بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه هوش معنوی و منبع کنترل درونی با عملکرد تحصیلی در دانشجویان بود. در این پژوهش 400 نفر از دانشجویان دختر و پسر مقطع کارشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی چندمرحلهای انتخاب شدند. شرکتکنندگان در پژوهش، پرسشنامه هوش معنوی کینگ - SISRI - ، منبع کنترل درونی نوویکی-اتریکلند و نمره عملکرد تحصیلی را تکمیل نمودند. نتایج همبستگی ساده نشان داد که هوش معنوی و سه بعد آن - معناداری شخصی، هوشیاری متعالی و گسترش حالت هوشیاری - با عملکرد تحصیلی رابطه مثبت و معنیداری دارد، بین منبع کنترل درونی با عملکرد تحصیلی رابطه وجود دارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان دادند که در پیشبینی عملکرد تحصیلی به ترتیب منبع کنترل درونی و هوش معنوی نقش دارند. به علاوه، نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون ابعاد هوش معنوی - تفکر انتقادی، معناداری شخصی، هوشیاری متعالی و گسترش حالت هوشیاری - با عملکرد تحصیلی نشان داد که تنها معنیداری شخصی، قادر به پیشبینی 0/05 از سلامت روان است. از این تحقیق می توانیم برای مدارس و مئسسات آموزشی کاربرد زیادی با علم دارند استفاده کنیم.
کلیدواژه: هوش معنوی، عملکرد تحصیلی، منبع کنترل درونی
مقدمه
یکی از هدفهای مهم آموزش و پرورش در سطح دنیا ایجاد پیشرفت تحصیلی بهتر است. همه مسئولین آموزش و پرورش در تلاشند که عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی را شناسایی کنند و هر یک از عوامل را طوری تنظیم و هدایت کنند تا دانشآموزان به رشد و یادگیری بیشتری دست یابند. سالهای متمادی است که محققان و پژوهشگران تعلیم و تربیت و روانشناسان، مطالعات فراوانی در مورد عوامل مؤثر بر عملکرد تحصیلی دانشآموزان انجام دادهاند. سیف - 1388 - عملکرد تحصیلی را توانایی آموخته شده یا اکتسابی حاصل از درسهای ارایه شده یا به عبارتی، توانایی آموخته شده و اکتسابی فرد در موضوعهای آموزشگاهی میداند که به وسیله آزمونهای استاندارد شده اندازهگیری میشود.
توجه به عملکرد تحصیلی دانشآموزان و فراهم کردن زمینه مناسب برای افزایش آن، به خصوص در دوره ابتدایی از آن روست که عملکرد تحصیلی دانشآموزان در دوره ابتدایی نشان دهنده میزان موفقیت نظام آموزشی در دستیابی به هدف و توجه به رفع نیازهای فردی دانشآموزان در آینده است - حسینی طباطبایی و قدیمیمقدم، - 1386 از سویدیگر، میزان عملکرد تحصیلیو به پایان رساندن موفقیتآمیز یک تکلیف و رسیدن به هدف یا دستیابی به درجه معینی از شایستگی در کار خود، یکی از ملاکهای مهم نظام آموزشی کارآمد محسوب میگردد - یوسفی، قاسمی و فیروزنیا، . - 1388 عملکرد تحصیلی موضوعی است که در حال حاضر نیز مورد توجه تمامی کشورهای جهان است و هر سال مقدار زیادی از بودجه جوامع صرف تحصیل کودکان و نوجوانان میشود.
