بخشی از مقاله
چکیده
امروزه نقش فعالیت هاي ورزشی به عنوان عامل مؤثر در بهبود عملکردهاي روان شناختی و فیزیولوژیکی در زنان و مردان ورزشکار
امري کاملاً روشن و بدیهی است. از جمله ویژگی هاي روان شناختی که مرکز توجه این پژوهش می باشد، منبع کنترل
(درونی-بیرونی)، و احساس تنهایی است. از آنجایی که دراکثر تحقیقات مقایسه بین ویژگی هاي روان شناختی ورزشکاران و غیر ورزشکاران، بدون در نظر گرفتن جنسیت صورت گرفته، نیاز به تحقیقات بیشتري در زمینه بررسی ومقایسه ویژگی هاي شخصیتی زنان و مردان ورزشکاراحساس می شود. بنابراین محقق در صدد است، بررسی کند که جنسیت و ورزش چه تأثیري در تغییر ویژگی هاي منبع کنترل و احساس تنهایی در ورزشکاران دارد و این ویژگی ها را به چه سمت و سویی هدایت می کند؟ کاسکن ارسلن و همکاران((2010، در پژوهش خود دریافتند که امتیازات استاندارد شخصیتی دانشجویان مرد، نسبت به دانشجویان زن بالاتر بود. دنی و استینر((2009، درپژوهش خود تحت عنوان تأثیرات شادي بخش، منبع کنترل بیرونی و درونی در ورزشکاران نخبه دانشگاهی، توسعه و تقویت ویژگی هاي شخصیتی را که می تواند سپري در برابر سختی ها باشد را روشن کردند. با توجه به اینکه اکثر نظریه هاي
موجود در روانشناسی با تناقضاتی نیز روبرو بوده، تحقیقات زیادي نیاز است تا به صورت یک نظریه مسئول و قاطع، تأثیر جنسیت بر
روي منبع کنترل(درونی- بیرونی) و احساس تنهایی در ورزشکاران زن و مرد را بیان کند. هدف تحقیق حاضر، مقایسه منبع کنترل(درونی-بیرونی) و احساس تنهایی در دانشجویان ورزشکار زن ومرد شرکت کننده در دومین المپیاد ورزشی منطقه 9 دانشگاه آزاد اسلامی می باشد. فرضیه این پژوهش عبارت است از: بین زنان و مردان ورزشکار از نظر ویژگی احساس تنهایی، منبع کنترل درونی و بیرونی(گرایش به شانس و افراد قدرتمند) تفاوت وجود دارد.
جامعه آماري تحقیق شامل 2400 دانشجوي زن و مرد و نمونه آماري این پژوهش، 600 نفرورزشکار می باشد. احساس تنهایی و منبع کنترل، توسط پرسشنامه احساس تنهایی UCLA و پرسشنامه لونسون((I,P,C، اندازه گیري شد.
پس از جمع آوري اطلاعات، جهت مقایسه متغیر هاي بین دو گروه از آزمون t مستقل استفاده گردید که نتایج زیر به دست آمد: -1منبع کنترل درونی در زنان ورزشکار((P≤0.05، بالاتر از مردان و احساس تنهایی و منبع کنترل بیرونی(گرایش به شانس و افراد
قدرتمند)، در مردان بالاتر از زنان بود.
با توجه به نتایج این تحقیق، می توان گفت که فعالیت هاي بدنی،خصوصاً شرکت در رقابت هاي ورزشی در زنان نسبت به مردان، تغییرات قابل ملاحظه تري در ویژگی هاي شخصیتی مورد پژوهش ایجاد کرده است. با توجه به معنی دار بودن روابط و مقایسه
ویژگی هاي شخصیتی این پژوهش، می توان گفت که ورزشکاران زن توانایی بالایی را در جهت به کارگیري قابلیت هاي ذهنی و
روانی خویش با ورزش کسب کرده اند. با تکیه بر نتایج این پژوهش انتظار می رود، مسئولین امر ترتیبی اتخاذ نمایند تا امکاناتی
فراهم شود که زنان جامعه ایران در تمامی سطوح، بتوانند در فعالیت هاي ورزشی شرکت کنند تا جامعه اي سالم و با نشاط به ارمغان آید.
