بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر، رابطه معنای زندگی و اشتیاق تحصیلی با پیشرفت تحصیلی دانشآموزان دوره متوسطه اول شهر ایذه در سال تحصیلی 1394-95 بود. روش پژوهش حاضر توصیفی، از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشآموزان مشغول به تحصیل در شهر ایذه در سال تحصیلی 1394-95 بود که بر اساس فرمول کوکران و به روش نمونهگیری تصادفی طبقهای نسبی 389 نفر بهعنوان نمونه پژوهش انتخاب شد. ابزار جمعآوری دادها شامل پرسشنامه معنای زندگی استگر و همکاران - 2006 - ، اشتیاق تحصیلی شافلی و همکاران - 2002 - بود و از معدل دانشآموزان نیز به منظور سنجش پیشرفت تحصیلی استفاده شد.
برای تجزیهوتحلیل دادهها از روشهای آمار توصیفی - میانگین و انحراف استاندارد - و آمار استنباطی - ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه به روش همزمان - استفاده شد. نتایج حاصل از آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بین معنای زندگی و اشتیاق تحصیلی با پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد . - P<0/001 - همچنین معنای زندگی نقش معنیداری در پیشبینی پیشرفت تحصیلی داشت و 15 درصد از واریانس پیشرفت تحصیلی را پیشبینی کرد.
-1 مقدمه
هرنظام آموزشی و تربیتی برای دستیابی به بهترین نتیجه و رفع موانع و کمبودها در سراسر فرآیندهای آموزشی و پرورشی خود همواره از نظر متخصصان مربوطه مورد ارزیابی قرار میگیرد . مهمترین وعینیترین معیار ارزیابی در این نظامها، پیشرفت تحصیلی1 است - مهرافروز، . - 1388 هر چه جوامع پیشرفتهتر میشوند، تخصص علمی و در نتیجه پیشرفت علمی اهمیت بیشتری پیدا میکند. نهادهای آموزشی همواره در پی عواملی میروند که در پیشبرد این فرآیند اثر میگذارند و در حقیقت پیشرفت تحصیلی نسل جدید را تضمین میکنند.
بنابراین، یکی از ابعاد مهم در نظام آموزش عالی کشور پیشرفت تحصیلی دانشآموزان است زیرا یکی از ملاکهای سنجش کیفیت آموزشی میباشد. لذا تحلیل و بررسی عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی میتواند زمینهساز اخذ تصمیماتی شود که کارایی درونی را بهبود بخشیده و زمینههای بهبود نظام آموزشی را فراهم سازد. - داوودی، . - 1391 در این میان معنای زندگی2 یکی از عواملی است که با پیشرفت تحصیلی رابطه دارد - لرد، رام و ناچون، . - 2012
معنا در زندگی سازهای چند وجهی است که به شیوههای گوناگون مفهوم گذاری شده است. معنا، بهطور گسترده به ارزش و دلیل زندگی، اهداف مهم زندگی و در مواردی به معنویت اشاره میکند - جیم، ریچاردسون، گلدن-کروتز و اندرسون، . - 2007 احساس معنا در زندگی مانند کلیدی است که میتواند قفل و گره مشکلات زندگی را باز نماید تا افراد کنشهای مثبتی انجام دهند. به همین لحاظ اغلب، متخصصین زندگی معنادار را از عوامل مهم سلامت روانشناختی میدانند - فرانکل، 1984 و 1963؛ به نقل از پورکرایی، حمید، محمدعلینژاد، قدمی و کاوه، . - 1392 داشتن معنا در زندگی به حالتی اطلاق میشود که بر اساس آن دریافت شخص از تجارب زندگی بر این حس متکی است که رویدادهای زندگی هدفمند هستند و در راستای آن هدف شکل میگیرند. - استجگر، فریر، اوشی و کالر،
بنابر اصول معنادرمانی، تلاش برای معنی در زندگی، اساسیترین نیروی محرکه هر فرد در دوران زندگی اوست. در دیگاه معنادرمانی، تحقق معنا در زندگی در جنبههای خلاق، تجربی و نگرش امکانپذیر است و جستجوی ناموفق برای معنا، نامشخص بودن تکلیف، ناکامی، تعارض در ارزشها، جهتگیری نامطلوب و مبهم کردن موقعیتهای زندگی پایه و اساس روانرنجوری هستند - ترخان و آقایوسفی، . - 1390 داشتن معنا در زندگی مهارت مقابلهای مفیدی است که سبب میشود انسان بتواند از اوقات خویش لذت برده و اوقات بد را تحمل کند.
