بخشی از مقاله
چکیده
شبکههای اجتماعی مجازی که نسلی نو از سامانههای اینترنتی اجتماع محور و بر پایهی هنجارهای جوامع غربی هستند، در حال گسترش روز افزون در تمامی نقاط جهان میباشند. در ایران نیز از بدو پیدایش این شبکهها، مخاطبان آن در کشور به خصوص زنان که حضور گستردهای نیز در آنها دارند، پیوسته رو به فزونی بوده است که متعاقبا سبب اعمال تاثیرات متعددی بر جنبههای مختلف زندگی آنان شده است. با توجه به نقش مهم زنان در خانواده و همچنین جامعه، هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی با شخصیت خودشیفته و احساس مثبت نسبت به همسر در زنان استفاده کننده از شبکه های اجتماعی بود. پژوهش حاضر از نوع از نوع همبستگی است. جامعهی آماری این پژوهش را زنان استفاده کننده از شبکههای اجتماعی شهر زنجان در دو ماه آخر پاییز سال 1394 تشکیل دادند که از این بین 120 نفر که از شبکه های اجتماعی به صورت گسترده استفاده میکردند به صورت نمونه گیری تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. از پرسشنامه اعتیاد به اینترنت - یانگ، - 1998،
پرسشنامه شخصیت خودشیفته - ایمز، روز و آندرسون، - 2006 و پرسشنامه احساس مثبت نسبت به همسر - توکونیز و الیری، - 1981 استفاده شد. روش همبستگی پیرسون و رگرسیون برای تحلیل دادهها مورد استفاده قرار گرفتند. بین متغیر استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی با احساس مثبت نسبت به همسر - P<0/01 - رابطه منفی و معنادار و با خودشیفتگی - P<0/01 - رابطه مثبت و معنادار وجود دارد . - P<0/01 - همچنین بین متغیر احساس مثبت نسبت به همسر با خودشیفتگی - P<0/01 - رابطه منفی معنادار رابطه مثبت معنادار وجود دارد . - P<0/01 - وجود رابطه بین استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی با احساس مثبت نسبت به همسر، ادراک تعامل اجتماعی و خودشیفتگی بر اهمیت توجه و لزوم برنامهریزی جهت استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی تاکید دارد و این برنامهریزی به به سبب اهمیت و جایگاه زنان در نقشهای گوناگون و روند رو به رشد جامعه و بویژه روابط زوجی پیش از پیش احساس میشود.
کلمات کلیدی: شبکههای اجتماعی، شخصیت خودشیفته، احساس مثبت نسبت به همسر
مقدمه
ایران در آستانهی درهای ورودی جامعهی اطلاعات جهانی است و تعداد کاربران اینترنتی روزبهروز در حال افزایشاند و بخش عمده از این کاربران زنان میباشند. شبکههای اجتماعی اینترنتی در طی دههی گذشته با گسترش سریع در بین کاربران ایرانی رواج پیداکردهاند و میلیونها نفر در این شبکهها عضویت یافتهاند، چنانکه همپتون و همکاران - 2011 - گزارش کردهاند، این شبکهها بهسرعت در بین مخاطبان خود جای بازنمودهاند و امروز به بخش جداییناپذیر زندگی اغلب کاربران خود بدل گشتهاند؛ تعداد استفادهکنندگان شبکههای اجتماعی بین سالهای 2008-2010 نزدیک به 2 برابر شده است و جمعیت کاربران این شبکهها بهسرعت در حال افزایش است. شبکههای اجتماعی وب، نسل جدیدی از امکانت وب هستند که امروزه در کانون توجه کاربران اینترنت قرارگرفتهاند. اینگونه سایتها بر مبنای تشکیل اجتماعات بر خط فعالیت میکنند و هرکدام دستهایی از کاربران اینترنت را که دارای علائق یا ویژگیهای مشترک هستند، گرد هم میآورند. اینگونه شبکهها درواقع نوعی رسانهی اجتماعی هستند که شیوهی جدیدی از برقراری ارتباط و اشتراک اطلاعات را در اینترنت امکانپذیر کردهاند - فلاحی، عطیف و النفر، . - 2010