١
comparison of locus of control(internal-external) and feeling of loneliness among male and female athletes
Abstract
It has been shown that physical activities enhance psychological and physiologic performance in both male and female athletes. Regarding psychology, two variables are studied in this paper: locus of control (internal – external) and feeling of loneliness. As most studies indicate psychological characteristics of athletes and non-athletes have been compared, not taking gender into account as a variable. The researchers study how gender and physical activities affect locus of control and feeling of loneliness among athletes. Coskun Arslan et al (2010) found that personality points for male students were higher in comparison with those for female athletes. Danny and Steiner (2009) in their study called“External and internal factors influencing happiness in elite collegiate athletes”illustrated how locus of control, enabling genius university athletes to act out well in challenging situations, both improves and enhances personality traits. Regarding such controversy in psychology hypotheses, the present study investigates and compares locus of control as well as feeling of loneliness in male and female university athletes in the Second Athletic Olympiad of Islamic Azad University, District 9. The null hypotheses read as follows. There is a significant difference between male and female athletes regarding feeling of loneliness, internal locus of control and external locus of control (a tendency for luck and authorities).
The population is compromised of 2400 male and female university students. 600 athletes, however, make up the sample. Variables of loneliness and locus of control are measured by UCLA and Levenson (I, P, C) Questionnaires.
For analysis purposes Independent t -test is applied to compare the variables between the two groups. The following are given out based on the results of the study: Internal locus of control in female athletes is higher (p≤0.05) comparing with that in their male counterparts. Loneliness and external locus of control(tendency to chance and tendency to powerful others) in male athletes is higher (p≤0.05) comparing with that in their female counterparts.
The results of the study reveal that physical activities, particularly taking part in athletic competitions, provoke significant changes in both men and women’s personality. With regards to the significant findings and the comparison of personality traits in this study, it can be assumed that female athletes have gained high potential in using their own mental and psychological capacities. This indicates that authorities are expected to provide facilities for Iranian women of all social and educational levels to participate in physical activities for a healthier and more productive community.
٢
مقدمه
ورزش و فعالیت هاي بدنی همواره به عنوان وسیله اي مناسب براي سالم سازي جسم و روان و ایجاد نشاط و پر کردن
اوقات فراغت در انسان به کار گرفته شده است. نتایج تحقیقات مختلف مؤید این نظر است که با ایجاد آمادگی جسمانی می توان به
پیشگیري و درمان اختلالات روانی و افزایش قابلیت هاي جسمانی پرداخت (استیري،.(1380 از سوي دیگرواقعیت دردناك دنیاي
ماشینی امروز، نقش ورزش و فعالیت هاي بدنی را به عنوان وسیله اي مناسب براي سالم سازي جسم و روان آشکارتر کرده است(حیاتی،.(1389 فعالیت هاي ورزشی به لحاظ ایجاد تعادلهاي فیزیولوژیکی و بهبود بخشیدن به عملکردهاي حیاتی بدن، سلامتی
