بخشی از مقاله
مقدمه: منظور از نگرش مذهبی، نگرش نظامدار از باورها و اعمال نسبت به امور مقدس است. مطالعات دریافتهاند که داشتن اعتقادات مذهبی در پیشگیری و کاهش اختلالهای روانی، همچنین مشکلات ناشی از آن، مانند خودکشی، اعتیاد به مواد مخدر، افسردگی و اضطراب، نقش موثری دارد. بنابراین با توجه به جایگاه هوش هیجانی و نگرش مذهبی در موفقیت عملکردی، سلامت و کیفیت زندگی در آینده و با توجه به اهمیت مشکلات سازشی و رفتاری و پرخاشگری، این موارد بیانگر ضرورت پژوهش حاضر است. لذا، پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه نگرش مذهبی و هوش هیجانی با پرخاشگری دانشآموزان دبیرستانی انجام شد.
روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی - همبستگی است. جامعه پژوهش را کلیه دانشآموزان پسر مقطع دبیرستان شهرستان بهارستان در سال تحصیلی 1394-1395 تشکیل میدهد که به روش نمونهگیری خوشهای تصادفی چند مرحلهای تعداد 264 نفر از آنها به عنوان آزمودنی انتخاب شدند و مقیاسهای نگرش مذهبی، هوش هیجانی شاته و خشم اسپیلبرگر را تکمیل نمودند. دادههای پژوهش با استفاده از نرم افزار spss و روشهای آماری ضریب همبستگی و رگرسیون چندگانه تحلیل شد.
یافتهها: نتایج نشان داد که بین نگرش مذهبی و پرخاشگری و هوش هیجانی و پرخاشگری رابطه منفی و معنادار وجود دارد. به عبارت دیگر، هرچه هوش هیجانی فرد بالاتر و نگرش مذهبی مثبتتری داشته باشد، میزان پرخاشگری او به مراتب کمتر است. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه استاندارد نشان داد که متغیرهای نگرش مذهبی و هوش هیجانی به ترتیب قویترین متغیرها برای پیش بینی پرخاشگری می باشند.
نتیجهگیری: براساس نتایج پژوهش میتوان اذعان داشت که مسئولین آموزش و پرورش و مشاورین مدارس میتوانند با اجرای کارگاهها و همچنین برگزاری جلسات گروهی آموزشهای لازم را در زمینه افزایش هوش هیجانی و بالا بردن نگرش مذهبی مثبت دانشآموزان به عمل آورند.
مقدمه
مذهب به عنوان مجموعه ای از اعتقادات، بایدها و نبایدها و نیز ارزش های اختصاصی و تعمیم یافته، از موثرترین تکیهگاههای روانی به شمار میرود که قادر است معنای زندگی را در لحظه لحظههای عمر فراهم کند و در شرایط خاص نیز با فراهمسازی تکیهگاههای تبیینی، فرد را از تعلیق و بیمعنایی نجات دهد - بهرامی احسان، . - 1378 منظور از نگرش مذهبی، نگرش نظامدار از باورها و اعمال نسبت به امور مقدس است - یاوری، . - 1385 معنویت یک کیفیت روانی است که فراتر از باورهای مذهبی است و در انسان ایجاد انگیزه میکند و احساساتی مثل درک هیبت الهی و احترام به خلقت را در شخص به وجود میآورد.
فرد معنوی در زندگی هدفمند است و معنای زندگی را دریافته است؛ حتی در مواردی که فرد به وجود خداوند اعتقاد نداشته باشد بعد معنوی، انسان را وا میدارد تا درباره خلقت و جهان لایتناهی تفکر کند. زمانی این بعد مهم در زندگی برجسته و مهم میشود که انسان در برابر فشارهای عاطفی، بیماری شدید و مرگ قرار گیرد. بر اساس جدیدترین پژوهشهای جامعه شناختی، 95 %انسانها به وجود خداوند ایمان دارند. محققان، هیچ قومی از اقوام بشری را نیافتهاند که صاحب نوعی دین نباشند - کرمانی مامازندی، دانش، . - 2011 مذهب به عنوان یک نظام با معنا تصور می شود که افراد از آن برای کمک به فهم مسایل جهانی، پیش بینی، مهار وقایع و حفظ حرمت خود استفاده می کنند.