اینترنت و شبکههای اجتماعی بهعنوان یک فناوری بر مهارتهای اجتماعی افراد و بالطبع بر روابط اجتماعی افراد خصوصاً زنان تأثیر میگذارد - هارگیتای، . - 2007 نیاز به برقراری و حفظ پیوند و روابط نزدیک با دیگران بهعنوان انگیزه اساسی و بنیادی بشر قلمداد میشود - گریف، هیلدگارد و مالهرب1، 2001، به نقل از خسروی و همکاران، . - 1390 مونتگومری2005 - 2، به نقل از بساک نژاد و همکاران، - 1391 احساس مثبت نسبت به همسر را تمایل برای شرکت در یک رابطهی حمایتکننده و مهرآمیز، بدون از دست دادن خود در آن رابطه میداند. احساس مثبت نسبت به همسر یکی از متغیرهایی است که منتج به رضایت از زندگی و بهصورت جزئیتر رضایت زناشویی میشود - خسروی و همکاران، 1390 و کی خورده، پارسامنش و برومند نسب، . - 2014 ارتباط فرآیند اصلی در زناشویی است بهطوریکه در جوامع مختلف، روابط زوجین ارزش زیادی دارد - الکسون3، 1993
، به نقل از خسروی و همکاران، . - 1390 همهی انسانها از تعامل و عمق بخشیدن به درگیری در ارتباطات لذت میبرند. اگر فرد قادر به تعامل بامعنا با دیگران نباشد، نتیجه آن تنهایی، افسردگی و عدم خوشحالی خواهد بود - گابلز و شیان، 2000، حیدری و همکاران، . - 1384 در پژوهشهای مختلفی نشان داده شده است که تواناییهای اولیه ارتباطی زمانی که توام با خودشیفتگی میشوند، از بین میرود و حتی در درازمدت اثرات معکوسی بر جای میگذارند - پائولهاس، . - 1998 به علاوه در تحقیقات دیگری در زمینههای بالینی پیامدهای مهمی در درازمدت برای خودشیفتگی مانند ایجاد مشکلات متعدد ارتباطی برای افراد نزدیک یافتند - میلر، کمپل و پیکونیس، . - 2007 خودشیفتگی نقش مهمی را از طریق ایجاد، توسعه و محدود کردن روابط بین فردی در زندگی افراد بازی میکند که باعث شده بهعنوان یکی از عوامل تعیینکننده در مدت رابطه و عمق آن محسوب شود - اولتمان و همکاران، . - 2004
خودتنظیمی خودشیفته در بافت روابط بین فردی بهطور خاص و از راههای زیر عمل میکند: اولاً، خودشیفتگی بهطور مثبتی با تشکیل رابطهی مثبت مرتبط است. برای مثال، خودشیفتگی در ارتباط است با: الف - تمایل نسبت به تعاملات اولیه - اولتمان و همکاران، - 2004، ب - تلقی شدن بهعنوان یک رهبر - برونل و همکاران، - 2006، پ - تلقی شدن بهعنوان هیجانانگیز - فوستر، شریرا و کمپل، - 2006، ت - اعتمادبهنفس اجتماعی - برونل و همکاران، - 2004، ث - سرگرمی - پائولهاس، - 1998 و ج - توانایی به دست آوردن شریک جنسی - فوستر، شریرا و کمپل، . - 2006 ثانیاً، خودشیفتگی بهگونهای منفی با جستوجو و یا ایجاد روابط بلندمدت که دارای ویژگیهایی همچون نزدیکی، همدلی یا گرمی هیجانی هستند، همراه است - برونل و همکاران، 2004؛ کمپل و فوستر، . - 2002 سوما خودشیفتگی با استفاده از روابط بهعنوان یک فرصت برای تقویت خود همراه است. برای مثال، لاف زدن و خودنمایی کردن خودشیفته - باس و چیدو، - 1991 زمانی که فرصتی برای نشان دادن افتخار اجتماعی - والاس و بامیستر، - 2002، و یا جستوجوی شریک جذاب و وضعیت عالی - کمپل، - 1999 فراهم باشد، بهخوبی عمل میکنند. با این وجود، دیگران در ارتباط با افراد خودشیفته اغلب در بلندمدت به دلیل پرخاشگری آنها - بوشمن و بامیستر، - 1998، کنترل روانی - کمپل، فوستر و همکاران، - 2002، بازی کردن و خیانت - کمپل، فوستر و همکاران، 2002؛ لی و همکاران، 2010؛ اسمیت و باس، - 2001 و سطوح پایین تعهد و مسئولیتپذیری - کمپل و فوستر، - 2002 رنج میبرند.
