بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه والدگري با خودپنداره و ابعاد آن - ارزشی، تحصیلی، ورزشی و اجتماعی - بود. بدین منظور نمونه اي متشکل از 531 نفر از دانش آموزان دختر و پسر در سه پایه تحصیلی - اول، دوم وسوم - دبیرستان هاي شهرستان شیراز به صورت خوشهاي چندمرحلهاي انتخاب شدند. ابزارهاي مورد استفاده در این پژوهش، شامل مقیاس ادراك زمینه یابی خود منداگلیو وپی ریت و مقیاس والدگري آلاباما بود.
جهت تجزیه و تحلیل داده ها از رگرسیون چندگانه به شیوه همزمان استفاده شد و نتایج حاکی از آن بود که از میان ابعاد والدگري، والدگري مثبت داراي قدرت پیشبینی معناداري براي خودپنداره اجتماعی می باشد. خودپنداره ورزشی توسط دو بعد والدگري یعنی اطلاع و نظارت ضعیف پیش بینی می شود و ابعاد والدگري مثبت و مشارکت، داراي قدرت پیش بینی معناداري براي خودپنداره ارزشی هستند و بالاخره خودپنداره تحصیلی توسط بعد والدگري مثبت پیش بینی می شود.
مقدمه
یکی از موارد بسیار مهم که در روند رشد در هر فرد اتفاق افتاده و صورت می گیرد، نحوة چگونگی شکل گیري خودپنداره است. خودپنداره در واقع مجموعه صفات، تواناییها، نگرشها وارزشهایی است که فرد نسبت به آنها باور دارد - اریکسون ،1968،به نقل از هیبتی،. - 1381 خانواده به عنوان اولین محیطی که فرد به آن پاي می گذارد، می تواند اولین نهاد تاثیرگذار و شکل دهندة خصوصیات، صفات و ویژگیهاي افراد باشد، محققان به این نتیجه رسیده اند که الگوهاي رفتاري متقابل والد- فرزند از مهمترین متغیرهاي موثر در تحول بعدي کودك است - باکاتکو وداهلر،. - 1992 منداگلیو و پی ریت - - 1995 معتقد هستند، خودپنداري پدیدهاي چهار بعدي است که عبارت از -1 خودپنداري تحصیلی که به معناي اسنادات، فرد نسبت به خود در زمینه امور و مسائل تحصیلی است.
-2 خودپنداري اجتماعی که در بر گیرندهي اسنادات فرد در زمینه روابط اجتماعی و کنش متقابل با دیگران است. -3 خودپنداري ورزشی که اسنادات فرد به خود در زمینه ي بازي ها و ورزش ها را شامل می شود. -4 خودپنداري ارزشی که درك فرد از خود به عنوان یک انسان خوب یا بد را شامل می شود. هر خانواده شیوه هاي خاصی را در تربیت فردي و اجتماعی فرزندان خویش بهکار می گیرد. اما تقریبا همه الگوها در این چهار شیوه فرزند پروري خلاصه میشود:
الف - والدین با اقتدار،
ب - والدین قدرت طلب،
ج - والدین سهل گیر،
د - والدین مسامحه گر یا بی توجه - کاتینا،. - 1997 یوسفی - - 1385، ارتباط سبک فرزندپروري والدین با مهارتهاي اجتماعی و جنبه هایی از خودپنداره دانشآموزان دبیرستانی را مورد بررسی قرار داد و نتایج نشان داد که در فرهنگ ایرانی، ادراك از خانواده به عنوان قاطع و یا مستبد، پیش بینی کنندهي رفتارهاي غیراجتماعی، پرخاشگري و رفتارهاي تکانشی افراد و ادراك از خانواده بهعنوان صمیمی و حمایت کننده، پیش بینیکنندهي تمامی جنبههاي خودپنداره دانشآموزان است. باتوجه به تازگی چنین رویکرد ترکیبی به سازه فرزند پروري، پژوهش حاضر درصدد بود تا به بررسی رابطه ي والدگري با خودپنداره و ابعاد آن - ارزشی، تحصیلی، ورزشی و اجتماعی - در دانش آموزان دبیرستان هاي شهرستان شیراز بپردازد.
روش
جامعه آماري، نمونه و روش نمونه گیري: در این پژوهش کلیه دانش آموزان دختر و پسر در سه پایه تحصیلی - اول، دوم وسوم - دبیرستانهاي شهر شیراز در سال تحصیلی 90 - 89 که مشغول به تحصیل بودند، به عنوان جامعهي مورد مطالعه قرار گرفت. گروه مورد مطالعه در این پژوهش شامل 531 نفر از دانشآموزان - 263 پسر و 268 دختر - نواحی چهار گانه شیراز که به شیوه نمونهگیري خوشه اي چندمرحله اي انتخاب شدند. میانگین و انحراف معیار سنی گروه مورد مطالعه به ترتیب 16/3 و1/08 بود. این دو شاخص براي گروه پسران 16/5 و1/12 و براي دختران16/1 و1/01 بود.
ابزار سنجش: مقیاس والدگري آلاباما: این مقیاس داراي 6 بخش و 51 عبارت می باشد که پاسخ به آنها بر اساس طیف لیکرت در مقیاس پنج نمره اي از کاملا موافقم تا کاملا مخالم تنظیم شده است. این پرسشنامه در سال - - 1997 توسط فرایک و براي سنجش شیوههاي رفتاري والدین در شش بخش: بخش اول والدگري مثبت، بخش دوم تنبه بدنی، بخش سوم مشارکت پدر، بخش چهارم اطلاع، بخش پنجم اقتدار و بخش ششم نظارت ابداع شده است. این پرسشنامه توسط سامانی - - 1389 براي استفاده در ایران اعتباریابی شده است که مقدار ضریب آلفا و ضریب بازآزمایی براي بخش هاي مختلف پرسشنامه %87 است. مقیاس زمینه یابی ادراك خود: براي ارزیابی خودپنداري از پرسشنامه زمینه یابی ادراك خود منداگلیو و پی ریت - - 1995 استفاده شده است .
این پرسشنامه از سه بخش تشکیل شده است: بخش اول اطلاعات در زمینه متغیرهاي دمو گرافیک افراد نمونه پژوهش مثل جنس وسن را شامل می شود. بخش دوم میزان اهمیت نظري افرادي که در زندگی نقش دارند - پدر، مادر، بهترین دوست، معلم - و میزان اهمیت چهار مقوله تحصیلی، اجتماعی، ورزشی و ارزشی مورد سوال قرار می گیرد. بخش سوم پرسشنامه شامل 24 سوال است. این 24 سوال، چهار نوع خودپنداري - تحصیلی، جتماعی، ورزشی، ارزشی - را می سنجد. این مقیاس توسط البرزي وسامانی - - 1378 براي استفاده در ایران مورد اعتباریابی قرار گرفته است.
بحث و نتیجه گیري
نتایج جدول شماره 3 نشان داد که از میان ابعاد والدگري، والدگري مثبت پیشبین مناسبی براي خودپنداره اجتماعی میباشد و این یافته با یافتهي یوسفی - - 1385 همسو می باشد. نتایج آن نشان داد که در فرهنگ ایرانی، ادراك از خانواده به عنوان قاطع و یا مستبد پیش بینی کننده رفتارهاي غیر اجتماعی، پرخاشگري و رفتارهاي تکانشی افراد و ادراك از خانواده به عنوان صمیمی وحمایت کننده، پیش بینی کننده ي تمامی جنبه هاي خودپنداره دانش آموزان است.