در همین زمینه، یکی از موضوعات دینی و مذهبی، که از سوی محققان به عنوان شاخص پیروی یا تمایل به آموزههای دینی در پیشینه تحقیقات مطرح شده، جهت گیری مذهبی است - گل پرور، خاکسار، . - 2010 جهت گیری مذهبی عبارت از عملکرد فرد بر اساس باورهای دینی خود می باشد - سهرابی، طالقانی، مهرابی، . - 2006 ساچ باتلر - 1979 - بین شرکت در مراسمهای مذهبی و بروز رفتارهای ضداجتماعی رابطه منفی مشاهده کردند - نقل از آلیانی، . - 1382 جان بزرگی - 1378 - به بررسی اثربخشی رواندرمانی کوتاه مدت - آموزش خودمهارگری - با و بدون جهت گیری مذهبی - اسلامی - بر مهار اضطراب و تنیدگی پرداخت و اظهار نمود که آموزش کوتاه مدت رواندرمانی با جهت گیری مذهبی از اثربخشی بیشتری برخوردار است.
دین به منزله یک منبع مهم آسایش و آرامش، یک حس کنترل و امید را برای افراد در رویارویی با واقعیتهای نامساعد زندگی دنیوی، خواه اقتصادی، اجتماعی، فیزیکی یا روانی، فراهم میکند - وفایی بوربور، . - 1378 ظهور و توکلی - 1381 - ، دریافتند که داشتن اعتقادات مذهبی در پیشگیری و کاهش اختلالهای روانی، همچنین مشکلات ناشی از آن، مانند خودکشی، اعتیاد به مواد مخدر، افسردگی و اضطراب، نقش موثری دارد. هرچند بارها اصطلاح پرخاشگری را شنیدهایم، اما هنگام تعریف دقیق و تحلیل آن، اصطلاحی مبهم و کلی به نظر میرسد - درتاج و همکاران، . - 1388 اگر چه ساختار خشم مشترکاتی با پرخاشگری و خصومت دارد، اما این اصطلاحات با هم مترادف نیستند.
دلوکیو و الیوری عنوان میکنند که خصومت به نگرش پرخاشگرانه اطلاق میشود که فرد را به سوی رفتار پرخاشگرانه هدایت میکند. درحالیکه پرخاشگری به رفتار قابل مشاهده و به قصد آسیب رساندن اطلاق میشود، خشم یک حالت هیجانی یا احساس درونی ناشی از بر انگیختگی فیزیولوژیکی است - نویدی،. - 1387 رازل و کب من - 2002 - هم بر نقش تعدیلکنندهی هوش هیجانی و مهار پرخاشگری ها در محیط کار تاکید میکنند.
در مطالعهای دیگر براک کت و همکاران - 2004 - ، ارتباط منفی معناداری بین هوش هیجانی و رفتارهای منفی دانشجویان پسر یافتهاند. بنابراین، براساس مطالعات صورت گرفته، از آنجا که یکی از آسیبهای اجتماعی، پرخاشگری است که در جامعه رو به افزایش است و از سوی دیگر، با توجه به جایگاه هوش هیجانی و نگرش مذهبی در موفقیت عملکردی، سلامت و کیفیت زندگی در آینده و همچنین نقش آنها در پیشگیری و کاهش رفتارهای مخرب و خشونتآمیز، پژوهش حاضر به بررسی نقش پیشبینیکنندگی نگرش مذهبی و هوش هیجانی در میزان پرخاشگری در دانشآموزان دبیرستانی انجام شده است.
روش
طرح پژوهش حاضر، از نوع توصیفی - همبستگی است. در این پژوهش به بررسی رابطه نگرش مذهبی و هوش هیجانی با میزان پرخاشگری دانشآموزان دبیرستانی پرداخته شده است.
جامعه، روش نمونه گیری و حجم نمونه
جامعه پژوهش را کلیه دانشآموزان پسر شهرستان بهارستان تشکیل میدهند که ابتدا با روش نمونه گیری خوشهای تصادفی از میان بخشهای شهرستان، دو بخش گلستان و بوستان و از هر بخش 2 مدرسه دبیرستان انتخاب و نهایتا از 4 مدرسه تعداد 270 دانشآموز جهت شرکت در پژوهش انتخاب و پرسشنامههای مطالعه را تکمیل نمودند. از این تعداد 6 پرسشنامه به دلیل ناقص ماندن حذف و تعداد 264 پرسشنامه جمعآوری گردید.
ابزارها
.1 پرسشنامه نگرش مذهبی: این پرسشنامه دارای 25 سوال و هر کدام دارای پنج درجه و براساس لیکرت از 0 تا 4 نمره دارد که توسط براهنی ساخته شده است و نمرهی کل آن 100 می باشد، و بر این اساس، فردی که نمرهی 76 تا 100 کسب کند دارای نگرش مذهبی عالی است؛ 51 تا 75 نشاندهنده نگرش خوب؛ 26 تا 50 متوسط و 25 به پایین نگرش مذهبی پایینی را نشان میدهد.