ورود به اینترنت، استفاده از آن و عضویت در شبکههای اجتماعی، بر نحوهی استفاده از امکانات و گسترش آنها و همچنین بر زندگی خانوادگی، روابط بین افراد خانواده و رفتار تاثیر زیادی بر جای میگذارد - سیف اللهی و شاطری، . - 1394 حدود نیمی از جمعیت جامعه را زنان تشکیل میدهند. این گروه با برخورداری از قابلیتها و امکانات آموزشی و فنی نوین میتوانند تاثیر زیادی بر نسلهای بعد داشته باشند، لذا مطالعه و تحقیق در این مورد، یکی از مسائلی است که ذهن پژوهشگران را درگیر خود کرده است. امروزه گسترش امکانات تکنولوژی نوین اینترنتی در ایران فرصتی است که زنان از آن استفاده فراوان میکنند. بالطبع، بر اثر استفاده از این تکنولوژی، تغییرات زیادی در نگرش، رفتار و زندگی آنها ایجاد میشود. از سوی دیگر، انگیزههای آنان با تغییر زمینههای ایجاد شده در رسانهها و جامعه، متحول شده و مبنای بسیاری از دگرگونیها در زندگی آنها میشود. بنابراین از طرفی با عمومی شدن دسترسی به شبکههای اجتماعی مجازی و افزایش تصاعدی ضریب نفوذ اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی در ایران و در کنار آن افزایش تعداد سایتها و وبلاگهای زنان و پایگاههای اطلاع رسانی بر روی این شبکه جهانی و توجه ویژه کاربران زن پا به پای دیگر کاربران به آن، شاید یکی از مهمترین دلایل احساس نیاز برای بررسی باشد - مظاهری، . - 1392
در این بین، شناخت حوزهی زنان بیش از پیش با تاثیرات تکنولوژی عصر جدید، به ویژه با راهاندازی شبکههای اجتماعی مجازی و اینترنتی، آمیخته است؛ زنان خود عاملان فعال و مشارکت کننده در محیط پیرامون خود هستند. آنان از شرایط خود تفسیری دارند و بر مبنای دریافت و تفسیر خود، کنشهایشان را شکل میدهند. به عبارتی، تکنولوژیهای جدید در حالی که موجب فراهم آمدن افزایش آگاهیهای جامعه شده است، در داخل این محیطهای ارتباطی، کنش اجتماعی معاصر، مثل شبکهای در حال گسترش، با پوشش جهانی شرح داده میشود - دورنینگ، 1999، به نقل از نصیری، بختیاری و طاهریان، . - 1392 لذا با توجه به اهمیت و جایگاه زنان در نقشهای گوناگون و روند رو به رشد استفاده از شبکههای اجتماعی، پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی با خودشیفتگی و احساس مثبت نسبت به همسر در زنان استفاده کننده از شبکه های اجتماعی بود.
-1-1روش
پژوهش حاضر از نوع همبستگی است. جامعهی آماری این پژوهش را زنان استفادهکننده از شبکههای اجتماعی شهر زنجان در دو ماه آخر پاییز سال 1394 تشکیل دادند. دلاور - 1394 - معتقد است در تحقیقات همبستگی به ازای هر متغیر 20-30 نفر نمونه میتوان انتخاب نمود، لذا با توجه به متغیرهای مورد بررسی - جمعا 4 متغیر - ، تعداد 120 مرد از طریق روش نمونهگیری تصادفی انتخاب شدند. ابزارهایی که در پژوهش حاضر مورد استفاده قرار گرفتهاند عبارتند از:
پرسشنامه اعتیاد به اینترنت:1 این پرسشنامه را کیمبرلی یانگ در سال 1998 طراحی کرد که در بیست آیتم طراحیشده و به روش لیکرت - از صفر تا پنج - نمرهگذاری میشود. گزارههای این آزمون بر اساس ملاکهای 2DSM برای تشخیص قماربازی اینترنتی و وابستگی به الکل طراحیشده است. نمرههای بهدستآمده برای هر فرد، وی را در سه زمینه طبقهبندی میکند: کاربر عادی - نمره 20 تا - 39، کاربری که براثر استفادهی زیاد از اینترنت دچار مشکلاتی شده است یا کاربر با اعتیاد خفیف - نمره 40 تا - 69، و کاربر با اعتیاد شدید - نمره 70 تا - 100 که استفادهی بیشازحد وی را وابسته کرده و به درمان نیاز دارد. نمرهگذاری معکوس وجود ندارد. یانگ و راجرز - 1998 - ، اعتبار درونی آزمون را بالاتر از 0/92 گزارش و تأکید کردهاند که آزمون قابلیت تشخیص بالینی افراد معتاد به اینترنت را دارد. در ایران، علوی، جنتی فرد، مرآثی و رضاپور - 1389 - اعتبار آزمون را به روش باز آزمایی و دونیمه کردن به ترتیب برابر با 0/82 و 0/72 به دست آوردند و بر روایی محتوایی و ویژگیهای روانسنجی مطلوب آن و همچنین استفاده از آن برای غربالگری و تشخیص بالینی کاربران معتاد به اینترنت تاکید کردهاند. در پژوهش حاضر، پایایی پرسشنامه فوق به روش بازآزمایی بعد از اجرای دو هفتهای بر روی 20 نفر، 0/76 بدست آمد که نشان دهندهی پایایی مناسب این پرسشنامه است.
پرسشنامه شخصیت خودشیفته 16 گویهای: - NPI-16 - 3 نسخهی کوتاه شده پرسشنامه 40 گویهای شخصیت خودشیفته میباشد که بهمنظور سنجش ویژگیهای مرتبط باشخصیت خودشیفته در جمعیت بالینی توسط ایمز، روز و آندرسون - 2006 - ساختهشده است. این پرسشنامه برای اولین بار توسط محمد زاده - 1389 - در ایران اعتبار یابی گردید. هر ماده این پرسشنامه شامل دو گزارهی مخالفاند که هر فرد بایستی یکی از آنها را انتخاب نماید. نمرهی کلی این پرسشنامه بین 0 تا 16 است. در این پرسشنامه نمرهگذاری معکوس وجود ندارد. بر اساس گزارش ایمز و
