود می بخشند و در واقع مذهب از طریق تدارک یک چهارچوب برای تفسیر و توصیف تجارب سخت زندگی و به موجب آن فراهم آوردن نوعی احساس انسجام و پیوستگی وجودی، در بهزیستی روانشناختی مشارکت دارد.]12[ از طرف دیگر، سگرستوم و اسپنسر7 معتقدند سازه مزکور از طریق تجربه مشارکت با دیگران که احتمالا مسبب فراهم نمودن یک سیستم حمایتی بزرگتر می گردد، بهزیستی روانشناختی را افزایش می دهد . این مساله می تواند به ارزیابی قابل کنترل بودن عوامل تنیدگی زای ناشی از مشکلات زندگی کمک نماید و لذا پریشانی هیجانی کمتری تجربه گردد.]13[ به طور کلی معنویت از طریق تاثیر بر چهار حوزه هیجان شناخت , رفتار تعالی و کمال اثرات تنیدگی مادران دارای کودکان کم توان ذهنی را تعدیل می کند.
.3 روش پژوهش
این بخش به بررسی پیشنهاد پروژه می پردازد. برای بررسی روش پژوهش به طرح تحقیق , جامعه آماری , حجم نمونه و روش نمونه گیری , ابزار گردآوری داده ها و ویژگی های روان سنجی آنها به همراه روش اجرا و گردآوری داده ها و تجزیه تحلیل آنها پرداخته است.
-1-3طرح تحقیق:
روش تحقیق ارائه شده در این مقاله توصیفی - همبستگی می باشد و نوع تحقیق کاربردی می باشد -2-3جامعه آماری: جامعه آماری شامل عناصری میشود که در ویژگی مورد تحقیق مشترک باشند و انتخاب نمونه از یک جامعه آماری امکان جمعآوری اطلاعات کامل را از لحاظ زمان پژوهش و صرف جویی هزینه ها فراهم میکند. جامعه آماری مورد استفاده این پژوهش شامل کلیه 160 مادر کودکان کم توان ذهنی بین سنین 25 تا 60 سال، دامنه تحصیلات از بیسواد تا لیسانس، درآمد مالی پایین تا متوسط در مرکز توانبخشی جوادالائمه مشهد می باشد که تعداد 100 نفر از این جامعه آماری برای پژوهش انتخاب شده اند.
-3-3روش نمونه گیری و حجم نمونه:
روش نونه گیری از نوع غیر تصادفی در دسترس وحجم نمونه برابر با 100 نفر انتخاب شده است -4-3ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش از دو پرسش نامه برای گزارش دهی استفاده شده است. -1-4-3پرسشنامه معنویت برای سنجش میزان معنویت از مقیاس پارسیان و دونینگ استفاده شده است.]20[ این پرسشنامه شامل 4 زیر مقیاس: خودآگاهی ، اهمیت اعتقادات معنوی در زندگی ، فعالیت های معنوی و نیازهای معنوی می باشد. در این پرسشنامه همسانی درونی برای کل آزمون و زیر مقیاسهای بیان شده به ترتیب 0/94، 0/91، 0/91، 0/80 و 0/89 گزارش شده است که نتایج حاصل از بازآزمایی در یک فاصله 10 هفته ای و عدم نمایش تفاوت معنادار بین نمرات مرتبه اول و دوم نشان دهنده پایایی مطلوب این پرسشنامه است .
-2-4-3پرسشنامه بهزیستی روانشناختی برای سنجش مقیاس بهزیستی روانی، از پرسشنامه ریف استفاده شده است. پرسشنامه استفاده شده از نوع 17 گویه ای در یک طیف , از کاملا مخالفم تا کاملا موافقم نمره گذاری شده است. مقیاس های بهزیستی روانشناختی، شامل مقیاسهای خودمختاری، تسلط بر محیط، رشد شخصی، رابطه مثبت با دیگران، زندگی هدفمند و پذیرش خود می باشد. نمره بالاتر بیان گر سطح بالای بهزیستی روانشناختی است. در پژوهش بیانی پایایی درونی مقیاس با روش آلفای کرونباخ1 برابر با 0/82 و آلفای زیر مقیاس های آن از 0/78 - 0/70 بوده است. -5-3روش گردآوری داده ها روش استفاده شده در این مقاله , از نوع میدانی می باشند