و شادابی تن و روان فرد را به دنبال دارد. بر همین اساس متخصصان حوزه هاي روان شناسی، روان درمانی و تربیت بدنی و علوم
ورزشی نیز بخش عمده اي از توجه خود را به تأثیر فعالیت هاي بدنی بر سلامت و بهداشت روانی افراد جامعه معطوف کرده اند تا به
این وسیله بتوانند شیوه هاي مناسبی را براي ایجاد سلامت عمومی پیدا کنند. از آنجا که برخورداري افراد از سلامت و بهداشت
جسمی- روانی، بقا و خود شکوفایی یک جامعه را تضمین می کند، لذا شناخت خصوصیات شخصیتی که افراد را به انجام فعالیت هاي ورزشی متمایل یا از آن گریزان می سازد، نقش مهمی در تصمیم گیري هاي تربیتی و بهداشتی دارد. از طرفی شناخت بهتر
تفاوتهاي شخصیتی افراد ورزشکار زن و مرد، ما را در فراهم کردن امکانات متناسب با توانایی ها و نیازهاي جسمی- روانی این افراد به منظور ایجاد پیشرفت هاي چشمگیر در عملکرد هاي ورزشکاران و علاقمند کردن افراد غیر ورزشکار به فعالیت هاي ورزشی یاري
می کند(ترابی،.(1383
از جمله ویژگی هاي شخصیتی که در تحقیق حاضر سعی شده است به بررسی آنها در دانشجویان ورزشکار زن و مرد پرداخته شود، احساس تنهایی و منبع کنترل می باشد. احساس تنهایی یک درك است؛ درکی از واقعیت دردناك دنیاي ماشینی امروزي؛ درکی که انسان ها در غربت زندگی در دنیاي سازمانی و نظام مند پرورش می دهند. احساس تنهایی شاید حسی مشترك میان همه ي انسان ها، اعم از زن و مرد باشد. چه این که میان اجتماع باشند یا تنها، این حسی است که امکان ندارد به کسی در طول
عمرش دست نداده باشد. اگر چه برخی تاریخچه آن را با عمر بشر یکی می دانند، اما در دنیاي جدید معنایی دگرگون یافته و یکی از
مسایل مهم زندگی افراد شده؛ چرا که داراي مزایا و معایبی است که زندگی فرد را تحت الشعاع قرار می دهد(حاجتی، .(1386
یکی دیگر از ویژگی هاي شخصیتی افراد که آنها را ازهم متمایز می سازد، منبع کنترل است. افراد از نظر منبع کنترل به دو گروه درونی و بیرونی تقسیم می شوند. افراد با منبع کنترل درونی کسانی هستند که معتقدند رویدادهاي مثبت و منفی زندگی در نتیجه طرح ریزي دقیق و کوشش هاي پیگیر خود آنها به دست می آید و بر اعمال و رفتار و پیامد هاي ناشی از آن قبول مسئولیت می کنند. در مقابل، افراد با منبع کنترل بیرونی کسانی هستند که میان رفتار خود و رویدادها هیچ گونه رابطه علت و معلولی نمی بینند و بخت و
اقبال، شانس و تصادف یا اشخاص دیگر را مسئول نتایج رفتار خود می دانند، در نتیجه براي رفتار و اعمال خود قبول مسئولیت نمی کنند(بیابانگرد،.(1370
در بین رشته هاي نوخاسته روان شناسی، هر چند ارزش و اهمیت روان شناسی ورزشی کاملاً درك شده است ولی به دلیل توجه روان شناسان و حتی مردم علاقمند به مطالعه رفتارهاي غیر عادي و بیماري هاي روانی، علاقمند به مطالعه رفتار آدمی در فعالیت هاي
ورزشی و تأثیري که این فعالیت ها بر روي زنان ومردان ورزشکار می گذارد، کمتر نشان داده شده است.از سوي دیگر فعالیت هاي
ورزشی تأثیر قابل ملاحظه اي بر روي ویژگی هاي شخصیتی دارد و این موضوع در تحقیقات متعدد بارها ثابت شده
است(شمسایی،.(1386 محقق در صدد است، تأثیر این گونه فعالیت ها را برروي ویژگی هاي منبع کنترل (درونی- بیرونی) و احساس
تنهایی زنان و مردان ورزشکار بررسی کند، بدین گونه که آیا شرکت منظم در رقابت هاي ورزشی می تواند تأثیر قابل ملاحظه اي در
منبع کنترل(درونی – بیرونی) و احساس تنهایی مردان و زنان ورزشکارایجاد کند؟
٣
در اینجا به مرور تحقیقاتی که در این زمینه صورت گرفته، پرداخته می شود. اوشاگان وآلن(1992 )، در زمینه نقش جنسیت و
احساس تنهایی اظهار داشته اند، هر گاه احساس تنهایی را مشابه با افسردگی، یک حالت آسیب شناختی عاطفی در نظر بگیریم
میتوانیم چنین انتظار داشته باشیم که شیوع آن نزد زنان بیشتر باشد. کرامر، امپ و نیدلی ( 1998 ) اظهار کرده اندکه چون اینگونه تصور شده که مردان نقش پایه اي و تأثیر ناپذیري را در مورد نوسان هاي عاطفی دارند و بنابراین نسبت به زنان احساس تنهایی را
کمتر بروز می دهند. تورستون و همکاران((2009، احساس تنهایی و بیماري کرونر قلبی را در زنان مورد بررسی قرار دادند و به این