- پورکرایی و همکاران، . - 1392 مطالعات نشان دادهاند که افرادی که زندگی آنها معنای بیشتری دارد، بهتر میتوانند با اضطراب و چالش-های زندگی مقابله کنند، پردازش اطلاعات جدید برای آنها راحتتر بوده و چشمانداز وسیعتر و مثبتتری نسبت به زندگی خود دارند - گارسینی، شارت و نورود، . - 2013 در این راستا دانشآموزانی که اهداف معناداری در زندگی دارند ودرگیر در فعالیتهای ایجاد معنا هستند، خودهماهنگی بیشتری را تجربه میکنند - یعنی شناختن و با علاقه انجام دادن فعالیتها - .
بنابراین، هرچه بیشتر در این فعالیتها یا دستیابی به اهداف درگیر باشند، انتظارات مثبت بیشتری خواهند داشت یعنی خوشبینتر خواهند بود که این در نهایت بر عملکرد تحصیلی آنها نیز تأثیر میگذارد - یهو، چونگ و چونگ، . - 2010 عامل دیگری که با پیشرفت تحصیلی رابطه دارد اشتیاق تحصیلی3 میباشد - سیمونس- مورتون و چن، . - 2009 این مفهوم به کیفیت تلاش اشاره دارد که فراگیر صرف فعالیتهای هدفمند آموزشی میکند تا به صورت مستقیم در دستیابی به نتایج مطلوب نقش داشته باشد - لیننبرگ و پنتریچ، . - 2003 چاپمن - 2003 - اشتیاق تحصیلی را تمایل به مشارکت در فعالیتهای روزانه از قبیل شرکت در کلاسها، انجام تکالیف کلاسی و دنبال کردن دستورات مربی آموزشی در کلاس، تعریف کرد.
مطالعات نشان دادهاند دانشآموزان و دانشجویانی که احساس تعهد به محیط آموزشی دارند، رفتارهای نگهدارنده درگیری در فعالیتهای یادگیری را نشان میدهند که با هیجانات مثبت همراهی دارد - رینا، بوفل، کیندرکنز و همکاران، . - 2014 علاوه بر این نمرات بالاتری را در آزمونهای پیشرفت تحصیلی میگیرند و سازگاری بیشتری را نیز نشان میدهند - اسکینر و بلمونت، - 1993 و به خاطر تلاش بیشتر، عملکرد بهتری را نشان میدهند.
اشتیاق تحصیلی با آموزشهای روزانه در محیط آموزشی ارتباط متقابل دارد - پیترنین، سوینی و پیهالتو، . - 2014 یعنی، اگر بتوان دانش-آموزان را هر چه بیشتر درگیر مسائل تحصیلی و تکالیف یادگیری کرد، بیشتر میتوان به موفقیت علمی آنان امیدوار بود - صابر و شریفی، . - 2013 در مدرسه اشتیاق تحصیلی دانش آموزان باعث میشود به سمت اهداف ارزشمند آموزشی - اردنر، جانس-سنپیه، اکاس و روز، - 2013 در فعالیتهای تحصیلی مشارکت بیشتری داشته باشند - لی و لرنر، - 2011 و عملکرد تحصیلی بالایی برخوردار باشند - سیمونس-مورتون و چن، . - 2009 در حالیکه بیعلاقگی، خستگی و فرسودگی تحصیلی رابطه معکوسی با عملکرد تحصیلی دانشآموزان دارد. در این زمینه مطالعه هولگادو، وارگاس، مورالس و همکاران - 2013 - نشان داد که بین اشتیاق تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد. نتایج پژوهشهای کوه، کراس، شاپ و کنز - 2008 - و ساوانوم و بیگاتی - 2009 - نیز بیانگر ارتباط معنادار اشتیاق تحصیلی و پیشرفت تحصیلی بودند.
