بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر با هدف بررسی رابطه هوش معنوی با عملکرد تحصیلی دانش آموزان بوده است. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان پسر هنرستان های شهر رشت که تعداد آنها در سال 1395 برابر با 2500 بوده و نمونه آماری بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای 150 نفر انتخاب شدند. روش تحقیق از نوع همبستگی می باشد و برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه هوش معنوی بدیع و همکاران - 1389 - و برای سنجش عملکرد تحصیلی از نمره معدل سه ماهه اول سال تحصیلی دانش آموزان استفاده شد و هر دو پرسشنامه از روایی و پایایی قابل قبولی برخوردار هستند. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از ضریب همبستگی پیرسون و روش تحلیل رگرسیون به روش گام به گام استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد بین هوش معنوی با عملکرد تحصیلی رابطه مستیقم و معناداری وجود دارد. ب بین مولفه های تفکر کلی و بعد اعتقادی، و پرداختن به سجایای اخلاقی با عملکرد تحصیلی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد متغیر تفکر کلی و بعد اعتقادی نسبت به دیگر متغیرها پیش بینی کننده قوی تری برای عملکرد تحصیلی می باشد. متغیر هوش معنوی پیش بینی کننده قوی برای عملکرد تحصیلی می باشد.
کلید واژه ها: هوش معنوی، دانش آموزان ،عملکرد تحصیلی.
.1 مقدمه
یکی از اهداف و وظایف مهم آموزش و پرورش ایجاد زمینه برای رشد همه جانبه فرد و تربیت انسان های سالم، کارآمد و مسئول برای ایفای نقش در زندگی فردی و اجتماعی است. از آنجایی که دانش آموزان به عنوان رکن اساسی نظام آموزشی کشور، در دستیابی به اهداف نظام آموزشی نقش و جایگاه ویژه ای دارند، توجه به این قشر از جامعه از لحاظ آموزشی و تربیتی، باروری و شکوفایی هر چه بیشتر نظام آموزشی و تربیتی جامعه را موجب می گردد. با این وجود از کل دانش آموز انی که وارد سیستم آموزش و پرورش می شوند، تعداد کمی از آنها می توانند استعدادهای خود را شکوفا سازند و در این عرصه موفق گردند و به اصطلاح عملکرد تحصیلی خوبی از خود نشان دهند. یکی از عوامل بسیار مهم و اثرگذار در عملکرد تحصیلی دانش آموز ان عوامل روان شناختی آنان است و از جمله ویژگی های روان شناختی مهمی که عملکرد تحصیلی را تحت تأثیر قرار می دهد، هوش معنوی و سلامت روان است .
هوش معنوی به عنوان یکی از مفاهیم جدید هوش، در بردارنده نوعی سازگاری و رفتار حل مسئله است که بالاترین سطوح رشد را در حیطه های شناختی، اخلاقی، هیجانی، بین فردی و... شامل می شود و فرد را در جهت هماهنگی با پدیده های اطراف و دستیابی به یکپارچگی درونی و بیرونی یاری می نماید. این هوش به فرد دیدی کلی در مورد زندگی و همه تجارب و رویداد ها می دهد و او را قادر می سازد به چهارچوب بندی و تفسیر مجدد تجارب خود پرداخته، شناخت و معرفت خویش را عمق بخشد. - نادری، - 1389 از انجایی که هوش معنوی یکی از نیاز های درونی انسان بوده و برخی از صاحبنظران، آن را متضمن بالاترین سطوح زمینه های رشد شناختی – اخلاقی و تلاش همواره آدمی برای معنا بخشیدن به زندگی و پاسخ به چرا های زندگی می دانند و هوش معنوی را به عنوان زیر بنای باورها،در زمینه های گوناگون به ویژه ارتقا و تامین سلامت روانی، شادکامی، رضایت، انگیزش بالا می دانند.
هوش معنوی را به این صورت تعریف می کنند: هوشی که از طریق آن مسائل مربوط به معنا و ارزش ها را حل می کنیم، هوشی که فعالیت ها و زندگی ما را در زمینه ای وسیع تر، غنی تر و معنادارتری قرار می دهد. هوشی که به ماکمک می کند بفهمیم کدام اقدامات یا کدام مسیر معنادار تر از دیگری است. گی بنز - 2000 - از انجام یک فرا تحلیل از تحقیقات صورت گرفته در زمینه معنویت چنین بیان میکندهرچند معنویت در کار، مفهومی فلسفی و فردی عمیقی را در خود دارد، با وجود این، تقریباً »تمام تعاریف علمی در این زمینه اذعان دارند که معنویت درکار برگیرنده و مفهومی از احساس تمامیت و به هم پیوستگی در کار و درک ارزشهای عمیق در کار است.مدی - 2005 - در پژوهشی نشان داد که سرسختی بالاتر، موفقیت تحصیلی بیشتری را نیز به همراه دارد.