نتیجه رسیدند که در میان زنان احساس تنهایی شدید با افزایش خطر عارضه عروق کرونري قلبی همبستگی دارد و در میان مردان
همبستگی معنی داري مشاهده نشده بود(تورستون و همکاران، .(2009 احساس تنهایی و پاسخ قلب و عروق و استرس هاي هیجانی
در مردان و زنان میانسال پژوهشی بود که توسط استپتو و همکاران((2004، انجام شد. آنها چنین اظهار داشتند که احساس تنهایی یک تجربه روانی مربوط به انزواي اجتماعی و فقدان هم صحبت است و ممکن است سلامتی را به خطر بیندازد. نتایج نشان داد که احساس تنهایی در افراد متأهل پایین تر از افراد مجرد و مطلقه بود و ارتباط مثبتی با انزواي اجتماعی، حمایت عاطفی پایین، میزان افسردگی، امیدواري و عزت نفس پایین داشت (استپتو و همکاران، .(2004
در رابطه با منبع کنترل برخی پژوهشگران براین باورند که افراد داراي منبع کنترل بیرونی در موقعیت هاي رقابتی بیشتر به تسلیم
شدن گرایش دارند، اما درهنگام همکاري بخوبی افرادي که منبع کنترل درونی دارند رفتار می کنند. افرادبا منبع کنترل درونی در
چالش هاي اجتماعی بر برون دادهاي خود بیشتر اعمال نفوذ می کنند و در برابر فشار همرنگی ایستادگی می کنند. اما افراد با منبع کنترل بیرونی مهار کمتري بر رویدادها دارند و در موقعیت هاي فشار زا خود را ناتوان می بینند(بارون و همکاران، .(1991 در رابطه با تفاوت زنان و مردان از لحاظ منبع کنترل درونی بیرونی، چندین پژوهش نشان داده اند که زنان نسبت به مردان، بیشتر داراي منبع
کنترل بیرونی هستند. دوگلاس و همکاران((2007، اختلافات جنسی را در ارتباط با منبع کنترل و شرکت در ورزش هاي تفریحی
انجام دادند ودریافتند که زنان شرکت کننده در ورزش هاي سازمان یافته منبع کنترل درونی تري در زندگی شان نسبت به آنهایی که در فعالیت هاي ورزشی شرکت نمی کنند یا فقط براي سرگرمی شرکت می کنند، دارند. تفاوتی بین گروه هاي شرکت کننده در مردان پیشگویی نشد. نتایج نشان داد که زنان شرکت کننده در ورزش هاي منظم درونی تر و مردان شرکت کننده بیرونی تر بودند(دوگلاس و همکاران، .(2007دنی و استینر((2009، نیز پژوهشی تحت عنوان" تاثیرات شادي بخش، منبع بیرونی و درونی در ورزشکاران نخبه
دانشگاهی انجام دادند. یافته هاي این پژوهشگران یک مفهوم ضمنی از چگونه فایق آمدن مطلوب ورزشکاران بر سختی ها را نشان
می دهد. در حقیقت به طور مختصر، توسعه و تقویت ویژگی هاي شخصیتی را که می تواند سپري در برابر سختی ها باشد را روشن می کند(دنی و استینر، .(2009
همچنین نبی شمسایی((1386، دو ویژگی شخصیتی احساس تنهایی و منبع کنترل دورنی و بیرونی را در دانشجویان پسر ورزشکار و غیر ورزشکار مورد بررسی قرار داد و نتیجه گرفت بین احساس تنهایی و منبع کنترل(درونی-بیرونی)، در دو گروه تفاوت معنی داري مشاهده نشد. به علاوه بین احساس تنهایی ومنبع کنترل درونی در دو گروه تفاوت معنی داري وجود دارد اما بین منبع کنترل بیرونی در دو گروه تفاوت معنی داري وجود ندارد(شمسایی، .(1386
روش شناسی تحقیق
روش تحقیق حاضر از نوع مقایسه اي می باشد. در این تحقیق، منبع کنترل (درونی – بیرونی) و احساس تنهایی در بین دانشجویان
دخترو پسر ورزشکار شرکت کننده در دومین المپیاد ورزشی منطقه 9 دانشگاه آزاد اسلامی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل آماري واقع گردید. جامعه آماري تحقیق شامل2400 دانشجو زن ومرد ورزشکار شرکت کننده در دومین المپیاد ورزشی منطقه 9 دانشگاه آزاد
اسلامی در مقطع کاردانی و کارشناسی و کارشناسی ارشد می باشد. نمونه آماري این تحقیق را 600 نفر از جامعه آماري مورد نظر در
بر می گیرد که به روش نمونه گیري تصادفی-خوشه اي برگزیده شدند. براي ارزیابی منبع کنترل از پرسشنامه لونسون((I,P,C، و براي
ارزیابی احساس تنهایی آزمودنی ها از مقیاس احساس تنهایی UCLA استفاده می شود. با توجه به این که تحقیق حاضر به مقایسه
٤
منبع کنترل (I,P,C) و احساس تنهایی دردانشجویان زن و مرد ورزشکار می پردازد. براي تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون tمستقل به
منظور بررسی اختلافات بین میانگین متغیرها استفاده گردید.