سیمونس- مورتون و چن - 2009 - نیز در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که افرادی که از سطح بالای اشتیاق برخوردارند از موفقیت تحصیلی بالاتری برخوردارند، همچنین معنا در زندگی باعث میشود که افراد امیدوارانه به زندگی خود ادامه دهند، اشتیاق بیشتری برای ادامه تحصیل داشته باشند و از این طریق به بهزیستی و پیشرفت تحصیلی بالاتری دست پیدا کنند - داینر، اویشی و لوکاس، . - 2003 با توجه به مطالب بیان شده در بالا؛ به نظر میرسد بین معنای زندگی و اشتیاق تحصیلی و عملکرد تحصیلی رابطه مستقیم و تنگاتنگی وجود داشته باشد لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین معنای زندگی و اشتیاق تحصیلی با پیشرفت تحصیلی دانشآموزان دوره متوسطه اول شهرستان ایذه صورت گرفت.
-2 روش پژوهش
با توجه به هدف پژوهش حاضر که رابطه معنای زندگی و اشتیاق تحصیلی با پیشرفت تحصیلی دانشآموزان دوره متوسطه اول شهر ایذه در سال تحصیلی 1394-95 میباشد، روش پژوهش حاضر، توصیفی، از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش، شامل کلیه دانش-آموزان دوره متوسطه اول شهر ایذه در سال تحصیلی 1394-95 نفر بود که با استفاده از فرمول کوکران 389 نفر بهعنوان حجم نمونه و بر اساس روش نمونهگیری طبقهای نسبی انتخاب گردید. برای جمعآوری دادههای پژوهش از دو پرسشنامه معنای زندگی استیگر و همکاران - 2006 - ، اشتیاق تحصیلی شافلی و همکاران - 2001 - و از معدل دانشآموزان نیز برای سنجش پیشرفت تحصیلی استفاده شد.
الف - معنای زندگی: برای اندازهگیری معنا در زندگی که از پرسشنامه معنای زندگی توسط استگر و همکاران - 2006 - تهیهشده بود، استفاده شد. این محققان برای ساخت این ابزار ابتدا 44 آیتم تهیهکرده بودند و سپس با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی به دو عامل وجود معنا در زندگی و جستجوی معنا در زندگی با مجموع 17 آیتم دست یافتند . سپس در یک تحلیل عاملی تأییدی با حذف 7 گویه به ساختار مناسب دو عاملی با 10 گویه دست یافتند. در این تحلیل برای هرکدام از مقیاسها 5 آیتم در نظر گرفته شد بین دو عامل وجود و جستجوی معنا در زندگی همبستگی منفی اندکی وجود داشت . - R=0/19 - همچنین استگر و همکاران - 2006 - اعتبار درونی را برای مقیاسهای فرعی وجود معنا - 0/86 - و جستجوی معنا - 0/87 - گزارش کردهاند. در پژوهش حاضر پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/79 به دست آمد.
ج - پرسشنامه اشتیاق تحصیلی: برای سنجش اشتیاق تحصیلی از پرسشنامه اشتیاق تحصیلی شافلی و همکاران - 2002 - استفاده شد که شامل 17 گویه است و سه بعد نیرومندی - گویههای 1 تا - 6، وقف کردن خود - گویههای 7 تا - 11 و جذب - گویههای 12 تا - 17 را در برمیگیرد. گویههای این پرسشنامه از هرگز - 1 - تا همیشه - 5 - درجهبندی میشود. شافلی و همکاران - 2001 - پایایی کلی پرسشنامه اشتیاق تحصیلی را 0/73 به دست آوردهاند و همسانی درونی ابعاد پرسشنامه را برای بعد جذب 0/73، نیرومندی 0/78 ، وقف خود 0/91 گزارش کردهاند.
پیریایی و نعامی - 1391 - نیز در پژوهش خود پایایی پرسشنامه مذکور را 0/89 گزارش کردهاند و با روش تحلیل عامل تأییدی محاسبه شده، شاخصهای برازندگی تطبیقی - CFI - و شاخصهای جذر میانگین مجذورات خطای تقریب - RMSEA - به ترتیب 0/99 و 0/06 به دست آوردند که در حد قابل قبول قرار دارد. در پژوهش حاضر برای بررسی پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید و ضرایب آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه 0/92 به دست آمد.