کوباسا - 2006 - در طی مطالعه ای پی برد مدیران مرد با درجه بالایی از سرسختی علی رغم اینکه در سراسر زندگی با وقایع استرسزا مواجه هستند، کمتر دچار بیماری شده و از سلامت بیشتری برخوردارندو کاسپر - 2006 - عقیده دارد افرادی که معنویت سازمانی بالاتری دارند دارای تعهد سازمانی بیشتر و فرسودگی شغلی کمتری هستند.بر اساس تحقیقات ایوانز - 2008 - و همکاران بهبود کیفیت زندگی و کاهش افسردگی در دانشجویان را به دنبال دارد و از عود و بازگشت افسردگی و اضطراب پیشگیری می کند .گلدین و همکاران - 2010 - در پژوهشی به این نکته اشاره کردند که آموزش ذهن آگاهی، باعث کاهش نشانه های اضطراب و افسردگی در بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر می شود.مالک و نعیم - 2011 - نشان دادند که رابطه مثبتی بین معنویت و تعهد سازمانی وجود دارد و افرادی که معنویت و تعهد بالاتری دارند رضایت شغلی بیشتری دارند.
ازآنجایی که جوامع در حال پیشرفت، نیازمند افرادی مسئول و خودکفا است بنابراین انسان های امروز باید بیش از پیش مسئولیت زندگی و سرنوشت خود را بپذیرند وباید برای رسیدن به این هدف درسنین حساس نوجوانی سعی و برنامه ریزی دقیق شود بنابراین با توجه به بیان مساله مطرح شده محقق به بررسی ارتباط بین بین هوش معنوی و سلامت روان با عملکرد تحصیلی دانش آموزان پسر هنرستانهای شهر مرودشت می پردازد؛ بنابراین با توجه به مطالب مطرح شده، محقق می خواهد بداند که آیا بین هوش معنوی با عملکرد تحصیلی دانش آموزان پسر هنرستانهای شهر رشت ارتباطی وجود دارد.
.2 روش پژوهش
روش پژوهش حاضر ازنظر نوع توصیفی می باشد.پژوهش حاضر با توجه به موضوع و هدف اصلی تحقیق از نوع کاربردی و با توجه به نحوه ی جمع آوری داده ها از نوع پرسشنامه ای، و با توجه به موقعیت انجام پژوهش از نوع تحقیقات میدانی می باشد. جامعه مورد مطالعه، کلیه دانش آموزان پسر هنرستان های شهررشت در سال 1395 می باشد، با توجه به تعداد هنرستان ها به روش نمونه گیری خوشه ای 3 هنرستان و از هر هنرستان 2 کلاس انتخاب شدند،ودر مجموع حجم نمونه بالغ بر 150 نفر می باشد.
ابزار پژوهش الف - پرسشنامه هوش معنوی:
این پرسشنامه توسط بدیع و همکاران - 1389 - ساخته شده است به منظور نمره گذاری این مقیاس 42 ماده ای برای هر یک از پنج گزینه کاملاً» موافق«، »موافق«، »تا حدودی«، »مخالف«، کاملاً» مخالف« به ترتیب مقادیر 4،3،2،1،5 در نظر گرفته شد.
پایایی ابزار هوش معنوی
برای تعیین پایایی پرسشنامه هوش معنوی از دو روش آلفای کرونباخ و تنصیف استفاده شد که برای کل پرسشنامه به ترتیب برابر با /85؛ و ./78 می باشد که بیانگر پایایی قابل قبول پرسشنامه یاد شده است.همچنین برای تعیین اعتبار پرسشنامه یاد شده نمره آن با نمره سوال ملاک همبسته شده و مشخص گردید که رابطه مثبت معنی داری بین آنها وجود دارد P= ./0001 - و r= /55 - که نشان می دهد پرسشنامه هوش معنوی از اعتبار لازم برخوردار است. همچنین محقق نیز در تحقیق خود پایایی را به صورت زیر گزارش کرده است.
ب - ملاک سنجش عملکرد تحصیلی:
در پژوهش حاضر به منظور اندازه گیر ی عملکردتحصیلی دانش آموزان، معدل سه ماهه اول سال تحصیلی آنان، به عنوان ملاک عملکرد تحصیلی در نظر گرفته شد.
.3 یافته های پژوهش
از جداول و نمودارها و شاخص های آمار توصیفی نظیر شاخص های مرکزی و پراکندگی و نیز جهت سنجش رابطه بین متغیرهای پیش بین و ملاک از ضریب همبستگی، رگرسیون استفاده شد. در ضمن کلیه عملیات آماری با استفاده نرم افزار 1 spss تجزیه و تحلیل شده است. از آنجایی که در این پژوهش سلامت روانی و رضایت شغلی به عنوان متغیر پیش بین و فرسودگی شغلی به عنوان متغیر ملاک معرفی شده است برای فرضیه اصلی از رگرسیون و در فرضیه های فرعی جهت بررسی رابطه های دو گانه از همبستگی پیرسون استفاده شده است.برای تحلیل دادهها با توجه به مقیاس به کار رفته برای سنجش متغیرها و فرضیههای پژوهش، از آزمونهای آماری پارامتریک ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام استفاده شد. در ضمن کلیه عملیات آماری با استفاده نرم افزار spss20 تجزیه و تحلیل شده است.
- بررسی توصیفی نمرات هوش معنوی و ابعاد آن
با توجه به جدول فوق می توان متوجه شد که میانگین نمرات هوش معنوی - 144/02 - و در بین ابعاد بیشترین میانگین مربوط به مولفه توانایی مقابله و تعامل با مشکلات با میانگین - 49/10 - می باشد.برای بررسی این فرض از روش آماری ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است.