متغیر هاي این تحقیق عبارتند از:
-1احساس تنهایی:
این مقیاس شامل 20 سؤال، در ارتباط با احساس تنهایی افراد است. بر اساس این مقیاس، کسب نمره هاي بالاتردر این مقیاس نشانه میزان بیشتري از تنهایی در آزمودنی است.
-2 منبع کنترل درونی ( :( I
این متغیر شامل هشت ماده است و میزان باور افراد را به این موضوع اندازه گیري می کند که آنها خودشان زندگی خود را کنترل می
کنند. نمره ي بالا در این میزان مخصوص افرادي است که تصورمی کنند، موفقیتها وشکستهایشان توسط اعمال و تواناییشان (عوامل
درونی یا شخصی) تعیین می شود و چنین احساس می کنند که بر روي پیامدهاي اعمالشان نفوذ و تسلط بیشتري دارند و رویدادهاي
مثبت زندگی در نتیجه طرح ریزي دقیق و کوشش پی گیر خود آنها بدست می آید، لذا براي اعمال، رفتار، نتایج و پیامد هاي ناشی از آن قبول مسؤولیت می کنند(ترابی،.(1383
-3 منبع کنترل با گرایش افراد قدرتمند ( :( P
این متغیر نیز شامل هشت ماده است که در ارتباط با ادراك کنترل توسط افراد قدرتمند اندازه گرفته می شود. نمره ي بالا در این
میزان مخصوص افرادي است که معتقدند موفقیتها و شکستهایشان توسط عوامل بیرونی بخصوص گرایش افراد قدرتمند تعیین می شود و خودشان بر روي پیامدهاي اعمالشان کنترل و نفوذي ندارند. این متغیر جنبه اي از بیرونی بودن منبع کنترل را می سنجد.
-4 منبع کنترل با گرایش شانس ( :( C
این متغیر شامل 8 ماده در ارتباط با ادراك کنترل توسط شانس است و میزان باور افراد را به این موضوع اندازه گیري می کند که
کنترل پیامدهاي زندگی توسط شانس است و نمره بالا در این میزان مخصوص افرادي است که اعتقاد به عوامل بیرونی بخصوص بخت و اقبال داشته باشند، این افراد نیز بر این باورند که بر روي پیامدهاي اعمالشان کنترلی ندارند و وقوع تقویت یا تحقق امور، مشروط به انجام عملی از طرف فرد نیست، بلکه رویدادها را در ارتباط با شانس و تصادف، موقعیت و نیروهاي پیچیده ي خارجی که افراد را در بر گرفته اند، می پندارند.
یافته هاي تحقیق
در این قسمت اطلاعات مربوط به شاخص هاي آمار توصیفی (میانگین و انحراف استاندارد) در ارتباط با متغیر تحقیق و نمودار
مربوط به هر کدام در بین گروههاي آزمودنی ارائه می گردد.
پس از تجزیه و تحلیل آماري بر اساس آزمون t مستقل در سطح اطمینان %95 نتایج زیر حاصل شد:
٥
جدول :(1 نتیجه آزمون t جهت مقایسه منبع کنترل و احساس تنهایی در دو گروه ورزشکاران زن و مرد
انحراف آزمون لونسون آزمون t
متغیر جنسیت میانگین آماره سطح معنی آماره درجه سطح معنی
معیار
F داري T آزادي داري
منبع کنترل درونی زن 38/27 5/77 20/76 0/000 5/046 608/81 0/000
مرد 35/69 7/41
منبع کنترل بیرونی زن 24/61 9/25 2/78 0/096 2/861 684 0/004
گرایش به شانس مرد 26/60 8/87
منبع کنترل بیرونی زن 24/11 9/82 6/01 0/014 3/774 683/86 0/000
گرایش به قدرت مرد 26/81 8/92
احساس تنهایی زن 38/19 9/66 0/192 0/661 2/684 684 0/007
مرد 40/17 9/55
با توجه به مقادیر عددي درج شده در جدول (1) و نمودار (1) ملاحظه می شود که میانگین منبع کنترل درونی در ورزشکاران زن بیشتر از میانگین منبع کنترل درونی در ورزشکاران مرد می باشد.همچنین میانگین منبع کنترل بیرونی(گرایش به شانس و افراد قدرتمند) و احساس تنهایی در ورزشکاران زن کمتر ازمیانگین منبع کنترل بیرونی (گرایش به شانس و افراد قدرتمند ) و احساس تنهایی در ورزشکاران مرد می باشد.