افراد برای پیشرفت و موفقیت نیاز به هوش و سطح تفکر بالایی دارند.در آستانه ورود به آینده پیچیده و پرتنش، رویکردهای نوینی در حوزه علم روانشناسی به وجود آمد. از جمله این رویکردها نظریه ی ذهن در روانشناسی، مثبت اندیشی و مثبت گرایی و معنویت است. مطرح شدن مفاهیمی چون کشش معنوی، معنا جویی، سلامت معنوی، تحول و بهزیستی معنوی همگی حکایت از ظهور یکی از اساسیترین این رویکردهاست. در همین راستا با توجه به تأکید سازمان جهانی بهداشت بر بعد معنوی انسان در کنار دیگر ابعاد زیستی، روانی و اجتماعی امروزه عقیده بر این است که هوش شناختی و هوش هیجانی1 دیگر پاسخگوی همه نیازهای انسانی نیستند، بلکه به عامل سومی هم نیاز است که ازآن بهعنوان هوش معنوی2 نام برده میشود - سهرابی، . - 1387 ایمونز - 2000 -
3 معتقد است که معنویت4 میتواند شکلی از هوش تلقی شود، زیرا عملکرد و سازگاری فرد را پیشبینی میکند و قابلیتهایی را مطرح میکند که افراد را قادر میسازد به حل مسائل بپردازند و به اهدافشان دسترسی داشته باشند. کینگ و دوسیک - 2009 - 5 اشاره میکنند که هوش معنوی مجموعهای از ظرفیتهایسازگاری در ذهن بر مبنای جنبههای غیر جسمانی و متعالی واقعیت است. همچنین از دیدگاه کینگ - 2007 - هوش معنوی دارای چهار مؤلفه تفکر وجودی انتقادی1، ایجاد معناداری شخصی2، گسترش حالت هشیاری3 و آگاهی متعالی4 می باشد. زوهر و مارشال2000 - 5، به نقل از گودرزی، سهرابی، فرخی و جمهری، . - 1389
هوش معنوی را به عنوان هوشی که به کمک آن فرد آماده شده و مشکلات مربوط به معنا و ارزش را حل میکند، هوشی که با آن فرد میتواند اعمال و زندگیاش را در یک بافت گستردهتر، غنیتر و معنادارتر قرار دهد، هوشی که با آن شخص میتواند یک روش یا مسیر زندگی را که معناداری بیش تری نسبت به سایر مسیرها دارد، ارزیابی میکند. دیدریچ6 2007 - ، به نقل از مرعشی، - 1390 هوش معنوی را به عنوان انتخاب بین روح و نفس ویگلزوورث - 2006 - 7 هوش معنوی را داشتن عملکرد عاقلانه و توأم با عطوفت همراه با حفظ صلح درونی و بیرونی در هر شرایط تعریف میکند.
روش پژوهش جامعه آماری، نمونه و روش نمونهگیری
جامعه آماری مورد مطالعه شامل تمامی دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال تحصیلی 92-93 بود. از این جامعه، 400 نفر 213 - پسر، 187 دختر - به روش نمونهگیری تصادفی چندمرحلهای انتخاب شدند. بدین ترتیب که ابتدا از بین 13 دانشکده، دانشکده های ادبیات، علوم تربیتی، الهیات، اقتصاد، تربیتبدنی، علوم، علوم زمین، علوم ریاضی، مهندسی، کشاورزی و علوم آب انتخاب و سپس از هر دانشکده یک گروه و از هر گروه یک کلاس و از آن کلاس به تصادف چند نفر انتخاب شدند و به پرسشنامههای هوش معنوی، منبع کنترل درونی و عملکرد تحصیلی پاسخ دادند.
از طرف دیگر، نتایج عمده پژوهشها نشان میدهد، افرادی که احساس میکنند میتوانند بر روی وقایعی که در زندگیشان رخ میدهد، مؤثر باشند، نسبت به افرادی که چنین باوری ندارند و معتقدند که کوششهای آنها در دنیای بیرون تأثیری ندارد، بهره بیشتری از سلامت روانی میبرند - پاپوا8، . - 2012 طبق نظر راتر - 1966 - 9 فرض میشود که افراد از لحاظ اعتقاد به منبع کنترل به دو دسته تقسیم میشوند: گروهی که موفقیتها و شکستهای خود را عموماً به شخص خود - کوششها یا توانایی خویش - نسبت میدهند، افراد دارای کنترل درونی نامیده
